Faizin çifte darbesi

Havva GÜMÜŞKAYA

Seçim öncesi faizleri düşük tutarak krizin daha da görünür olmasını engellemeye çalışan iktidar, seçimlerin ardından faiz yükseltmeye başladı, bu da pahalıya patladı. Merkez Bankası’nın 27 aydır yükseltmediği politika faizini yüzde 8,5’ten yüzde 15’e çıkarmasının ardından dolar/TL kuru yeni bir rekor kırarak 25,60 TL’nin üstüne çıktı. Banka, gelecek aylarda da parasal sıkılaştırma adımlarına devam edeceğini söylüyor.

Bankanın kararı milyonlarca insanın hayatını doğrudan etkilemeye başladı. Bir yandan yükselen kredi kartı ve kredili mevduat faizleri diğer yandan da döviz kurundaki artış hayat pahalılığını daha da yukarı çekecek. Uygulanan politikaların faturası çifte yönlü olarak halka kesilecek.

Kararın ardından Resmi Gazete’de yayımlanan Merkez Bankası tebliği ile kredi kartı ve kredili mevduat faizlerinin belirlendiği referans faiz de yüzde 0,88’den yüzde 1,36’ya yükseltildi. Buna göre yüzde 1,36’ya 0,55 puan eklenmesiyle temmuz ayından itibaren kredi kartına uygulanacak azami faiz oranı yüzde 1,91’e yükseltilmiş oldu.

Kredi kartları son dönemde en ucuz borçlanma kanalı olarak görülüyordu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) verilerine göre bireysel kredi kartı borçlarının tutarı 740 milyar TL'ye ulaştı. Bu borcun 385 milyar TL'lik bölümünü taksitli, 353 milyar TL'lik kısmını taksitsiz borçlar oluşturuyor. Faizlerin yükselmesi bu borçların yükünü de artırdı.

ASGARİ ÜCRET 947 LİRA EKSİLDİ

Yüzde 6,5 oranındaki faiz artışı piyasa beklentilerin altında kalınca, döviz piyasalarında sıçrama yaşandı. Dolar önceki gün piyasa kapanışında 24,90’u gördükten sonra dün 25,60’a kadar yükseldi.

Dolar, faiz kararının ardından Türk Lirası karşısında yüzde 8 düzeyinde değer kazandı. 14 Mayıs seçimlerinden bu yana TL’nin dolar karşısındaki değer kaybı da yüzde 25’i aştı.

Dolardaki artış, daha üç gün önce açıklanan yeni asgari ücreti, ele geçmeden eritti. Açıklandığında 482 dolara denk gelen ve dolar bazında en yüksek asgari ücret olarak duyurulan 11 bin 402 TL, kurdaki son artışlarla 445 dolara düştü. Asgari ücrete 2 bin 902 lira zam yapılmıştı. Asgari ücretlinin cebine girmeyen zamlı maaş 947 lira eridi. Merkez Bankası kararın ardından JPMorgan, Türkiye için 2023 yılsonu enflasyon tahminini ise yüzde 45,5'ten yüzde 50'ye yükseltti.

YÜKSEK ENFLASYON VE İŞSİZLİK

Merkez Bankası’nın kademeli faiz artışı yapacağını tahmin ettiğini belirten İktisatçı Dr. Baki Demirel, bu artışın yüzde 40’a kadar çıkabileceğini öngördü.

Ancak bu süreçte kurdaki artışın da devam edeceğini belirten Demirel, “Muhalefet de benzer önerilere sahipti, yabancı sermayeyi çekmeye yönelik bir strateji. Muhtemelen yeterli olmayacaktır. Sermaye kontrollerinin kalkmasını isteyecekler” ifadelerini kullandı.

“Eğer yabancı sermaye beklendiği kadar gelmezse kur enflasyon ilişkisi daha da hızlanabilir ve dolayısıyla daha yüksek bir enflasyonla karşılaşabiliriz” diyen Demirel, her şekilde faiz arttıkça işsizliğin artacağına da vurgu yaptı.

İşsizlik sorunu yaşanacağını kaydeden Demirel, “Ekonomi daralırken çok yüksek bir enflasyonla karşı karşıya kalabiliriz. Türkiye’nin 2009-2010’da yabancı sermaye girişi olduğu dönemdeki gibi bir büyüme hikâyesi yok. Ayrıca küresel finansal koşullar daha sıkı. Dolasıyla istenildiği kadar yabancı sermaye gelmezse belki ödemeler dengesi krizi ötelenebilir ama Türkiye ekonomisi yüksek enflasyon ve işsizlikle karşı karşıya kalabilir. Faiz-kur sarmalı nerede duracağını ben de bilmiyorum. Dolasıyla burada yüksek enflasyon ve işsizlikle karşı karşıya kalabiliriz” şeklinde konuştu.

***

FİNANSTA İSTİKRAR ÖNEMLİYMİŞ!

Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, Türkiye Bankalar Birliği yönetimiyle bir araya geldi. Erkan, “Sorunlarını ve makro ihtiyati çerçeveyi sadeleştirme sürecindeki taleplerini belirttiler. Şundan eminim ki hükümetimizin belirlediği ekonomik hedefler doğrultusunda enflasyonla mücadele etmek için tüm ekonomik birimlerimiz kollarını sıvamıştır. Bunu istikrarlı, kararlı, hedefe yönelik bir şekilde yapacağımızdan eminim” dedi. Fiyat istikrarının finansal istikrar için çok önemli olduğunu aktaran Erkan, hem fiyat istikrarını hem finansal istikrarı sağlayarak enflasyonla mücadele edeceklerini söyledi.

***

FAİZDE ANLAŞILAMADI

İktidarın uyguladığı politikalar ülke ekonomisini çözümsüz bir noktaya getirdi. Son yılların en sert faiz artışı olmasına rağmen enflasyonun altında kalması nedeniyle büyük zarara neden oldu. Faiz artışının beklentinin altında kalması “Erdoğan bu kadarına izin verdi” şeklinde yorumlandı.

Sık sık faiz karşıtı açıklamalarda bulunan Tayyip Erdoğan, Ekonomi Bakanı Mehmet Şimşek'in "Rasyonel zemine döneceğiz" söyleminin ardından tartışılan ekonomi politikalarına ilişkin, "Hazine ve Maliye Bakanımızın adımlarını süratle, rahatlıkla Merkez Bankası'yla atmasını kabullendik. Enflasyonu tek haneye düşürme kararlılığımızı bildirdik" diyerek faiz artışının sinyalini vermişti. Ancak piyasalarda oluşan ve yüzde 20-40 arasındaki beklentinin altında gelen artış, kurun aşırı yükselmesine neden oldu.