Bir yılda 1646 kişi yargılandı: Atılan her adım suç sayıldı!

Semra KARDEŞOĞLU

Türkiye’de ifade, basın ve bilgi edinme özgürlüklerini koruma amacıyla kurulan Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) 2023 Dava İzleme Raporu’nu yayınladı. 1 Eylül 2022 ile 1 Eylül 2023 tarihleri arasındaki dönemi kapsayan rapor, Türkiye’de ifade özgürlüğüne yönelik kısıtlamaların artarak devam ettiğini ortaya koydu.

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç önceki gün Meclis’te “şu anda gazetecilik faaliyeti nedeniyle cezaevlerimizde bulunan kimse yok” açıklamasına karşın MLSA’nın raporu bunun tersini ortaya koydu. Son bir yılda 29 gazeteci tutuklandı. Haber ve paylaşım ise delil sayıldı.

MLSA gözlemcilerinin 20 ilde takip ettiği ifade, basın ve toplanma özgürlüklerine yönelik 233 davada 1646 kişi yargılandı.

 BİR YILDA 314 GAZETECİ YARGILANDI

Raporda elde edilen kritik veriler şöyle sıralandı;

• Tutuklu yargılamaların oranı MLSA’nın bir önceki dönem raporuna göre yüzde 150 arttı.

• İzlenen davaların yüzde 20’sinde “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet” suçlaması yöneltildi; bu, ifade özgürlüğü hakkını kullananlara en sık yöneltilen suçlama oldu. Davaların yüzde 21,5’i (50 dava) barışçıl gösteriler nedeniyle açıldı. Bu alanda en çok yargılananlar ise öğrenciler, kadınlar ve LGBTİ+’lar oldu.

• Tutuklu yargılananların neredeyse tamamını (30 sanıktan 29’u) gazeteciler oluşturdu. Bu artışta Ankara 11, Diyarbakır’da ise 15 gazetecinin tutuklanması etken oldu.

• 314 gazeteci, 154 davada (Davaların yüzde 54’ü) sanık olarak yargılandı.

• Bu davaların 133’ünü ise (yüzde 57’sini) haber yapmak, yayınlamakla ilgili davalar oluşturdu. Gazetecileri en çok “terör örgütü propagandası”, “terör örgütü üyeliği” ve “terörle mücadele görev almış kamu görevlilerini hedef göstermek” iddiasıyla yargılandı.

• Bu davalarda gazeteciler en çok “terör örgütü üyeliği” ve “terör örgütü propagandası” iddiaları sebebiyle ceza aldı; “örgüt üyeliği” iddiasıyla toplamda 28 yıl 9 gün, “propaganda” iddiasıyla toplamda 15 yıl 6 ay 28 gün hapis cezası verildi.

HABERLER VE PAYLAŞIM ‘DELİL’ SAYILDI

•  ‘Terör’ suçlamasıyla yargılanan gazetecilerin davalarında haberler, sosyal medya paylaşımları, meslektaşlarıyla ve hatta eşleriyle telefon konuşmaları “delil” olarak gösterildi. Bu eğilimin yaygınlaştığı görüldü.

• Rapor döneminde, AKP ve MHP’nin oylarıyla 2022 yılının Ekim ayında kabul edilen “Dezenformasyon Yasası” ifade ve düşünce özgürlüğü üzerinde yeni bir baskı aracı olarak kullanılmaya başlandı. Bu kapsamda en az 26 gazeteci soruşturma geçirdi. 6 gazeteci gözaltına alındı ve en az 4 gazeteci tutuklandı.

• Yasa kapsamında ilk soruşturma geçiren, tutuklanan ve ceza alan gazeteci MLSA’nın savunmanlığını üstlendiği gazeteci Sinan Aygül oldu. Aygül’e 10 ay hapis cezası verildi.

• TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’ın Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı bireysel başvuru sonrasında yaşananlar Türkiye’de “yargı bağımsızlığının” yakıcı bir sorun olduğunu bir kez daha ortaya koydu.

İFADEYE 217 YIL, 8 AY 20 GÜN HAPİS CEZASI

Raporun kapsadığı dönemde MLSA gözlemcilerinin 20 ilde takip ettiği 233 davada şu sonuçlar ortaya çıktı;

• 1646 kişi yargılandı.

• Bu dönemde 32 davada karar çıktı.

• 116 sanığa 217 yıl, 8 ay, 20 gün hapis cezası verildi.

• 17 gazetecilik davasında ise 23 gazeteci 67 yıl, 8 ay, 12 gün ay hapis cezası aldı.

• Karara bağlanan 6 davada, 12 sanık hakkında 75 bin 126 TL adli para cezası verildi.

• 59 davada ise sanıklar hakkında beraat kararı çıktı.

 314 GAZETECİ YARGILANDI

İfade özgürlüğü davalarında bir yılda yargılananların oranı ve sayısı şöyle sıralandı:

• 655 Öğrenci (Yüzde 39.79)

• 329 Aktivist (Yüzde 19.99)

• 314 Gazeteci (Yüzde 19)

• 241 Siyasetçi (Yüzde 14.64)

• 49 Avukat (Yüzde 2.98)

• 37 İşçi (Yüzde 2.25)

• 9 Sanatçı (Yüzde 0.55)

• 5 Mimar (Yüzde 0.30)

• 3 Belgeselci (Yüzde 0.18)

• 2 Yazar/Şair (Yüzde 0.1)

• 2 Akademisyen (Yüzde 0.12)