Kentin merkezi halka kapandı

Dilan ESEN

Ekonomik kriz büyükşehirlerde yaşayan yurttaşları ya küçük kentlere ya da şehirlerin çeperlerine doğru göçe zorluyor. TÜİK'in açıkladığı ‘Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’na göre 2022 yılında yüzde 93,4 olan il ve ilçe merkezlerinde yaşayanların oranı 2023’e yüzde 93’e düşerken bazı büyükşehirlerin kalabalık ilçelerinde de azalış görüldü. Yurttaşlar, yüksek kira fiyatları ve alım gücündeki düşüş nedeniyle Ankara, İstanbul, Antalya ve İzmir’in merkezi ilçelerinden kent çeperlerine yöneldi. Sözkonusu ilçelerde nüfus artış hızında azalış görülürken şehirlerdeki çeper ilçelerin nüfus artış hızında yükseliş yaşandı.

İstanbul’un nüfus artış hızı binde 16 oranında azalırken bu durum birçok ilçede de görüldü. Beşiktaş, Esenler, Güngören, Şişli ve Zeytinburnu’nda aralarında olduğu toplam 32 ilçenin 2023’te nüfus artış hızı düştü. En çok düşüş ise binde 45,6’yla Bahçelievler, binde 35,8’le Beşiktaş, binde 40,9’la Zeytinburnu ve binde 43,6’yla Şişli’de. 8 ilçenin ise nüfusu arttı. Bu ilçelerin şehir merkezinden uzakta yer alması dikkat çekti:

Arnavutköy: Binde 29

Çekmeköy: Binde 12,6

Sancaktepe: Binde 6

Sultanbeyli: Binde 7

Tuzla: Binde 16,2

BİNDE 500’LÜK ARTIŞ

Başkent Ankara’da da durum farklı değil. Ankara’nın merkezi ilçelerinden Altındağ’daki düşüş binde 4,2 olurken Çankaya’da binde5,3, Keçiören’de binde 17, Mamak’ta binde 7,7, Pursaklar’da binde 2,9 ve son olarak Sincan’da ise binde 1,3 şeklinde gerçekleşti. Başkent’te artışın en çok yaşandığı şehir merkezinden uzak bazı ilçeler ise şöyle:

Akyurt: Binde 77,9

Ayaş: Binde 181,3

Kızılcahamam: Binde 168,4

İzmir’deki nüfus artış hızı binde 3,9 olurken kent merkezinde yer alan ilçelerdeki bu orana ilişkin düşüş dikkat çekti. Nüfus artış hızındaki düşüş Balçova’da binde 36,5 şeklinde gerçekleşti. Bu oran Bornova’da binde 15,3, Karabağlar’da binde 5,9, Karşıyaka’da binde 12,8 ve Konak’ta binde 15,1 oldu.

İzmir’de en dikkat çeken artışlardan biri Torbalı’da yaşandı. Geçen günlerde Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Başkanı Koray Önalan’ın, “Torbalı’da büyük bir deprem bekliyoruz” diyerek uyarıda bulunduğu ilçenin nüfus artış hızında binde 29,5’lik yükseliş görüldü. Kentte bu orana ilişkin artış görülen bazı ilçeler şöyle: Binde 92,3’le Karaburun, binde 33,5’le Menemen, 29,5’le Menderes, binde 63’le Seferihisar.

