50 derece sıcakta ölümcül mesai

Bilge Su YILDIRIM

Günden güne derinleşen iklim krizinin yakıcı sonuçları hayatın pek çok alanında etkisini hissettirmeye devam ediyor. Dünyanın dört bir yanında ekstrem iklim olayları yaşanıyor. Sel, yıldırım ya da aşırı sıcaklar can kayıplarına yol açıyor. Küresel ısınma, çalışma yaşamını da doğrudan etkiliyor. Güneşin altında 8 saat ürün toplayan tarım işçileri, 45 derecede inşaatta çalışanlar kadar penceresiz, havasız, soğutma sisteminden yoksun çoğu bodrum katında ya da korumasız çatı katında olan atölyelerde çalışanlar da büyük sıkıntı içinde.

Özellikle yaz aylarında çalışma saatlerinin hava sıcaklığına göre yeniden düzenlenmesi dünya genelinde yavaş yavaş tartışılmaya başlandı. Türkiye’de de etkili olan aşırı sıcaklardan en çok etkilenen iş kollarının başında tarım, inşaat, tekstil ve taşımacılık geliyor. Kargo emekçileri ise gün içerisinde uzun mesafeler kat ediyor, ağır yük altında asansörsüz apartmanlarda aralıksız kat inip çıkıyor. Nasıl yaşıyor, ne istiyorlar işçilere sorduk. Onlar da anlattı.

İzmir’de serada çalışan işçi Fatma Kaya, yazın çalışma koşullarının zorlayıcı olduğunu vurgulayarak  “Seralarda sıcaklık dışarıdakinin iki katına ulaşıyor” dedi. Kaya şunları söyledi: “Dışarıda hava 30 derece, seraya giriyorsunuz 50 derece. 10-15 metrekarelik alanlarda 40-50 kişi çalışmak da cabası. 45 dakikalık öğlen molası dışında kısa molalara izin verilmiyor.”

Tarım Sendikası (Tarım Sen) Genel Başkanı Umut Kocagöz de özellikle öğle saatlerinde tarlada çalışan tarım işçilerinin sıcaklardan olumsuz etkilendiğini kaydetti. İş saatlerinde kesinlikle düzenleme yapılması gerektiğini savunan Kocagöz, görüşlerini şöyle özetledi:  “Tarım işçileri güneşin etkisini yitirdiği saatlerde çalışmalı. Gerek şapka, güneş gözlüğü gibi ihtiyaçlar, seralara klima sistemi ve duş, soğuk su gibi imkanlar sağlanmalı. Daha fazla mola verilmeli ve mola süreleri uzatılmalı.”

MESAİ SAATLERİ DEĞİŞMELİ

İnşaat işçisi Mehmet Güzel, güneşin altında uzun saatler çalışmanın zorlayıcı ve tehlikeli olduğunu savundu. Güzel, “Arkadaşlarımızın tansiyonu mu yükselmiş, sıcakta baygınlık mı geçirmiş patronların hiç umurlarında değil” dedi.

İnşaat İşçileri Sendikası (İnşaat-İş) Örgütlenme Sorumlusu Yunus Özgür de çalışma saatlerinin yeniden düzenlenmesi gerektiğini düşünenlerden biri. Kalıp takılması ve demir sökümü gibi açık havada çalışanlar için daha sık mola verilmesi gerektiğini de aktaran Özgür şunları söyledi: “Günün en sıcak saatlerinde çalışma yapılmamalı. Öğle saatlerinde ara verilmeli akşam saatlerinde tekrar işbaşı yapılabilir. İşçilerin çay molaları bile yok,  yapılması gereken saat başı ya da iki saatte bir 10-15 dakika bile olsa molaya çıkılması.

40 DERECEDE 6 KAT

Açık havada kalın giysiler ve kask takarak çalışan kuryelerin de sıkıntısı büyük. Onlardan biri Hüseyin Demircan. Her gün ter içinde kaldıklarını belirterek “Asansörü olmayan yüksek katlı binalara çıkmakta zorlanıyoruz. Ağır kargolar taşıyoruz. Pek çok kargocu teslim ettiği paket başı ücret aldığı için 10 dakika durmak gelir kaybı demek. Bayılan, fenalaşan arkadaşlarımız oluyor” dedi. Tüm Taşıma İşçileri Sendikası (TÜMTİS) Genel Başkanı Kenan Öztürk, aşırı sıcakların en çok etkilediği işkollarından birinin taşımacılık sektörü olduğunu kaydetti. Öztürk, “Pek çok taşıma işçisi güneşin alnında kilometrelerce yol kat ederek paket teslimi yapıyor. Transfer merkezlerinde çalışan işçiler de çoğu zaman havalandırması bile olmayan bürolarda çalışıyor. Özellikle gün içinde güneş vurduğu zaman iş yeri ortamı hem sağlığı kötü etkiliyor hem de çalışmayı dayanılmaz kılıyor” ifadelerini kullandı. Çoğu işyerinde denetleme yapılmadığına dikkat çeken Öztürk, Çalışma Bakanlığı’nın mutlaka sıcaklığa uygun bir düzenleme yapması gerektiğini kaydetti.

