Kirli fon sistemine mahkeme dur dedi

Umut Can FIRTINA

Hindistan’da tüm antidemokratik uygulamalarına rağmen nisan ayındaki seçimi kazanmasına kesin gözüyle bakılan Bharatiya Janata Partisi’ne (BJP) Yüksek Mahkeme’den büyük darbe geldi. Hindistan Yüksek Mahkemesi, BJP’nin fonlanmasında büyük payı olduğu belirtilen, bireylerin ve kurumların siyasi partilere anonim ve sınırsız şekilde bağış yapmasına olanak sağlayan “seçim tahvili” sisteminin Anayasa’ya uygun olmadığı kararını verdi.

Yüksek Mahkeme Başyargıcı DY Chandrachud başkanlığındaki 5 kişilik heyet, sistemin “Anayasa’ya aykırı” olduğunu açıklayarak devletin işlettiği Hindistan Devlet Bankası’ndan (SBI) bu tahvilleri tedavülden kaldırmasına hükmetti. Mahkeme heyeti ayrıca, SBI’dan tahvilleri satın alanların isimlerini ve tahvillerle bağış yapılan siyasi partilere ilişkin bilgileri açıklamasını istedi. Mahkeme ayrıca “para ve siyaset arasındaki yakın ilişki” sebebiyle sistemin “partiler ve kişiler ya da şirketler arasında karşılıklı anlaşmalara yol açabileceğini” kaydetti.

‘AL GÜLÜM VER GÜLÜM’

Başbakan Narendra Modi’nin partilerin fonlanmasına “şeffaflık getireceği” iddiasıyla 2017’de yürürlüğe koyduğu “seçim tahvili” sistemi, birçok kesim tarafından partilere yurt dışından da dahil “kara para aktarılmasını” kolaylaştırdığı konusunda eleştiriliyordu. Ayrıca partilerin seçim tahvili yoluyla ne kadar para aldıklarını beyan etmeleri gerekmesine rağmen paranın kaynağını açıklamak zorunda olmaması, siyasetçilerle bağışçılar arasında “Al gülüm ver gülüm” ilişkisi kurarak “yolsuzluğun önünü açtığı” gerekçesiyle eleştiri konusuydu.

Sisteme göre, bir kişi veya şirket bu tahvilleri SBI'dan bin rupi (12 dolar) ile 10 milyon rupi (120 bin dolar) arasında değişen değerlerde satın alabiliyor ve bunları kendi seçtiği bir siyasi partiye “anonim olarak” vergiden muaf bir şekilde bağışlayabiliyor.

Ülkede seçim finansmanı üzerine çalışan Demokratik Reformlar Derneği’ne (ADR) göre, beyan edilmemiş kişiler ve şirketler Kasım 2023'e kadar 165,18 milyar rupi (1,99 milyar dolar) değerinde tahvil satın aldı. Araştırmaya göre ülkedeki siyasi partiler, aldığı bağışların yarısında bu sistemi kullandı. İktidardaki BJP, 2018-2022 yılları arasında bu bağışların yüzde 57’sine sahip olurken ülkenin en eski siyasi partisi ve şu anki ana muhalefet Hindistan Ulusal Kongresi (INC), bu bağışların yüzde 10’una sahip olabildi.

INC Lideri Mallikarjun Kharge, karara ilişkin X’teki paylaşımında “Modi hükümetinin gelecekte bu tür fikirlere başvurmayı bırakacağını ve demokrasi, şeffaflık ve eşit şartların var olması için Yüksek Mahkeme'yi dinleyeceğini umuyoruz” ifadelerini kullandı.

Hindistan Komünist Partisi-Marksist’ten (CPI-M) yapılan açıklamada ise “Mahkeme’nin ‘tarihi kararıyla’ iktidar partisini anonim kurumsal bağışçılar tarafından finanse etmek için tasarlanan bu vicdansız plan tamamen rafa kaldırıldığı” belirtildi.

Karara ilişkin BJP’den herhangi bir açıklama yapılmadı.

BAE’DE ‘TAPINAK’ AÇTI

Öte yandan Hindistan’da 1,5 milyarlık nüfusun yüzde 14’ünü oluşturan Müslümanlara yönelik baskılarıyla eleştirilen Hindistan Başbakanı Modi, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ziyaretinde başkent Abu Dabi’de inşa edilen Hindu tapınağının açılışını yaptı. Açılış töreninde 3,5 milyon Hindistanlının yaşadığı BAE'nin katkılarından övgüyle söz eden Modi, birçok yüksek binayla bilindiğine dikkati çektiği BAE'nin kimliğine yeni bir kültür eklediğine vurgu yaptı.

∗∗∗

ÇİFTÇİLERİN YÜRÜYÜŞÜ SÜRÜYOR

Hindistan’da çiftçilerin hükümetin tarım politikalarına karşı başlattığı Yeni Delhi’ye yürüyüşleri sürüyor. Başkent yakınlarındaki Ambala kentinde protestoculara göz yaşartıcı gaz ve tazyikli suyla müdahale eden polis, Yeni Delhi'ye giriş yolundaki barikatları yıkmaya çalışan bazı çiftçileri de gözaltına aldı. Kendilerine karşı plastik mermi kullanıldığını iddia eden çiftçiler, ulusal basını yanlış algı yaratmakla suçladı. Çiftçiler, Başbakan Modi'yi, ürettikleri mahsullere mali destek konusunda çiftçiler ve hükümet yetkililerinden oluşan bir kurul oluşturacağına dair 2021'de verdiği sözü tutmamakla suçluyor.