‘5 milyar lira’ ne demektir?

Ozan GÜNDOĞDU

Önceki gece AKP Lideri ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan açıkladığı destek paketiyle esnafa kaynak ayrıldığını duyurdu. Buna göre salgından etkilenen 1,2 milyon esnafa 3 ay boyunca bin TL destek ödemesi yapılacak.

Bu biçimdeki gelir desteğinin büyüklüğü 3,6 milyar TL’yi buluyor. Bunun dışında büyükşehirlerde dükkanı kira olan esnafa 750 TL, diğer illerde ise 500 TL kira desteğinde bulunulacak. Böylece paketin büyüklüğü 5 milyar TL’ye yaklaşmış olacak.

Esnafa ayrılan 5 milyar liralık kaynak, dün iktidar medyasının manşetlerini süsledi. Anadolu Ajansı gün içinde birbirine benzer bir çok haber yaptı. Haberlerdeki bazı başlıklar ise şu şekildeydi; “Erdoğan’ın açıkladığı destek paketi esnafı mutlu etti”, “Kira ve gelir kaybı desteği esnafın yüzünü güldürdü”, “Destek paketi Trakya esnafınca olumlu karşılandı”, “Esnaf ‘destek ödemesi’ kararından memnun”, “Destekler, kuaför, terzi ve pazarcı esnafına nefes aldıracak”

Hazine’nin geldiği durumu AKP’li yetkililer dahi kabul ederken, esnafa ayrılan cılız kaynak iktidar medyası tarafından köpürtülmek istendi.

Ancak gündelik hayatta 9 sıfırlı sayılarla uğraşmayan geniş kesimler, bu paranın anlamına ilişkin soru işaretleri taşıyor. Esnafa ayrılan 5 milyar TL devlet hazinesi için önemli bir para mı yoksa basit bir para mı? Bu sorunun izini sürdük.

***

Şehir Hastaneleri’ne 8 milyar TL

Sağlık Bakanlığı verilerine göre ülkede toplam 13 adet şehir hastanesi an itibariyle hizmet veriyor. Fakat bu şehir hastanelerinin ana işletmecilerinin sayısı sadece 4. Bu ana işletmeciler ve kamuya kiraladıkları şehir hastaneleri tablodaki gibi.

Bu hastaneleri işleten 4 şirkete sade bu yıl içinde ödenen kira bedeli ise Sağlık Bakanlığı’nın mali verilerine göre 5 milyar 381 milyon 914 bin 630 TL. Üstelik bu sadece kira bedeli, bunun dışında 13 şehir hastanesi için 4 ana işletmeciye ödenen hizmet bedeli de 2 milyar 606 milyon 251 bin 633 TL.
Böylece 1,2 milyon esnafa ayrılan kaynağın yüzde 59,7 fazlası şehir hastanelerinin kira ve hizmet bedeli olarak ödenmiş durumda.

***

13 ŞEHİR HASTANESİNİ KİM İŞLETİYOR?

