Yasak kardeşim, yasak!

İsveç’te 1 Nisan şakası gibi yürürlüğe sokulan İPRED yasası çok ciddiye alındı. Bir ay önce ülke genelinde internet üzerinden korsan olarak film ve müzik indirmek yasaklandı. Bu yasanın AB tarafından İsveç’e dayatıldığı kalkanının arkasına sığınıldı ve İsveç’in Robin Hood’ları diye isimlendirilen paylaşım sitelerinin sahiplerine davalar açıldı. İsveç’in en büyük paylaşım sitesini kuran 5 genç, 1 yıl hapse, milyon kronluk para cezalarına çarptırıldı. Sıradan vatandaşlara da 1 Nisan’a kadar vakit verildi. Bu tarihten sonra, bilgisayarına yasadışı olarak film ya da müzik indirenlerin, bilgisayarlarının IP adreslerinden tespit edilerek, haklarında işlem yapılacağı duyuruldu. İsveçlilere internet bağlantısı sağlayan bir iki şirket, kullanıcılarının IP kayıtlarını yürütme makamlarına teslim etmeyeceğini ve belirli aralıklarla kayıtları sileceğini duyurdu. Piyasanın liderleri olan şirketler de tam tersi bir tutum sergileyip müşterilerinin internet üzerinden girdiği çıktığı tüm sitelerin kayıtlarının, yetkili makamlara açık olacağını beyan etti.
Aradan geçen bir ayın sonunda İsveçlilerin interneti kullanma alışkanlıkları değişti. Hızlı internetin keyfini süren İsveçliler ellerinin altındaki mouse’u kullanırken daha dikkatli olmaya başladılar. Beş dakika içinde 3 saatlik Hollywood filmlerini indirebilen, mısırını patlatıp bilgisayarının karşısında kalitesi çok yüksek görüntüleri doya doya seyreden İsveçliler, tam bir ‘varyemezlik’ durumunda. İnternet üzerinden film ya da müzik indirme faaliyetleri 1 Nisan’dan itibaren bıçak gibi kesildi. Buna bağlı olarak da DVD satışları bir ay içinde yüzde 20 oranında arttı. İnatçılık yapıp “Ben indiririm filmimi, evimde de izlerim” diyenlerden seçmece bir iki kişi, yasa uygulamaya geçtikten sonra mahkemelik oldu. Cümle âleme rezil edilen bu kural tanımaz vatandaşlar, ciddi para cezalarına çarptırıldı. Açılan davalardan sonra ülke genelinde, internet trafiği, yüzde 40 oranında azalma gösterdi.
Buraya kadar her şey normal. Avrupa Birliği’nin üyesi olan bir ülkede, AB baskısıyla bir yasa yürürlüğe sokuluyor. Ciddi yaptırımlar getiriliyor. Yasa gereği yapılması ve yapılmaması gerekenler vatandaşlara anlatılıp, kamuoyu oluşturulup, istisnalar sayılmazsa genelde istenen başarı sağlanıyor. Bir aydır yürürlükte olan “Uluslararası Fikir Hakları Düzenlemesi “ gibi adlandırılabilinecek İPRED yasası, anne babalarla gençleri karşı karşıya bıraktı. Bir taraf, yasa öncesi internet kullanma alışkanlıklarını devam ettirmeyi isterken diğer taraf değişen duruma daha çabuk adapte olup yasanın gereğini yerine getirmek istiyor. Kuşaklar arası bu çatışma sürerken ilk İPRED dayağını, bu hafta 14 yaşındaki bir oğlan çocuğu, babasından yedi.
44 yaşındaki İsveçli baba, ayrı olduğu eşinin dairesinde, eski karısının evde olmadığı bir hafta sonu, çocuklarına bakarken bilgisayardan film indirmek için bir internet sitesine giriyor. 14 yaşındaki oğlu da, babasını görüp bunun artık yasal olmadığını hatırlatıyor. Babanın film indirme ısrarı sürünce oğlan çocuğu kavgayı patlatıyor. Bu konumdaki erkeğin, eski eşine zarar vermek için eski karısının evinde onun IP numarasıyla internet üzerinden film indirmeye çalıştığını, 14 yaşındaki çocuğun annesini korumak üzere babasıyla kavgaya tutuştuğunu aklımıza getirebiliriz.
İlginç olan şey, bir aydır yürürlükte olan yasaya ayak diretenlerin, denetlemelerde ortaya çıkan örneklere bakılırsa orta yaş üstü internet kullanıcılarının olması. İsveç’te gençler İPRED yasasıyla gelen yaptırımları daha ciddiye alıyor. Ya da en azından yakalarını yetkililere kaptırmadan işlerini yürütmeyi başarıyorlar. İnternet çocuğu olarak yetişen yeni nesil, ya bizden habersiz bir alternatif buldu ya da interneti anne babalarından daha çok sahiplenip bu işin yasalarla bir düzene kavuşturulmasını istiyor. Yaşadığımız yüzyıl gereği, garip zamanların insanlarıyız, gelişen tekniklere akıl yetirmeye uğraşırken artık bizden olanı bile kavramakta güçlük çekiyoruz.