1966 işçi ölümünün sadece 69’u incelendi
Balıkesir’deki mühimmat fabrikasında meydana gelen patlamanın ardından iş sağlığı ve güvenliği bir kez daha gündeme geldi. Uzmanlar, yasaların işveren lehine olduğunu belirterek “Önce yasalarla işçileri silkeliyorlar, silkelenemeyenleri de ölüme gönderiyorlar” dedi.

Sibel Bahçetepe
sibelbahcetepe@birgun.netBalıkesir Karesi’de faaliyet gösteren ZSR Patlayıcı Sanayi Anonim Şirketi’ne ait fabrikada 11 işçinin ölümüne neden olan patlama sonrası iş güvenliği bir kez daha gündeme geldi. Emek ve meslek örgütleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası ile işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetlerinin piyasaya açıldığına dikkat çekerek ‘‘Taşeronlaştırma ve esnek çalışma yaygınlaştı. Denetimsizlik ve cezasızlık ölümlere yol açıyor’’ dedi.
6331 sayılı yasanın ardından geçen 12 yılda kamuda ve 50’den az çalışanı olan, az tehlikeli iş yerlerinde iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu sürekli ertelendi. Var olan meslek hastalıkları hastaneleri kapatıldı, denetimler ve cezalar etkisiz kaldı. TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Çalışma Grubu Başkanı Bedri Tekin, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanmasının işverenin yükümlülüğünde olduğunu belirterek ‘‘Ancak 6331 sayılı yasayla ‘iş güvenliği uzmanlığı’ diye bir kavram getirildi. Kanunda bu uzmanlar için 'işverenlere rehberlik ve danışmanlık yapmak' deniyor. Ama uygulamada böyle olmuyor. Herhangi bir kaza olduğunda uzmanlar gözaltına alınıyor, uzmanlar tutuklanıyor’’ dedi. Denetimlerin yetersizliğine dikkat çeken Tekin, ‘‘Çalışma Bakanlığı herhangi bir iş yerine gidiyor, eksikleri tespit ediyor ve süre verip gidiyor. Sonra giderilmiş mi bakılıyor. Eksiklikler o an için gideriliyor ancak müfettişler gittikten sonra aynı şekilde devam ediliyor’ dedi.

GÖSTERMELİK ÖNLEMLER
Önlemlerin göstermelik olduğunu vurgulayan Tekin, şöyle devam etti: ‘‘Geçen yıl 1966 tane ölüm yaşandı. İş kazası, cinayeti durumunda iş güvenliği uzmanları gözaltına alınıyor, tutuklanıyor. İşverenlerin de çok az bir kısmı genellikle göstermelik gözaltına alınıyor. 1966 tane ölümde belki 10 tane işveren gözaltına alınmıştır. Ceza verilse bile ağırlıklı olarak bunlar para cezasına çevriliyor. İktidar sermayeden yana. Çalışma Bakanlığı 1966 işçi ölümünün yalnızca 69'u incelenmiş. Asgari ücret belirlendi. İşçiler ya yaşam şartlarında silkeliyor. Silkeleyemediğini de ölümle silkeliyorlar. Meslek örgütleri ve sendikaların kendilerini yeniden ne yapabiliriz diye sorgulaması gerek.’’
AKP’nin iktidara gelmesiyle birlikte iş kanunlarının değiştiğini anımsatan Tekin ‘‘Yapılan değişiklikler birlikte esnek çalışmayı, uzun süreli çalışma saatlerini, işten atmaları kolaylaştı. Sonra OSGB’ler (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) getirildi. Bunlar işçi sağlığı iş güvenliğinin taşeronları. İşveren, iş güvenliğini ucuza getirmek istiyor. Kamu işyerleri ile 50'den az çalışanı olan. az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde uzman çalıştırılması 12 yıldır erteleniyor. Bunlara artık dur denilmeli’’ dedi.
