11 günde bin 500 vaka rekoru Türkiye’de

Haftalardır koronavirüs salgını haberleriyle yatıp kalkıyoruz. Artık yavaş yavaş meselenin ne olduğu da ortaya çıkmaya başlıyor. Dünya Sağlık Örgütü verileri üzerinden yaptığımız analizler hem tedbirlerin etkisi hem de pandeminin seyri açısından önemli ipuçları veriyor.

Dünya Sağlık Örgütü Başkanı’nın açıklamasına göre virüsün dünya genelinde 100 bine ulaşması için 72 gün gerekti. İkinci 100 bin için sadece 11 ve 300 bine ulaşması için ise 4 gün yetti.
Biz de BirGün için bu yayılma hızını analiz ettik. Dünya Sağlık Örgütü’nden aldığımız verilerle özellikle virüsün ileri düzeyde yayıldığı ve tedbirlerin geçmişi olan ülkelerdeki durumu analiz ettik. Henüz 10 gündür vakaların raporlaştırıldığı Türkiye’yi de analize dahil ettik. Her ülkede belirli sayıda vakanın tespit edildiği sürelere baktık.

Koronavirüse ilişkin veriler incelendiğinde bazı ülkelerin yayılıma daha dirençli olduğu gözlemleniyor. 1000 vaka sayısına görece daha sanayileşmiş ülkelerde çok daha geç; 40 gün veya daha uzun sürede ulaşıldığını görüyoruz. Japonya ve Güney Kore gibi çok erken tedbir almaya başlamış olan ülkelerde de bu sürenin uzun olduğunu görüyoruz.

Tedbirler ve testler konusunda geriden gelen ülkelerde ise sayıların hızla yükseldiğini görüyoruz. Sanayileşmiş ülkelerde 1000 vaka sayısına 40 gün ve üzerinde ulaşılırken Türkiye ve İran’da 10-13 günde ulaşılmış. Avrupa’da sosyal mesafe tedbirlerine en erken başlamış olan İtalya’da ise 31 günde ulaşılmış.

GECİKEN TEDBİR TEHLİKEYİ BÜYÜTÜYOR

En çok vakanın tespit edildiği ülkeler olan Çin, İtalya, İran, ABD, İspanya gibi ülkelerde binden 15 bine kabaca 10-12 gün içerisinde ulaşılmış. İtalya ve Çin ise 15 binden 50 bine 9-10 günde ulaşmış. Bu tabloda umut verici olan bu beş ülkede görülen vaka sayısı artışları şimdilik birbirine paralel görünüyor. Bu aynı zamanda da kötü haber çünkü pandeminin aynı hızla yayılmaya devam etme olasılığının yüksek olduğunu gösteriyor. Yine de tedbir almada geciken ülkelerde bu sürelerin daha kısalacağını tahmin ediyoruz.

Vaka artışının farklılığı kültürel ve coğrafi nedenler olabilir. Yoğun test ve tedbirlerin önemli olduğundan şüphe yok.

PANDEMİ BUNDAN SONRA NASIL İLERLEYECEK?

Birkaç değişik model gözleniyor.

► Birincisi Japonya ve Güney Kore’de görülen yüksek test sayıları ve sıkı kontrol ile eş güdümlü çok düşük vaka sayısı.

► İkincisi İtalya’da gözlemlediğimiz çeşitli sosyal mesafe tedbirlerine karşın hem vaka hem ölüm sayılarının yüksek seyri.

►Hem test hem de vaka sayılarının düşük olduğu ama kontrolsüz yayılmanın yükselebileceği ülkeler.

Avrupa ülkelerinde virüsün yayılma seyrinin İtalya örneğine benziyor.

Türkiye’nin İtalya ‘daki seyri yaklaşık 20-22 gün geriden takip ettiğini görüyoruz. Türkiye’nin 11. günde geldiği seviye İtalya’nın 32. günde geldiği seviyeye çok yakın. Bu verilerle Türkiye’nin vaka sayısının önümüzdeki 10 günde 20 bine ve maalesef ölü sayısının bin 200- bin 400’e yaklaşması muhtemel.

Birleşik Krallık’ta da Muhafazakar Parti hükümetinin başlangıçtaki ‘sürü bağışıklığı’ stratejisini çok çabuk terk etmesine yol açan, İtalyan modelinin takip edileceğini işaret eden analiz ve raporlar oldu.

İNGİLTERE’DE İTALYA GİBİ OLMA ENDİŞESİ

Grafiklerde de gösterdiğimiz üzere Birleşik Krallık’ın da İtalya’nın yaklaşık iki hafta gerisinden geldiğini görüyoruz ve en son alınan tedbirler de bu yönde bir beklentinin hükümette de hakim olduğunu gösteriyor.

Çin ise en sıkı çalışmayı en önce yapan ülke olarak umut veriyor. Ancak Çin’in özellikleri nedeniyle vaka sayısının azaldığı bilgisi şüphe uyandırıyor. Duyduklarımız gerçekse krizin 3-4 ayda sıkı bir rejimle aşılabileceğini düşünebiliriz. Ancak genel olarak vaka sayılarının test ve tedbirlere geç başlayan diğer ülkelerde çok daha yüksek olacağı neredeyse kesin. Gelinen noktada sosyal mesafe uygulaması, aşı geliştirme çabaları dışında atılabilecek en önemli adım.

* Londra/Regent’s Üniversitesi
** Ankara Üniversitesi