Bütçe açığını kapatacak yol kalmadı

AKP, bütçe olanaklarının tümünü seçim için yılın ilk çeyreğinde kullandı. 2019’un ilk 3 ayında bütçe 36 milyar TL açık verdi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın programına göre 2019 yılında verilmesi planlanan toplam bütçe açığı ise 80 milyar TL. Böylece AKP, 2019’da verilmesi planlanan açığın yüzde 45’ini henüz ilk 3 ayda vermiş oldu. Üstelik normal şartlar altında Nisan ayında hazineye verilen TCMB karpayı Ocak ayında verilmesine rağmen bu rekor açık meydana geldi.

Cumhuriyet dönemi boyunca kurulan kamuya ait işletmeler de AKP dönemi boyunca yerli veya yabancı şirketlere satılması sonucu hazinenin özelleştirme gelirlerinin de sonuna gelindi. Özelleştirme musluğu kapanan AKP’nin yılın geri kalanında çareyi vergi artışında araması gerekiyor. Ancak bu durumda da zaten yeterince daralan ve yüzde 14,7 oranında gerçekleşen rekor işsizlik daha da artacak. Peki Hazine’nin özelleştirme gelirleri nasıl oldu da 15 yılda eridi? İşte yıl yıl özel şirketlere peşkeş çekilen kamu yatırımlarının listesi;

2003: SEKA satıldı

SE­KA’nın Ba­lı­ke­sir, Af­yon, Kas­ta­mo­nu, Ak­su ve Çay­cu­ma iş­let­me­le­riy­le Ta­şu­cu ter­sa­ne ala­nı, TE­KE­L’­in ka­ya tu­zu te­sis­le­ri, Çeş­me, Ku­şa­da­sı, Trab­zon ve Di­ki­li li­man­la­rı, Sü­mer Hol­din­g’­in Me­ri­nos Ha­lı Mar­ka­sı ve Adı­ya­man İş­let­me­siyle 277 adet ta­şın­maz, 103 ar­sa ve 90 adet loj­man AKP daha göreve gelir gelmez ilk elden sattığı varlıklar oldu. Bu dönemde Maliye Bakanı olan Kemal Unakıtan “babalar gibi satarım” sözüyle tarihe geçti.

2004: TEKEL alkollü içkiler bölümü satıldı

2004 yılına TEKEL fabrikalarının alkollü içkiler bölümünün satılmasıyla başlayan AKP yıl içinde onlarca irili ufaklı kamu işletmesini de özel sektöre devretti. TE­KE­L’­in al­kol­lü iç­ki­ler bö­lü­münün yanısıra THY’nin 126 milyon dolarlık hissesi bu yıl satıldı. Bunların dışında Es­ki­şe­hir Do­ğal­gaz Şir­ke­ti (Es­gaz), Art­vin Mur­gul ile Kas­ta­mo­nu Kü­re’de ba­kır ma­de­ni çı­ka­rıp iş­le­yen Eti Ba­kır, Si­vas ve Ma­lat­ya’da­ki Div­ri­ği He­kim­han Ma­den İş­let­me­le­ri, Bur­sa Do­ğal­gaz Şir­ke­ti (Bur­sa­gaz), Kü­tah­ya Tav­şan­lı’da­ki Eti Gü­müş, Ela­zı­ğ’­da­ki Eti Krom iş­let­me­le­ri, Ça­ye­li Ba­kır İş­let­me­le­ri, Kü­tah­ya Şe­ker Fab­ri­ka­sı ile 375 adet ta­şın­maz ve loj­man yine bu dönemde bütçeye özelleştirme geliri olarak kaydedildi.

2005: Türk Telekom satıldı

Daha sonra yıllarca adından söz ettirecek Türk Telekom özelleştirmesi 2005 yılında gerçekleşirken, aynı zamanda TEKEL’in sigara bölümü de bu yıl satılmaya başlandı. İrili ufaklı pekçok fabrika ve işletmenin yanı sıra sadece 2005 yılında 120 taşınmaz ve 41 adet arsa yine bu yıl satıldı. Aynı zamanda 2005 yılında devreye IMF ile imzalanan 19. Stand by anlaşması sokuldu. İzleyen yıllarda bir çok kamu işletmesi IMF eliyle özelleştirildi.

2006: TÜPRAŞ satıldı

Kamunun en önemli işletmelerinden biri olan TÜPRAŞ 2006 yılında KOÇ ve Shell ortaklığına 3 yıllık karına satıldı. Ayrıca TEKEL fabrikalarının da satışına devam edildi. Bu yıl TE­KE­L’­in ikiz ku­le­ler ola­rak bi­li­nen An­ka­ra Baş­mü­dür­lük Bi­na­sı ve Bod­rum te­sis­le­ri, Emek­li San­dı­ğı’nın baş­kent­te­ki Bü­yük An­ka­ra Ote­li ve Kı­zı­lay Emek İş­ha­nı, İz­mi­r’­de­ki Bü­yük Efes Ote­li, İs­tan­bu­l’­da­ki Bü­yük Ta­rab­ya Ote­li, Tür­ki­ye De­niz­ci­lik İş­let­me­le­ri’nin Ya­kıt-2 ge­mi­si, Ça­nak­ka­le Şe­hir Hat­la­rı Hiz­met­le­riy­le 9 ge­mi­si, THY’­ye ait ka­mu his­se­le­ri­nin bir bö­lü­müy­le 350 adet dai­re, ar­sa ve ta­şın­maz özel sektöre devredildi. Satışlarla beraber hazine gelirleri de çığ gibi büyüdü.

2007: Limanlar özelleşiyor

Türkiye Cumhuriyeti Denizcilik İşletmeleri’ni satan AKP bu satışın ardından Türkiye Halk Bankası hisselerinin borsada halk arz etti, bu dönemde 245 adet taşınmaz ve liman özel sektöre devredildi.

2008: PETKİM satıldı

Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan ve İzmir Aliağa başta olmak üzere Türkiye’nin en önemli petrol rafinerilerini elinde tutan PETKİM 2008’de satıldı. Bununla beraber TEKEL’e ve Türk Telekom’a ait taşınmaz ve fabrikaların da satışına bu dönemde devam edildi. Sadece 2008 yılında 196 adet arsa ve taşınmaz özel sektöre devredildi.

2009-2011: Elektrik dağıtımı özelleşiyor

2018’de ekonomik krizle beraber adından sıkça söz ettiren elektrik dağıtım şirketleri iflasın eşiğinde. Elektrik dağıtımı 2009’dan önce TEDAŞ’ın elindeydi. TEDAŞ’ın parça parça özelleştirilmesiyle 2011’e dek elektrik dağıtım hizmetinin tümü satıldı.