Sınırları aşan dayanışma

Dan DimaggIo 

Charlie Saperstein 

Otomobil parçaları üreten VU İmalat fabrikasında Ağustos 2022’de bir milat yaşandı ve yapılan oylamada yeni bir bağımsız sendikanın işverence resmen tanınmasına karar verildi: Meksikalı İşçiler Birliği, kısaca “La Liga.” Fakat aradan bir sene geçti ve işçilerle yeni sözleşme imzalamayı reddeden şirket kapanıverdi. Dört yüz kişi bir anda işsiz kaldı. İşsiz kalanlar arasından 71 kişi işten çıkarma tazminatlarını dahi alamadılar. 

VU İmalat fabrikasının bulunduğu sınır şehri Piedras Nagras’ta siyasiler, yabancı sermayenin elindeki fabrikalarda “emek barışı” sağlandığından söz edip böbürleniyorlar. Bu “barış” olgusunun arkasında esasen, işçilerin arkasından iş çevirerek işverenlerle içli dışlı olmasıyla bilinen, böylelikle işçilerin hakiki ve demokratik bir sendika bünyesinde örgütlenmesine engel olan Meksikalı İşçiler Sendikası (CTM) var. 

Michigan merkezli otomobil parçacısı VU’da işçiler Sınır Emekçileri Komitesi bünyesinde örgütlendiler. Şirketi, CTM’yi ve yerel siyasetçileri karşılarına alarak şehrin ilk bağımsız sendikasını kurdular. Fakat bu zaferin üzerinden henüz aylar geçmişti ki şirket işçiler ile yeni toplu sözleşme için pazarlık masasına oturmayı reddetti. VU’daki sendika liderlerine karşı misilleme yapıldı ve iki kişi sebepsiz yere işten çıkarıldı. 

Üretim 2023 yılının ilk aylarında azalmaya başladı ve VU yüzlerce kişiyi peyderpey işten çıkardı. Temmuz ayına gelindiğinde fabrika tamamen kapandı ve işten çıkarılan son 71 işçi tazminatlarını dahi alamadı. Süpervizörler ve yönetici kademesindekiler ise tazminatlarını tabii ki aldılar. 

İşçilerin şimdilerde ortaya attıkları iddiaya göre şehrin “business” elitleri, CTM ile birlik oldular ve VU’da çalışan tüm eski işçileri bir daha işe alınmamak üzere kara listeye aldılar. 

Meksika’da bir süredir bağımsız sendikalar rüzgârı esiyor. İmalat sanayisinin farklı dallarında işçiler örgütleniyor, iş hukukunda yapılan 2019 reformlarından istifade ederek bağımsız ve demokratik sendikalar kuruyorlar. General Motors (GM), Goodyear, Panasonic, Saint Gobain ve 3M gibi uluslararası şirketlerde çalışan birçok işçi, artık bağımsız sendika üyesi. 

Fakat bağımsız sendikaların çatısı altında örgütlenen işçilerin önüne işverenler ve sarı sendikalar tarafından birçok engel konuluyor. Oylamalar esnasında sandıklar çalınıyor, sendikacılara tehditler savuruluyor ve işçilerin oyları para ile satın alınmaya çalışılıyor. Gerçekten emekçinin hakkını savunan sendika bulmak bugün halen zor. 

İŞSİZLİĞE MAHKÛM 

Daha fazla tehdide maruz kalma tehlikesiyle tam adını vermek istemeyen Miguel, VU’daki işinden kovulduğundan beri iş bulamadığını söylüyor. “Görüşmeye gidiyorsunuz, sizi neden işe alamayacaklarını söylemiyorlar. Çünkü VU’da çalışmış olmanızı gerekçe göstermeleri yasal değil. Ama neticede sizi işe almıyorlar.” 

Bu makaleyi hazırlarken VU’dan kovulmuş iki düzine işçi ile konuştuk. Peidras Negras’ta iş bulabilmiş kimse ile karşılaşmadık. 

La Liga sendikasının VU bürosunda hazinede görev alan Juan Mares, “İki aydır iş arıyorum, kimseden yanıt alamıyorum” diyor. Mares’in aktardığına göre VU çıkışlı işçilerin başvurularını alan şirketler “başvurunuzu bir kenara ayırıyorlar, geçmiş tecrübeleri olmasa bile diğer adaylarlar görüşmeyi tercih ediyorlar.”   

VU çıkışlı diğer bir işçi olan Elsa şansını denemeye bir iş fuarına gittiğini anlatıyor. Şirketlerin kendi fabrikalarındaki iş olanaklarını tanıttığı fuarda atmosferin “cenazeyi andırdığını” söylüyor. “İş fuarına gelenlerin çoğu VU çıkışlıydı ve hiçbirimizi işe almadılar.” 

