İç yargının tüketilmesi için iç yargı yolu etkili olmalı

BURCU CANSU - @burcu_cansu
burcucansu@birgun.net

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ( AİHM), 25 Temmuz 2016’da açığa alınan, 1 Eylül 2016’da ise 672 sayılı KHK ile görevinden uzaklaştırılan Erzurum 1071 Malazgirt İlköğretim Okulu öğretmeni Gökhan Köksal’ın başvurusunu reddetti. Mahkeme, oybirliği ile aldığı kararda, Köksal’ın iç hukuk yollarını tüketmediğine dikkati çekerek OHAL Komisyonu’nu adres gösterdi. AİHM’in bu kararının ardından, Türkiye’den yapılan benzer başvurularda da aynı kararın verilmesi bekleniyor.

KHK’ler ile kamu görevinden ihraç eldilen yaklaşık 200 bin kişi için emsal niteliği taşıyan kararda AİHM’in altı aydır faaliyete başlamayan, tek bir dosyanın dahi incelemeye alınmadığı OHAL Komisyonu’nu hak arama için adres göstermesi tepki çekti.

İç yargı yolları çalışmazsa AİHM devreye girer
BirGün’e konuşan eski AİHM Yargıcı Rıza Türmen, şu değerlendirmeleri yaptı:

“AİHM’in OHAL İnceleme Komisyonu’nu adres göstermesine şaşırmamak lazım bu komisyon AİHM ile müzakere edilerek kuruldu. İlke olarak tüketilmesi gereken bir iç hukuk yolu varsa AİHM öncelikle iç hukuk yolunun tüketilmesini ister. Çünkü AİHM’in görevi tamamlayıcıdır. Eğer iç yargı yolları çalışmazsa o zaman AİHM devreye girer yani AİHM’in istediği; bütün insan hakları meseleleri, ihlaller ülkenin içinde halledilsin ve AİHM’e dava gelmesin. AİHM tamamlayıcı bir işlevdir. Onun için iç yargı yolunun tüketilmesi lazım. OHAL İnceleme Komisyonu aslında, bu KHK’den doğan ihraçların idare mahkemesine gitmesini sağlayacak bir ara basamak böyle görmek lazım çünkü yargı yolları kapalıydı.

Bu inceleme komisyonu kurulmakla idare mahkemesine gitmenin yolu açıldı. Ama burada önemli olan iç yargı yolunun açık olması lazım. İç yargı yolunun tüketilmesi için iç yargı yolu etkili olmalı. İç yargı yolu bağımsız değilse, iç yargı yolu incelemeleri böyle çok uzun süre içerisinde yapılıyorsa, iç hukuk yolları doğru dürüst işlemiyorsa AİHM ağzıyla söylemek gerekirse, ‘İç hukuk yolları yeterli ve etkili olmalı. Etkili ve yeterli değilse bunun tüketilmesine gerek yok’ der. Ama bunu demedi. Bu, şu demek dava inceleme komisyonuna gidecek oradan olumsuz bir sonuç alınırsa idare mahkemesine gidilecek, idare mahkemesinden olumsuz bir sonuç alınırsa Danıştay’a , Danıştay’dan sonra AYM’ye, ondan sonra AİHM’e gidecek. Bu da birkaç yıl alacak...

Yargı yolunun etkili bir şekilde ve yeterli bir şekilde işlemesi lazım. Davanın zamanında görülmesi ve karar verilmesi lazım. Hükümete bağımlı olarak hareket edilmediğinin gösterilmesi lazım.

Bunlar sadece KHK’den doğan mağduriyetler için, cezaevindeki tutuklu gazeteciler bu inceleme komisyonuna tabi değil. Yani, bu tutuklulukla ilgili sorunları AYM’ye götürmek mümkün.”

AİHM geniş bir vizyona sahip olmalı
“AİHM’in varlık nedeni sadece bireysel davalara bakmak değil. İnsan haklarını ve demokrasiyi korumak gibi misyonu var” diyen Türmen, “O nedenle AİHM tabii ki kendi kuralları içerisinde davranacak bunu yaparken de daha geniş bir vizyona sahip olması gereklidir. Yorumlarken kendi amacına göre yorumlaması gerekir.
Türkiye’de AİHM ile anlaşarak bir iç hukuk yolu kuruldu ama bu iç hukuk yolunun işlemediğini, bunun etkili olmadığını göstermek lazım. Bundan sonra yapılması gereken budur. Demek ki AİHM’de iç hukuk yollarının işlemediğine ilişkin bir kanaat doğmamış. Hukukun biçimsel sınırlamaları var. Mücadeleyi bırakmamak lazım. 6 aydır faaliyete başlamayan tek bir başvuru dahi kabul etmeyen İnceleme Komisyonu nerede demek lazım” ifadelerini kaydetti.

Altıparmak: “AİHM kararı utanç verici”
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak da Twitter hesabından AİHM’in kararına tepki gösterdi. Altıparmak’ın tweetleri şöyle:

“AİHM’in ihraçlarla ilgili verdiği karar utanç verici. Komisyonun yetersizliğine ilişkin iddiaların hiçbirine bile cevap vermemiş.

AİHM kararından sonra hükümet 100 bin kişi daha ihraç edip, tüm dernekleri kapatabilir. Nasıl olsa denetleyen merci yok. Teşekkürler AİHM...”

***

HDP’li Yıldırım: Alınan karar problemlidir

HDP Grup Başkanvekili Ahmet Yıldırım Meclis’te basın toplantısı düzenledi. AİHM’in almış olduğu karara değinen Yıldırım şunları söyledi: “Yedi kişilik bir OHAL komisyonunun kurulmuş olması 11 aylık sonu gelmez hukuksuzlukların mağduriyetlerini kapatmak için asla şifa olacak bir hukuki yapı değildir. Herhangi bir derde deva olmayacaktır bu komisyon. Yedi kişi 100 binin üzerindeki dosyayı nasıl inceler, hangi sürede bitirir, ne kadar sağlıklı olur. Şekli bir komisyondan başkaca bir şey değildir.Bugün AİHM’in verdiği karar da alabildiğine problemlidir.”