1 milyon bitki tohumu Kıyamet Ambarı’nda
Norveç’in Svalbard Adası’ndaki bir yeraltı mahzeninde önemli bitki tohumlarının depolandığı “Kıyamet Ambarı” yakın zamanda 10. kuruluş yıldönümünü kutlayacak
2001’de Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Uluslararası Anlaşma’nın kabulü Norveç hükümetini Tohum Deposu kurulması için harekete geçirdi. Gıda ve Tarım için Genetik Kaynaklar Komisyonu bu girişimi olumlu karşıladı ve 2004’te destekledi.
Svalbard şu anda yaklaşık bir milyon benzersiz bitki tohumuna ev sahipliği yapan simge bir yapı. Çiftçiler binlerce yıl bitki yetiştirirken bitki çeşitliliğinin korunmasına- ex situ- verilen önem tarihsel olarak Nikolai Vavilov’a atfedilir. Vavilov 1921’de Rusya’daki ilk gen bankalarından birini kuran botanikçidir. Tüm kıtlıklara son verme arayışındaki Vavilov değişen dünyada daha fazla ürüne katkıda bulunma potansiyelini düşünerek 60’dan fazla ülkeye seyahat etti; çiftçileri dinleyip tohum topladı.
Sonradan kurulan gen bankalarından katılımlar gıda üretimi için daha uygun olan bitki çeşitlerinin üremesinde kullanıldı. Bu bitkiler arasında buğday ve mısır hasadını büyük ölçüde yok edebilecek pas hastalıklarına dirençli olduklarını ispatlayanlar yer alır. Yeni katılımlar ayrıca tuzlu topraklara dayanabilecek pirinç çeşitleri üretmek, yüksek derecede evcilleştirilen bitkilere yeni dayanıklılık katmak ve değişen iklim koşulları için gerekebilecek daha hızlı olgunlaşma veya kuraklığa dayanıklılık gibi yeniliklere katkıda bulunması için kullanıldı.
Genetik kaynaklar
Gen bankalarında korumaya odaklanma gerekliyken sürdürülebilir gıda sistemlerini sağlama almak için gerekli olan genetik kaynakların çoğu çiftliklerde, doğada yabani akraba bitkiler olarak bulunur.
Örneğin Kuzey Amerika’da yerli bir tür olan ve 53 tür yabani akraba ayçiçeğinin toplanıp depolandığı ayçiçeğini düşünün. Yağ içerikleriyle yükseltilen türler Rusya’da geliştirildi ve ardından bir Fransız bilim insanı tarafından önemli ölçüde geliştirildi. Bugün bu bitki artık 70’den fazla ülkede yetiştiriliyor ve yıllık geliri 20 milyar Amerikan doları olarak hesaplanıyor.
Koruma çabaları hızlanmalı
İklim değişikliği, kentleşme ve değişen arazi kullanım kalıpları pek bilinmeyen türlerin çoğunun hayatta kalması için giderek artan tehditler oluştururken koruma çabalarının hız kazanması gerekli.
FAO Tarım ve Tüketici Güvenliği Birimi’nden Sorumlu Genel Direktör Yardımcısı Ren Wang “Yabani akraba bitkiler ve yabani gıda bitkilerinin çeşitliliği sürekli olarak aşınmakta ve eğer mevcut ihmal seviyesi kontrol edilmezse birçoğunun nesli tükenebilir” uyarısında bulundu.