Otoriter liderlerin sandık oyunları
Dünyanın birçok ülkesinde sandıklar göstermelik kuruluyor. Sonucu belli seçimleri liderler büyük farklarla kazanıyor. Son örnek Azerbaycan. Muhalefetin boykot ettiği seçimde Aliyev neredeyse oyların tamamını aldı.
Dış Haberler
Otoriter, popülist liderlerin yönettiği, tek adam rejimlerinin inşa edildiği ülkelerde sandık sonuçları seçimlerin göstermelik düzenlendiğini bir kez daha gösterdi. Son çarpıcı örnek Azerbayca oldu. Azerbaycan'da "sonucu belli" Cumhurbaşkanlığı seçimini 21 yıldır ülkeyi tek başına yöneten İlham Aliyev büyük farkla kazandı. Önceki günkü seçimde oyların yüzde 92,5'ini alan Aliyev, beşinci kez cumhurbaşkanı seçildi. Katılımın yüzde 76 olduğu seçimde yarışan diğer altı adaydan en yüksek oyu alan isim yüzde 2,19 ile Zahid Oruç oldu.
Bağımsız aday olarak yarışan Oruç ve diğer adayların Aliyev'e sadık isimler olarak biliniyorlar. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), seçim öncesinde hazırladığı raporda altı adayın geçmişte mevcut cumhurbaşkanına açıkça destek verdiği tespitinde bulundu.
SAVAŞI KULLANDI
Ülkede seçiminin 2025'te yapılması bekleniyordu. Ancak Azerbaycan’ın Eylül ayında Dağlık Karabağ bölgesinin kontrolünü tamamen almasının ardından seçim erkene çekildi. Aliyev, yeni yıla tam egemen bir ülke olarak girdiklerine vurgu yaparak seçimleri erkene almasının nedenini, "Dağlık Karabağ'daki zafer"in ardından yeni bir dönemin başlangıcına işaret etmek olarak açıklamıştı.
Azerbaycan, 2020'de Ermenistan ile yaşanan ve 44 gün süren İkinci Dağlık Karabağ Savaşında bölgenin geniş kesimlerini geri almış, 2023 Eylül'lünde başlattığı 24 saat süren "antiterör operasyonu" harekatı sonucunda bölgedeki Ermeni güçler silah bırakmayı kabul etmişti. Karabağ’da da 30 yıl aradan sonra ilk kez bu seçimde sandık başına gidildi.
MUHALEFETTEN BOYKOT
Ülkenin en büyük iki muhalefet partisi; Azerbaycan Halk Cephesi Partisi ve Musavat Partisi, Aliyev'in sürpriz seçim ilanı sonrasında Aralık ayında seçimleri boykot kararı almıştı. Her iki parti de seçimin şeffaf ve tarafsız olmayacağını açıklamıştı. Azerbaycan Halk Cephesi Partisi lideri Ali Kerimli, seçimi "sirk", siyasi sistemi "demokrasi imitasyonu" diye nitelendirmişti.
Karimli, “Aliyev ömür boyu iktidarda kalma arzusunda, seçimlere hile karıştırarak 20 yıldır iktidarda” ifadelerini kullanmıştı.
Avrupa Parlamentosu (AP) da 15 Ocak'taki açıklamasında seçimi gözlemlemeyeceğini açıklamıştı.
Aliyev’i ilk kutlayanlar AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi oldu. Erdoğan'ın Aliyev ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirerek kendisini seçimlerde kazandığı zafer nedeniyle tebrik ettiği belirtildi.
BABADAN OĞULA İKTİDAR
Beşinci görev dönemine başlayan İlham Aliyev, Sovyetler Birliği döneminden başlayarak Azerbaycan siyasetinde önemli rol oynamış olan Haydar Aliyev'in oğlu. İlham Aliyev, cumhurbaşkanı babası Haydar Aliyev'in sağlığının kötüye gitmesi üzerine Nisan 2003'te Başbakanlık görevine atanmış, 31 Ekim'de düzenlenen Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanarak görevi babasından devralmıştı. 2003’ten beri iktidarda olan 62 yaşındaki Aliyev 2008, 2013 ve 2018 yıllarındaki seçimleri açık arayla kazandı.
2009 ve 2016’daki referandumların ardından yapılan anayasa değişiklikleriyle cumhurbaşkanlığı süresi beş yıldan yedi yıla çıkarılmış ve cumhurbaşkanının kaç dönem görev yapabileceğine dair süre sınırı kaldırılmıştı.
∗∗∗
GÖSTERMELİK SANDIKLAR
• Türkmenistan'da Mart 2023’teki başkanlık seçimini oyların yüzde 72,97'sini alan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov'un oğlu Serdar Berdimuhamedov kazanmıştı.
• Özbekistan'da Şevket Mirziyoyev, Aralık 2016'da yüzde 88,61, 2021'de yüzde 80,1 ve Temmuz oyların yüzde 87,05'ini alarak üçüncü kez cumhurbaşkanı seçildi. Mirziyoyev 2003-2016 yılları arasında da başbakandı.
• 15 Mart’ta seçime gidilecek olan Rusya’da da Vladimir Putin 2000’den bu yana ülkeyi yönetiyor. Mart 2018'deki son seçimi de Putin yüzde 76,69 oy alarak devlet başkanı seçilmişti.
• Macaristan'da da otoriter sağcı lider Viktor Orban dört dönemdir ülkeyi yönetiyor.
• Ruanda'da da devlet başkanı Paul Kagame, 2010 yılındaki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların %93'ünü alarak ikinci kez seçildi. 22 yıldır ülkeyi yöneten Kagame, bu yıl yapılacak seçimde de aday.
