20 yıllık işgalden geriye kaos kaldı

DIŞ HABERLER SERVİSİ

İşgalci ABD ve NATO'nun Afganistan'daki 20 yıllık askeri varlığı bugün bitecekW. ABD, taahhüt ettiği 31 Ağustos tarihi gereği askerlerini tamamen çektiğini ancak tahliye işlemlerinin süreceğini duyururken Kanada da bugünden sonra Afganistan'daki vatandaşlarını tahliye etmek için Taliban'la müzakere edeceklerini ilan etti. ABD ise ülkeden askerlerinin ayrılmasına saatler kala Kabil Havalimanı'na düzenlenen beş füzeli saldırıyı önlediğini duyurdu.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın çağrısıyla Fransa, Kanada, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere, Türkiye, Katar, Avrupa Birliği ve NATO’dan temsilciler ise dün Afganistan gündemiyle video konferans toplantıya katıldı. Toplantıda, 31 Ağustos sonrası Afganistan'ın durumu ele alınırken görüşmelere ilişkin resmi bir açıklama yapılmadı. Ancak, ABD ve NATO sonrası Afganistan'ın akıbetiyle ilgili birçok soru işareti mevcut. Buna ilişkin öne çıkan dört başlık şu şekilde:

HAVALİMANI KİMDE?

ABD ve NATO askerleri çekildiğinde havalimanın garantörlüğünü hangi ülkenin üstleneceğine ilişkin tartışmalar henüz netleşmedi. Ülkeden tüm yabancı askerlerin çekilmesini isteyen Taliban, havalimanının işletmesinin tamamen kendilerinde olacağını hatta bir kısmında da kontrolü sağladıklarını savunuyor.
ABD ise havalimanını kime devrettiğine ilişkin "Afganistan halkına bırakıyoruz" şeklinde muğlak bir adres gösterse de Taliban'ın buradaki üstünlüğünü kimseye bırakmayacağı ancak bazı ülkelerle işbirliği yapmaya da istekli olduğu varsayılıyor. Kabil için stratejik önemi olan söz konusu havalimanının garantörlüğü için adı geçen Türkiye'nin bu girişimi şimdilik sönümlenirken gözler Katar'a çevrilmiş durumda. Katar merkezli El Cezire yayını, Taliban’ın Kabil Havalimanı’nın çalıştırılabilmesi için Katar’dan teknik yardım istediğini belirtse de köktendinci örgüt henüz Katar'la bu yöndeki bir ilişkiyi doğrulamadı. Taliban aynı zamanda Kabil Havalimanı'nı sivil uçuşlara açacaklarını da beyan ederken önümüzdeki günlerde bunun olası olup olmadığının da görülmesi bekleniyor. Bu gelişmelerle birlikte Kabil Havalimanı'nın akıbeti henüz belirsizliğini koruyor.

HORASAN BİLMECESİ

Afganistan'ın gelecekteki "terör örgütü adayı" IŞİD-Horasan, ABD askerlerini, Taliban güçlerini ve Afganistan halkını hedef alan Kabil Havalimanı saldırısı sonrası adından söz ettirmeye devam ediyor. Söz konusu örgütün üst düzey bir mensubunun, 180 kişinin katledildiği saldırıdan günler önce ABD merkezli CNN'e International’a röportaj vermesi ve "saldırmak için doğru anı beklediklerini" söylemesi gündem olurken hedeflerinin Taliban olduğu da açıkça beyan edildi. ABD ve Taliban arasında Doha müzakerelerinin yürütüldüğü dönemde, 2019 ve 2020 yıllarında ülkedeki Şii yurttaşları hedef alan saldırılar düzenleyen eli kanlı cihatçı örgütün, uzun süredir "düşman" olduğu Taliban'ın önümüzdeki günlerde de başını ağrıtması bekleniyor. ABD ise Nangarhar'da ve Kabil'de IŞİD-Horasan grubuna yönelik hava saldırıları düzenlerken Taliban ise ABD'yi "haber vermeden" operasyon düzenlediği için kınadı. Örgütün ülkede yaklaşık 5 bin üyesinin olduğu tahmin edilirken hangi ülkenin aparatı olduğuna ilişkin de farklı iddialar ve şaibeler mevcut. Bu nedenle Afganistan halkı için en büyük tehditlerden biri.

ÇATIŞMALAR KAPIDA

Taliban'ın ülkede ele geçiremediği tek eyalet Penşir, köktendinci örgüte karşı şu an direnişin kalesi konumunda. Sovyet güçlerine karşı savaşan dönemin ünlü Tacik komutanı Ahmed Şah Mesud'un oğlu Ahmed Mesud ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne kaçan eski Devlet Başkanı Eşref Gani'nin birinci yardımcısı Emrullah Salih, bu direnişin görünürdeki öncü isimleri. Ahmed Mesud basına "Teslim olmayacağız" mesajları verirken aynı zamanda da Taliban'la müzakereler yürütüyor, köktendinci örgütün ise bu görüşmeler sonuca ulaşmadan eyalete saldırmasına ihtimal verilmiyor. Ancak ABD ve NATO askerlerinin ülkeden tamamen ayrılmasıyla hükümetini ilan etmeye hazırlanan Taliban'ın, Penşir Vadisi'nin direnişçilerinden istediğini alamaması durumunda çatışmaların patlak vermesine kesin gözüyle bakılıyor.

HÜKÜMET TARTIŞMASI

Kabil'in 15 Ağustos'ta ele geçirilmesi sonrası Doha'dan ülkeye dönen Taliban'ın üst düzey yöneticilerinin yer alacağı bir hükümetin bu hafta ilan edilmesi beklenirken söz konusu hükümet üyelerinin kimlerden oluşacağı henüz belirsiz. Sağlık, Eğitim bakanlıkları ile Merkez Bankası gibi devlet kuruluşlarına bazı isimleri atayan Taliban'ın, eski Devlet Başkanı Hamid Karzai, Milli Uzlaşı Yüksek Konseyi Başkanı Abdullah Abdullah ve Hizb-i İslami Partisi lideri Gülbeddin Hikmetyar'la yaptığı görüşmeler sonrası bu isimlere de hükümette yer vereceği iddiaları gündemde. Hükümetin ilanı için ABD ve NATO askerlerinin tamamen çekilmesini bekleyen köktendinci örgüt, aynı zamanda "İslam Emirliği" hükümetinin uluslararası tanınırlık almasını istiyor ve bu kapsamda da ülkelerle görüşmeler yürütüyor.