18 basın özgürlüğü ve ifade hürriyeti ile insan hakları kurumundan BİK'in Evrensel kararına tepki

Basın İlan Kurumu (BİK) tarafından Evrensel gazetesine yönelik resmi reklam ve ilan yayınlanama yasağına tepkiler sürüyor.

Yasak birçok medya kuruluşu ve gazeteci tarafından kınanırken Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) ve 17 uluslararası basın ve ifade özgürlüğü ve insan hakları grubu da BİK'in bağımsız Evrensel gazetesinin kamu ilanı alma hakkına yönelik iptal kararını derhal geri çekilmesi yönünde çağrı yaptı.

Açıklamada; kararın Evrensel gazetesini finansal açıdan zor durumda bırakacağı belirtildi.

BirGün, Sözcü ve Cumhuriyet gazetelerine uygulanan keyfi ilan kesme cezalarına da tepki gösterilen açılamada "BİK’in ülkedeki sistematik sansür mekanizmasının bir aracı olarak hareket ettiği adeta teyit etmiş oldu. Böylelikle, AYM kararı BİK’in medya kurumlarına yönelik bağımsız yaklaşımının kaybedildiğini tasdik etti" denildi.

Açıklamada şu ifadelere yer verildi:

"BİK, gazetelerin yayın hayatı için hayati önem taşıyan kamu ilanlarının bağımsız ve adil bir biçimde dağıtılmasında düzenleyici bir rol oynamalıdır, eleştirel haber kurumlarını baskılayarak sansür mekanizmasını yaygınlaştırmada değil.

Evrensel gazetesine 22 Ağustos 2022’de tebliğ edilen 17 Temmuz tarihli BİK kararında gazetenin kamu ilanı alma hakkının tümüyle iptal edildiği bildirildi. Bu karar, Evrensel gazetesinin tirajını “çoklu alım” ile arttırdığı iddialarını takiben başlatılan denetimlerin gerçekleştirilmesinin ardından geldi. Evrensel için gazetelerin tirajlarına göre belirlenen kamu ilanı gelirleri Eylül 2019’da denetim kararına kadar BİK tarafından durdurulmuştu. Bu son karar ile Evrensel gazetesi, kamu ilanı yayımlama hakkını tümüyle kaldırdı.

BİK kararında “23 Mart 2020 ile 30 Nisan 2022 tarihleri arasında Kurumca mevzuat şartlarının aranmadığı salgın süreci hariç bırakılmak suretiyle altı ay içinde yayınlama hakkı yeniden devam etmediği anlaşıldığından, Günlük Evrensel gazetesinin, resmi ilan ve reklam yayınlama hakkının sona ermesine karar verilmiştir,” ifadelerini kullandı. Evrensel’in kararı önce BİK’e itiraz etmek olmak üzere mahkemede temyiz hakkı bulunuyor. Evrensel gazetesinin BİK sisteminden çıkarılması halinde, ilan yayımlama hakkının geri kazanımı için bugün başlatılacak bir başvuru sürecinin dahi en az üç yıl süreceği öngörülüyor. Bu süreç, gazetenin finansal sürdürülebilirliği açısından son derece yıkıcı etkiler doğuracaktır.

Son üç yıl içinde, IPI ve aşağıda imzası bulunan basın özgürlüğü kurumları, Eylül 2019’da verilen Evrensel’e yönelik ilan durdurma cezasının kaldırılması için BİK’e pek çok kez çağrıda bulundu. 10 Avrupa Parlamentosu üyesi, dönemin BİK Başkanı Rıdvan Duran’a ortak mektup göndererek bu çağrıya destek vermişti. Şubat 2020’de Duran ile IPI öncülüğünde yüz yüze düzenlenen bir toplantıda bu talep ve endişeler dile getirilmiş olmasına rağmen, ilan durdurma cezası kaldırılmamıştı.

'İPTAL KARARI GERİ ÇEKİLSİN'

Sözcü, Cumhuriyet, Evrensel ve BirGün gazetelerinin toplu başvurusuna yönelik Anayasa Mahkemesi’nin 10 Ağustos 2022 tarihli kararında, bu gazetelere verilen arka arkaya ve keyfi ilan kesme cezalarının basın ve ifade özgürlüklerini ihlal ettiğini belirtti. Ayrıca bu durumun yapısal sorunlardan kaynaklandığını belirten karar ile BİK’in ülkedeki sistematik sansür mekanizmasının bir aracı olarak hareket ettiği adeta teyit etmiş oldu. Böylelikle, AYM kararı BİK’in medya kurumlarına yönelik bağımsız yaklaşımının kaybedildiğini tasdik etti.

Son yıllarda Türkiye’deki medya özgürlüğü alanı gün geçtikçe daralıyordu. 2023 genel ve başkanlık seçimleri takvimi devam ederken, bağımsız haber yapmaya çalışan medya kuruluşlarının durumu, bilgiye dayalı karar verebilmek için var olan basın kuruluşlarına bağımlı kalan Türkiye vatandaşlarının habere erişimi üzerindeki olumsuz etkileri ve tüm bunların halihazırda daralmakta olan sivil alana olumsuz katkısı hakkında büyük endişe içerisindeyiz. O nedenle, bir kez daha Basın İlan Kurumu’na Evrensel gazetesinin ilan yayımlama hakkının iptalinin geri çekilmesi için çağrı yapıyoruz"

İmzacı kurumlar:

Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI)

ARTICLE 19

Articolo 21

Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkezi (ECPMF)

Danish PEN

English PEN

IFEX

IPS Communication Foundation/bianet

Media and Law Studies Association (MLSA)

OBC Transeuropa (OBCT)

P24 (Platform for Independent Journalism)

PEN America

PEN Norway

PEN Turkey

Reporters Without Borders (RSF)

South East Europe Media Organisation (SEEMO)

Swedish PEN

The Coalition For Women In Journalism (CFWIJ)