∗∗∗
DENETİMLER 3 KAT DÜŞTÜ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2022 ve 2023 faaliyet raporları işyeri denetimlerinin ne kadar azaldığını ortaya koydu. Buna göre işin yürütümü yönünden 2022 yılında 148 programlı ve 8 bin 444 programdışı denetim yapılırken 2023 yılında ise programlı 83’e programdışı 3 bin 544’e düştü. İş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılan denetimlerde ise düşüş daha çarpıcı. 2022’de bu yönden toplamda 17 bin 842 denetim gerçekleştirilirken bu sayı 3 kattan fazla düşerek 2023’te 5 bin 13’e geriledi. Bununla beraber 2022 yılında denetlenen gemi yapımı, geri dönüşüm, gıda, kâğıt ve kâğıt ürünleri, tekstil, mobilya ve ağaç ürünleri sektörleri ile kimyasal madde bulunan işyerleri, ve metal işyerleri 2023’te hiç denetlenmedi.
MADENDE ÇARPICI DÜŞÜŞ
Sektör bazlı bakıldığında ise maden işyerlerinde 2022’de toplam 4 bin 302 denetim yapılırken 2023’te bu sayı sadece 367 oldu. 2022’de çalışanlar için hayati tehlike oluşturan husus tespit edilmesinden dolayı 25 işyerinde işin durdurulması kararı alınırken bu sayı 2023’te sadece 1 oldu.
∗∗∗
EMEKÇİ SAĞLIĞI PİYASA KOŞULLARINA TERK EDİLDİ
• Önce 4857 sayılı İş Kanunu’yla, daha sonra 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunuyla; işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması bir işveren yükümlülüğü olmaktan çıkartılıp, piyasa koşullarına terk edildi.
• 6331 sayılı yasa ile işçi sağlığı ve iş güvenliği alanı, Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB) adıyla kurulmuş irili ufaklı şirketlere bırakıldı.
• OSGB’ler işyerlerine en ucuz teklifi vererek iş almanın yanında, iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin görevlerini yapmasına da müdahil oldu.
• İşyerleri denetlenmedi, özellikle seçim dönemlerinde hiç denetleme yapılmadı.
• 2023 yılında Mayıs ayı, 2024 yılında Mart ayı sonuna kadar tek bir işyeri denetlenmedi.
• Denetlendiği zaman ise idari ceza uygulanmadı.
• Ulusal İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurumu oluşturulmalı ve Ulusal İş Sağlığı Güvenliği Konseyi acilen toplanmalı.
• Yasada hiçbir şekilde esneklik olmamalı, cezalar artırılmalı, OSGB sistemi ortadan kaldırılmalı.
∗∗∗
HER ŞEY BİR ANDA OLDU
Yaralılardan Fevzi Tekin (45) ‘‘Sera diye tabir ettiğimiz yerde oturuyorduk. Bir anda ‘güm’ diye ses geldi. Her taraf savaş alanına döndü. Ne olduğunu anlayamadık" dedi.

Murat Demirkolan (29) ise ‘‘10 senedir bu fabrikada çalışıyorum. Birden patlama oldu. Neden patladığını bilmiyoruz" diye konuştu.

∗∗∗
İHALESİZ VERİLEN İLK ŞİRKET
Fabrikada yaşanan patlama ile ilgili CHP Genel Başkanı Özgür Özel tarafından görevlendirilen heyet, CHP Balıkesir İl Başkanlığı’nda açıklama yaptı. CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Balıkesir Milletvekili Ensar Aytekin, özetle şunları söyledi: "Burada silsile halinde ihmaller söz konusu. 15 Temmuz darbe girişimi sonrası bu fabrikaya el konmuş, fabrika TMSF'ye devredilmiş. Oradan başka bir firma ihalesiz olarak almış ve son olarak ZSR adıyla bilinen bugünkü şirket tarafından işletilmektedir. TMSF tarihinde ihalesiz verilen ilk şirket bu şirkettir. Ukrayna'dan tutun Amerika'ya varıncaya kadar bu fabrikanın ürettiği mühimmatları görmek mümkündür. Bu şirketin sahibi Kalyoncu ailesidir. Şirketin başına ise bir dönem Cumhurbaşkanı'nın amatör olarak futbol oynadığı Esenler Erokspor'un son sahibi olan Zafer Topaloğlu getirilmiştir. Erdoğan'ın düğününde şahitliğini yaptığı Topaloğlu, aynı zamanda yine önemli bir şirketin yöneticisi. Filmi biraz daha geriye saracak olursak, önceki İçişleri Bakanı Süleyman Soylu döneminde bir yandan insanlar bireysel silahlanmaya hayır eylemleri yaparken 2018'de yurttaşların yıllık mermi alma hakkı 200'den bine çıkarılmıştı, hatırlayın. Tesadüfe bakın ki bu mermi ve fişek üreten firmada 2017'de TMSF'den bedelsiz alınarak bir gruba oradan Zirve Holding'e geçti. Yani bu şirket üretimi arttırsın, parayı kazansın istendi. Peki neden?."
