Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hazırlanan İnsani Kalkınma Endeksi’nin (HDI) 2009 sayısı dün açıklandı. Gazetelerimiz

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hazırlanan İnsani Kalkınma Endeksi’nin (HDI) 2009 sayısı dün açıklandı. Gazetelerimiz özellikle Türkiye’nin kadın konusunda ne kadar gerilerde olduğu konusuna geniş yer verdiler. Ben de bugün bu endeksin ortaya koyduğu bir başka gerçeğe değinmek istiyorum. İnsani kalkınma endekslerinden birinin üzerinde “kişi başına milli gelir sırası eksi insani gelişme endeksindeki sırası” yazar. Bence bu en önemli endekslerden biridir. Kişi başına milli gelir kabaca o ülkenin ekonomik imkânlarını gösterir, İnsani kalkınma endeksi ise bu imkânları ne ölçüde insanlarının gelişmesi için kullandığını. Çünkü insani gelişme endeksi eğitim düzeyi, sağlık imkânlarını ve yaşam beklentisini gösteren bir endekstir, daha doğrusu bu üçünden oluşan karma bir endekstir.Diyelim ki A ülkesinin endeks sayısı +3. Bu şu anlama geliyor: O ülkenin insani gelişme endeksindeki sırası kişi başına milli gelirdeki sırasının 3 basamak üstünde. Yani o ülke ekonomik gücünü insanlarının gelişmesi için daha fazla kullanmış. Şimdi İnsani Kalkınma 2007 endeksine bakıyoruz ( bu endeks açısından iki senede ciddi bir değişiklik olmadığını güvenle varsayabiliriz). Dünya birincisi, çok açık ara ile Küba. Küba’nın endeks sayısı 44. Küba’ya en yakın ülkenin endeks sayısı ise 20. Dünya’nın geri kalanı ile Küba arasındaki farkı görmektesiniz. Türkiye mi dediniz ? -16. Ekonomik imkânlarımızın ne kadarını insani gelişmeye ayırdığımızı görüyorsunuz. Burada ilginç bir husus daha var: Biz sanıyoruz ki önce ekonomik gelişme, sonra insani gelişme. Çünkü ekonomik gelişme olmadan insani gelişmeye ayıracak kaynak olmaz. Oysa şimdilerde herkes anlamaya başladı ki yabancı sermaye kaliteli insan gücü arıyor. O yüzden de Türkiye’ye gelmiyor. Geçerken, UNCTAD’ın 2009-2011 Dünya yatırım raporunu okudum. Büyük uluslarüstü şirketlerin CEO’larına anket uygulanarak yapılmış. Buralara uğramaya yine niyetleri yok. Önemli sebeplerden biri de insan gücü kalitesinin düşüklüğü. Demek ki, o -16 hızla yukarılara çıkmadıkça ekonomik gelişme de pek mümkün değil.
Şimdi gelelim esas noktaya, yani Küba’nın çok açık ara ile dünya birincisi olmasına. Bu dünyanın geri kalanına kıyasla çok daha fazla bir insani gelişme gayretini gösteriyor. Bir gerçeği beğenmeyebilirsiniz. Bu nedenle o gerçeği görmezden gelirseniz eninde sonunda tökezlersiniz, görmek istemediğiniz gerçekler ayağınıza dolanır eninde sonunda. Bu dünya’yı anlamak ve değiştirmek gerçekleri görerek mümkündür. Önce göreceksiniz, sonra yorumunuzu yaparsınız. Ben bu tür sosyalizm anlayışlarını SSCB varken de, gittikten sonra da kıyasıya eleştirmiş biriyim. Ne var ki bunun gerçeği görmemi engellememesi içinde mücadele ediyorum kendimle.
Şimdi Küba’nın bu performansı hakkında kısa bir yorum yapmaya çalışacağım. İrlanda’ya baktım. Çünkü o da küçük bir yer sayılır ve son yıllarda ekonomik büyüme açısından örnek gösteriliyor. Onun endeks sayısı ise +16. İrlanda insan gücüne yatırım yaptı, bu sayede dış yatırım çekti ve hızlı bir büyüme performansı yakaladı. Ne var ki Küba bu bakımdan karşılaştırılabilir değil. Çünkü Küba ekonomik ambargo altında ve dolayısıyla dış sermaye gelmesi sözkonusu değil. O bakımdan mesela Küba da doktor sayısı görece çok fazla iken İrlanda da dış sermayenin ihtiyaçlarına uygun bir insan gücü kalitesi var. Kişi başına gelir olarak İrlanda Küba’nın beş katı. Dolayısıyla Küba’nın +44 sayısını çok dikkatli yorumlamak gerekir. Küba sistem dışında bir ülkedir. Bu sadece ve sadece kar için üretimi reddeden bir ülkenin insana yatırımda ne kadar başarılı olabildiğini gösterir ve bu çok önemlidir.
Asıl söylemek istediğim Küba’nın bu başarısının HDI istatistiklerinin bir satırında öylece durması ve kimsenin bununla ilgilenmemesi. Sözgelimi Taraf dün HDI istatistiklerine en geniş yer veren gazete idi. Başlığı da “Parayı İnsana Harcamıyoruz” idi. Doğru bir başlık. Haberin içinde uluslar arası karşılaştırmalar da var. Ne var ki parayı sadece insana harcayan ülkenin, Küba’nın adı bile yok. Fark edilmemiş herhalde.