Rantın aracı pazarlık sistemi

AKP iktidarı yandaşlarına kaynak aktarmak için Kamu İhale Kanunu’nu yaklaşık 200 kez değiştirdi. Sadece pazarlık yöntemiyle son 13 yılda 548,3 milyar TL’yi aşan ihalelere imza atıldı. Pazarlık yöntemiyle yapılan ihalelerde en çok harcama yapan kamu kurumları KGM, TOKİ ve Ulaştırma Bakanlığı oldu. İhalelerin aslan payını ise yine gözde şirketler aldı.

Mustafa BİLDİRCİN

2010 ve 2023 yıllarını da kapsayan 13 yıllık dönemde gerçekleştirilen pazarlık yöntemli kamu ihaleleri muhalefetin, “Seçimlerin ardından kamu ihaleleri incelenecek” çıkışının haklılığını gözler önüne serdi. Kamu idareleri, pazarlık yöntemiyle gerçekleştirilen ihaleler kapsamında 13 yılda toplam 372 bin 426 sözleşmeye imza atarken ihalelerin toplam maliyeti 548 milyar 375 milyon 201 bin TL ile ifade edildi.

2010-2023 döneminde pazarlık yöntemli kamu ihalelerinde toplam 548,3 milyar TL’lik sözleşmeye imza atılırken rekabetin sağlanamadığı ihalelerde kamu lehine indirim oranı yalnızca yüzde 13’te kaldı. En maliyetli pazarlık yöntemli kamu ihaleleri Karayolları Genel Müdürlüğü ile TOKİ bünyesinde gerçekleştirildi, iktidara yakın şirketler ise ihale pastasından en büyük dilimi kaptı.

KGM VE TOKİ LİSTE BAŞI

Pazarlık yöntemli ihaleler kapsamında en fazla harcamaya imza atan ilk üç kamu idaresi sırasıyla Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü oldu.

GÖZDE ŞİRKETLER

Toplam 548,3 milyar TL’lik ihale pastasından en büyük dilimi alan şirketlerin ismi ise şaşırtmadı. Erdoğan’ın aile dostu Nusret Yıldırım’ın kurduğu, “İktidarın yeni gözde şirketi” olarak nitelendirilen Yapı ve Yapı Şirketi, bir bölümünü tek başına, bir bölümünü ise iş ortaklığı yoluyla aldığı pazarlık yöntemli 18 kamu ihalesi ile 24 milyar 875 milyon 943 bin TL’lik sözleşmelerin tarafları arasında yer aldı.

İşlettiği termik santrallarının bacalarına filtre takmadığı için ceza alan Çelikler Taahhüt İnşaatın iş ortaklığı ya da tek başına aldığı altı pazarlık yöntemli kamu ihalelerin maliyeti ise kayıtlara, 19 milyar 164 milyon TL olarak geçti.

Üçüncü sırada yer alan ve muhalefetin, “Beşli çete” olarak isimlendirdiği şirketlerin arasında yer alan Kolin İnşaat’ın tarafı olduğu 23 pazarlık yöntemli kamu ihalesinin maliyetinin ise 19 milyar 92 milyon TL olduğu bildirildi.

Kalyon ise şirketlerin pazarlık yöntemli ihalelerde maliyete göre sıralandığı listenin dördüncü sırasına yerleşti. Şirketin tek başına ya da başka şirketler ile ortaklık kurarak üstlendiği 16 pazarlık yöntemli kamu ihalelerinin maliyetinin 19 milyar 5 milyon TL olduğu belirtildi.

REKABET YOK GİBİ

2010-2023 döneminde geçrekleştirilen pazarlık yöntemli kamu ihalelerindeki rekabet oranları da dikkati çekti. Yapım işlerine yönelik 2010-2023 döneminde gerçekleştirilen ve pazarlık yöntemine başvurulan ihalelere katılım sayısı, bazı yıllara göre şöyle gerçekleşti:

2012: İhale başına dört katılımcı
2014: İhale başına üç katılımcı
2016: İhale başına üç katılımcı
2018: İhale başına üç katılımcı
2020: İhale başına dört katılımcı
2022: İhale başına üç katılımcı

İNDİRİM ORANI YÜZDE 13

Katılımcı sayısı itibarıyla rekabetin olmadığı pazarlık yöntemli ihalelerde kamu lehine indirim oranı yalnızca yüzde 13 olarak hesaplandı. Pazarlık yönteminin tercih edildiği yapım işi ihalelerinin sayısı da yıllara göre arttı. Buna göre, 2012 yılında bin 221 sözleşmeye imza atılırken 2015, 2018, 2021 ve 2023 (Ocak-Şubat) yıllarında imza atılan sözleşme sayısı bin 258, 2 bin 497, 2 bin 371 ve 149 olarak verilere yansıdı.

***

Kanun sürekli değişti

AKP iktidarı yandaşlarına ve gözdesi olan şirketlerine kaynak aktarımı yapabilmek için Kamu İhale Kanunu’nu yaklaşık 200 kez değiştirdi. Defalarca sil baştan yapılan değişiklerde pazarlık yöntemi ve “mücbir sebep” maddeleri ön plana çıktı. Bu ihalelerin büyük bir bölümü Sayıştay raporlarına da yansıdı. Sayıştay, yüzlerce kurumda yapılan milyarlarca liralık ihalenin doğal afet, aciliyet, toplum güvenliği, toplum sağlığı gibi gerekçeye dayanmadığı halde ihale kanunu dışına çıkarıldığı tespitlerini yaptı. Ancak AKP iktidarı muhalefetin tepkilerine rağmen yıllardır bu yöntemlere kullanmaya devam ediyor.

Günün Manşetleri için tıklayın