Rönesans Holding

Adana Şehir Hastanesi

Elazığ Şehir Hastanesi

Bursa Şehir Hastanesi

Başakşehir Şehir Hastanesi

Yozgat Şehir Hastanesi

YDA Grup

Kayseri Şehir Hastanesi

Manisa Şehir Hastanesi

Konya Şehir Hastanesi

Akfen İnşaat

Isparta Şehir Hastanesi

Eskişehir Şehir Hastanesi

Tekirdağ Şehir Hastanesi

CCN Grup

Mersin Şehir Hastanesi

Ankara Bilkent Şehir Hastanesi

***

Mevduata stopaj teşviğine 17 milyar TL

Bilindiği üzere yurtiçindeki yerleşik kişilerin yerli paraya güven duymaması yüzünden tasarruflarını döviz olarak tutması finansal piyasalardaki riskleri de artıyor. BDDK verilerine göre Türkiye’de yerleşik kişilerin her 100 liralık TL cinsinden tasarrufuna karşılık, 110 lira döviz cinsinden tasarrufu bulunuyor. Bu durumu tersine çevirmek için ekonomi yönetimi TL mevduat sahiplerine faizin dışında çeşitli ayrıcalıklar tanıyor. Bunlardan biri de stopaj desteği. Buna göre vadeli mevduatlardan elde edilen faiz ve kar payı gelirlerinden stopaj yoluyla kesilen gelir vergisi oranları 6 ay vadeliler için yüzde 15’ten yüzde 5’e, 1 yıl vadeliler için yüzde 12’den yüzde 3’e, 1 yıldan uzun vadeliler için de yüzde 10’dan yüzde 0’a indirilmişti. Açıklanan tedbir paketinden anlaşıldı ki, bu düzenleme 3 ay daha devam edecek. Peki bu yolla kime avantaj sağlanacak?

BDDK verilerine göre ülkede yurtiçinde yerleşiklerin toplam 118 milyon 174 bin banka hesabı var. Bu hesapların sadece 287 bin 785’inin içinde 1 milyon TL’den fazla bakiye var. Milyoner hesapların sayısı tüm hesaplar içinde sadece binde 2,4’lük bir ağırlığa sahip. Ancak bankalarda yurtiçindeki yerleşiklerin sahip olduğu tasarrufun (3,36 trilyon TL) yüzde 57,2’si (1,92 trilyon TL) yine bu milyoner hesapların içinde.

Dolayısıyla güven vermeyen ekonomi politikaları yüzünden milyonerler döviz almasın diye onlara vergi avantajı tanınıyor. Peki bu avantajın büyüklüğü ne kadar?

Milyoner hesapların 1,92 trilyon liraya sahip olduğu düşünülür ve ortalama mevduat faizinin yüzde 10 olduğu varsayılırsa bu hesapların 1 yıl içinde elde ettiği faiz/karpayı gelirinin büyüklüğü 192,4 milyar TL. Normal şartlarda ortalama yüzde 12 üzerinden stopaj kesintisi olsa, bu hesapların ödeyeceği vergi tutarı 23 milyar TL. Ancak stopaj indirimi sayesinde yüzde 3 oranında ödedikleri vergi 5,8 milyar TL. Tutarlar ve oranlar yaklaşık varsayımlar üzerinden hesaplanmış olsa da milyoner hesapların dolar satın almaması için devletin ödediği bedel yaklaşık 17 milyar TL’yi buluyor. Bu para 1,2 milyon esnafa ayrılan kaynaktan yüzde 240 daha fazla.

***

Elektrik şirketlerine indirim güzelliği 9 milyar TL

Elektrik dağıtım şirketleri halka sattıkları elektriğin yaklaşık üçte birini kamuya ait Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nden (EÜAŞ) satın alıyorlar. Bu yıl faturalara hiç zam yapılmadı, ancak bu durum hükümetin halk için katlandığı bir fedakarlık değildi. Zira EÜAŞ elektrik dağıtım şirketlerine sattığı elektriğe yüzde 55,6 oranında indirim yaptı. EPDK’nin yayımladığı tebliğlere göre 1 Ekim-31 Aralık 2019 arasında EÜAŞ’ın elektrik dağıtım şirketlerine sattığı elektriğin kilowattı 34,86 kuruşken, 2020’nin aynı döneminde bu tutar 15,49 kuruş olarak açıklandı. Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu’nun “Türkiye’de enerji nereye gidiyor” başlıklı raporunda yer alan tahmine göre bu yolla elektrik dağıtım şirketlerine aktarılan kaynağın büyüklüğü 9,06 milyar TL’yi buluyor. Türkiye’de toplam 21 elektrik dağıtım şirketi olduğu hesaba katılırsa, bu 21 şirkete bu yolla aktarılan 9,06 milyar TL, 1,2 milyon esnafa bölüştürülen 5 milyar TL’den yüzde 81 daha fazla.