∗∗∗
YANIT BEKLEYEN SORULAR
• Kurumlar kaç denetleme yapmıştır?
• Denetimler uygun yapılmış mıdır?
• Patlamanın olduğu üretim alanından alınan tedbirler nelerdir?
• Fabrikada kaç iş sağlığı ve güvenliği uzmanı bulunmakta ya da çalıştırılmaktadır?
• Çalışanların koruyucu ekipmanları var mıdır?
• Patlama anında ve müdahale süresinde güvenlik kameraları görüntülerinin silindiği iddiaları doğru mudur?
• RDX gibi bir patlayıcının yeterli denetim yapılmadan işçilerin bulunduğu alanda tutulması hususunda ihmali olanlar kimlerdir?
• Fabrikanın eklentilerinin kaçak olduğu ve kaçak yapıda üretim ve depolama yapıldığı iddiaları doğru mudur?
• Fabrikanın eklentilerinin kaçak olduğu ve kaçak yapıda üretim ve depolama yapıldığı iddiaları doğru mudur?
∗∗∗
İŞ CİNAYETLERİ SON BULSUN
TTB, Balıkesir Akademik Odalar Birliği, Balıkesir Tabip Odası, SES Balıkesir Şubesi ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Balıkesir İl Koordinasyon Kurulu şu açıklamayı yaptı: ‘‘İşçi cinayetlerinin önlenememesi sermayenin doğası ve siyasi iktidarların bilinçli tercihlerinin sonucudur.
İşçi cinayetlerinde dünyada 3’üncü, Avrupa’da 1’inci durumdayız. Birçok işyeri kazalarının gerçek sorumluları cezalandırılmadığından bugünleri yaşıyoruz. Bugünün hesabı gerçek sorumlularına sorulmazsa yeni işçi cinayetleri yaşanır."
∗∗∗
BABASINA KARACİĞERİNİ VERMEK İSTEMİŞ
Patlamada hayatını kaybeden 27 yaşındaki Selin Karanlıkoğlu’nun babası Nejdet Karanlıkoğlu ‘‘10 senedir orada çalışıyor. İşini yarım saat aksatmamıştır. Herkes tarafından çok sevilen ve tanınan biriydi" dedi. Bekar ve 2 kardeşi olduğu öğrenilen Karanlıkoğlu’nun, karaciğer hastalığıyla mücadele eden babasına donör olmak istediği ancak uyumlu çıkmadığı öğrenildi.
∗∗∗
10 KİŞİ GÖZALTINA ALINDI
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç patlamaya ilişkin yürütülen soruşturma kapsamında 10 kişinin gözaltına alındığını açıkladı. Tunç, kolluk güçleriyle delillerin toplanmasına yönelik çalışmaların devam ettiğini, anımsatarak ‘‘Bilirkişi heyeti tayin edildi. Kimya, makine, iş güvenliği, jeofizik mühendisi, elektrik ve bomba imha uzmanlarından oluşan 7 kişilik bilirkişi, şu anda incelemelerini sürdürüyorlar ve bu incelemeler neticesinde bir rapor hazırlayacaklardır’’ dedi.