DENİZDEN UZAĞA GÖÇ

Antalya’ya ilişkin veriler de kentlilerin şehir merkezinden uzaklaştığını görünür kıldı. Alanya’da nüfus artış hızı binde 11,8 azalırken bu düşüş Konyaaltı’nde binde 41,4, Muratpaşa’da 26,2 şeklinde oldu. Antalya’da artışın görüldüğü kentlerin bir kısmı ise şu şekilde:

Akseki: Binde 127

Aksu: Binde 34,5

Döşemealtı: Binde 79,9

Gündoğmuş: Binde 138,9

İbradı: Binde 389,2

Manavgat: Binde 21,2

BU MAAŞLA YAŞANAMIYOR

Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Doç. Dr. Pelin Pınar Giritlioğlu, büyükşehirlerde yaşanan iç göçün ekonomik krizle oldukça bağlantılı olduğuna değindi. Bu durumun sebebini ikiye ayıran Giritlioğlu, bunların ekonomik kriz ve deprem olduğunu söyledi. Giritlioğlu, “Ekonomik kriz ve buna bağlı ortaya çıkan kira fiyatlarındaki artışlar nedeniyle insanlar daha ucuz bölgelere doğru gidiyor. Kriz çok etkili. Artık emekliler, şehir merkezinde yaşayamıyor, biraz daha çeperlere gidiyor. Kendine yeni yaşam koşulları yaratmaya çalışıyor. İstanbul ya da büyük kentlerden tamamen gidenler de var. Teknoloji ve uzaktan çalışma koşulları da bunu tetikledi. Daha küçük bir şehirde çalışarak hayatlarını kazanmaya devam ediyorlar. Memurlar eskiden İstanbul’a gelmek için imkan araştırırdı. Şimdi gelmemek için zemin hazırlıyorlar. Birçok memur büyük kentlerden daha küçük kentlere tayin istedi. Bu koşullarda bu maaşlarla yaşayamıyorlar” dedi.

Sözkonusu değişimdeki olası deprem riskine de işaret eden Giritlioğlu: “Bununla ilgili olarak merkez ilçeler daha eski yapı stokuna sahip. Deprem bunda etkili oldu. Bunların bir kısmı kentsel dönüşüme dönmeye başladı. Olası bir deprem karşısında zorunlu göç yaşanmaya başladı.”

∗∗∗

KÖYLER TERK EDİLDİ

Türkiye’de nüfusun sadece yüzde 7’si köy ve beldelerde yaşıyor. Kayıtlara göre, bazı köylerde tek kişi yaşıyor. Geçen yıl sonu itibarıyla Bitlis’in merkez ilçesine bağlı Kayalıbağ, Siirt’in Kurtalan ilçesine bağlı Çattepe ve Şırnak’ın Güçlükonak ilçesine bağlı Ağaçyurdu köyü en ıssız köyler oldu. Bu köylerde 1 kişi yaşıyor. Kütahya’nın Emet ilçesi Kalfalar köyünde 2, Şırnak’ın merkez ilçesi Cevizdüzü köyünde 3, İdil ilçesine bağlı Mağaraköyde 4, Bingöl’ün Yedisu ilçesi Akımlı köyünde 4, Çanakkale’nin Çan ilçesi Kazabat, Hakkâri’nin Yüksekova ilçesi Dilekli, Kars’ın Kağızman ilçesi Evyapan ve Siirt’in Pervari ilçesi Kovanağzı köylerinde 5’er kişi yaşıyor.

Türkiye genelinde 10 veya daha az kişinin ikamet ettiği köy sayısı 27 olarak tespit edildi. 1000 veya daha fazla nüfusa sahip köy sayısı 514 olarak kayıtlara geçti. Karabük’ün Safranbolu ilçesindeki Bostanbükü, 6 bin 64 kişilik nüfusuyla Türkiye’nin en kalabalık köyü oldu.

∗∗∗

KİRALAR 5 YILDA FIRLADI

İstanbul’da kent merkezlerindeki nüfus artış hızı düşerken kira fiyatlarının da bunda etkili olduğu belirtiliyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce, geçen yıl ekim ayında yaptığı açıklamada, barınma krizine dikkat çekmişti. İstanbul’da son 5 yılda ilk ilanlarda konut kira bedelinin yüzde 843 oranında arttığına değinen Gökce, ortalama kira bedeli 13 bin 300 lira olduğunu söylemişti.