Meksika’da şirketler işten çıkardıkları kişilere hukuken tazminat ödemek zorundalar. Tazminat tutarı en az üç ay maaş karşılığı ve kıdem tazminatı hesaplanarak ödeniyor. VU’dan ilk etapta işten çıkarılan işçiler bir miktar tazminat alabilmişlerdi fakat son işten çıkarılanlar iki aydır işsiz olmalarına rağmen hiçbir ödeme almadılar. Üstelik, şirket tarafından oluşturulan bir birikim hesabına gönüllü olarak yatırım yapan işçiler de paralarını henüz alabilmiş değiller. 

SINIRSIZ MÜCADELE 

VU imalat işçileri ABD’de satılan Tesla, Toyota, GM, Stellantis gibi markalar için kapı döşemesi gibi iç aksamlar üretiyordu. Piedras Negras’da üretilen parçalar Birleşik Otomotiv İşçileri (UAW) sendikasının temsil ettiği Adient, Magna ve Yanfeng gibi şirketlere gönderiliyordu. 

Otomotiv parçaları sektöründe Meksika, ABD’ye açık ara farkla en fazla parça sağlayan ülke konumunda ve yalnızca ABD pazarı için üretim yapan fabrikaların sayısı her geçen gün artıyor. Dolayısıyla Meksikalı otomotiv imalatçısı işçilerin çalışma koşulları, Amerikalı ve Kanadalı işçilerin koşulları ile doğrudan ilintili. 

Şirketler on yıllardır Meksika’daki düşük maaşlardan ve örgütsüz emekçi sınıfından istifade ediyorlar. Bu sayede maliyetleri düşürebiliyor, kazançlarını artırabiliyorlar. ABD ve Kanada’da ise üretimi “Meksika’ya kaydırma” tehdidini kullanarak yine pazarlık gücü elde ediyorlar. 

Fakat dayanışma, ABD-Meksika sınırını iyiden iyiye aşmaya başladı. Guanajuato şehrindeki GM fabrikasında çalışan beş işçi, ABD’deki fabrikalarda grev yapan işçilerle dayanışma amacıyla fazla mesaiye kalmayı reddetmiş, neticede işten çıkarılmışlardı. Fabrikada çalışan altı bin işçi sonunda örgütlendiler ve 2022 yılında bağımsız sendikalarını kurdular. 

Meksika’daki Goodyear fabrikasında çalışan işçiler 2023 yazında La Liga’ya katılmak üzere oy çokluğuyla karar aldılar. 19 Eylül günü GM genel merkezi önüne yürüdüler ve “Çokuluslu şirketler milyonlarca dolar kâr açıklayacaklarsa, işçiler de sendika güvencesinde, düzgün iş sözleşmeleri hak ediyor demektir… Bu şirketlerin faaliyet yürüttükleri tüm ülkelerde maaş iyileştirmeleri yapmaları gerektiğini düşünüyoruz” şeklinde açıklama yaptılar. 

VU fabrikasından kovulan işçilerden biri olan Lupita, “ABD’deki otomotiv işçilerinin de direnişte olduğunu gördüm” diyor. “Mücadeleleri tüm dünya için: ABD, Meksika, Kanada ve diğer ülkeler.” 

ABD sendikaları ve işçi hakları savunucuları da Meksikalı işçilerin mücadelesini destekliyor, işvereni koruyan iş sözleşmelerinin üstesinden gelecek bağımsız sendikaları savunuyorlar. 

26 Eylül günü Meksika Dayanışma Projesi isimli oluşum, VU genel merkezi önünde eylem düzenleyecek ve işten çıkardığı işçilere tazminatlarını ödemesi için, Piedras Negras’taki gayrimeşru “kara liste” uygulamasının sonlandırılması için şirkete çağrı yapılacak. Ayrıca aksi durumda ABD’li yetkililerin yaptırımda bulunması gerektiği hatırlatılacak. Eyleme ABD’de süre gelen grevi organize eden UAW, ABD Demokrat Sosyalistleri, Meksikalı İşçiler Merkezi gibi çeşitli birlikler katılacak. 

Michigan’da UAW üyelerine dağıtılan bir broşür, hürriyeti fark etmeksizin tüm işçilerin çalışma koşullarının iyileştirilmesi için uluslararası dayanışmanın öneminin altını çiziyordu: 

“Otomotiv şirketleri sınır tanımıyor. Biz de tanımamalıyız!” 

Çeviren: Fatih Kıyman 

Kaynak: Jacobin