Genellikle depreme dayanıklı olmayan binaların bodrum katlarında faaliyet gösteren tekstil atölyelerinde çalışanlar da adeta işkence çekiyor.  DİSK Tekstil İşçileri Sendikası İstanbul Şube Başkanı Asalettin Arslanoğlu ise aşırı sıcaklara karşı acil önlem alınması gerektiğini vurguladı. Arslanoğlu, “Bir an önce insani çalışma koşullarına sahip işyerleri ve iş ortamları oluşturulmalı. Geçen gittiğimiz bir tekstil fabrikasında sıcaklık aşırı yüksekti.  İş güvenliği kuruluna bildirdik. İşveren bölümlere klima takviyeleri yaptı” dedi.

TARIM İŞÇİSİNE SOĞUTMA SİSTEMLİ GİYSİ

Sıcak hava ve çalışma koşulları siyasetin de gündeminde. CHP İstanbul Milletvekili Oğuz Kaan Salıcı, artan sıcaklara karşı çalışma yaşamında yeni önlemler alınması gerektiğin savundu. Salıcı şu önerilerde bulundu:

• Yaz döneminde çalışma saatleri düzenlenmeli.

• Ofislere serinlik kriterleri getirilmeli.

• Aşırı sıcaklardan yoğun etkilenen iş kollarında işçilere ücretli izin verilmeli.

• Tarladaki tarım işçileri için soğutma sistemli giysiler temin edilmeli.

• Yazın sıcaktan, kışın da soğuktan korunmak amacıyla mahallelerde Barcelona’da olduğu gibi iklim evleri kurulmalı, buralarda ücretsiz sosyal faaliyetler planlanmalı, bu mekânlar, yaşlılar ve çocuklar için özel olarak tasarlanmalı.

∗∗∗

DÜNYA NE YAPIYOR?

Pek çok ülke, iklim kriziyle birlikte daha da fazla hissedilen aşırı sıcaklar sebebiyle çalışma yaşamına yönelik çeşitli önlemler alıyor ve düzenlemeler yapıyor. Bunlardan bazıları ise şöyle:

Yunanistan: 16-19 Temmuz tarihlerinde sıcaklığın 40 derecenin üzerine çıktığı saat 12.00 ile 17.00 arasında açık havada yapılan inşaat, kuryelik ve ürün nakliyatı gibi işler durduruldu. 38 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda ise tersanelerdeki çalışmaların durdurulması istendi. Bu kurallara uymayan işverenlere, her bir çalışan için 2 bin Euro para cezası kesileceği duyuruldu.

Yunanistan, aynı zamanda memurlara ve beyaz yakalı çalışanlara sıcakların aşırı yükseldiği günlerde uzaktan çalışma imkânı tanıyor.

İspanya: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü sıcak çarpması risklerini ele almak için bir kampanya başlattı. Hükümet, özellikle sokaklarda çalışan temizlik işçileri ve tarlalardaki tarım işçilerinin hava sıcaklarının çok yüksek olduğu günlerde çalışmasını geçen yıl yasaklamıştı.

Irak: Hava sıcaklığının 50 dereceye ulaştığı haziran ayının son haftasında sabah 8 ile öğleden sonra 2 arasında olan mesai saatleri, sabah 7 buçuk ile öğlen 12 buçuk şeklinde düzenlendi.

Makedonya: Sıcaklıkların 42 derecenin üstüne çıkmasıyla hamilelere ve 60 yaş üstündeki çalışanlara izin verilmesi konusunda adım attı. İnşaat çalışmaları ise sabah 11 ile akşamüstü 5 arası yasaklandı.

ABD: Pek çok eyalet aşırı sıcaklara karşı acil eylem planları hazırlamaya başladı. Buna ek olarak Kaliforniya, Oregon, Washington ve Minnesota gibi birçok eyalette iş yeri sıcaklık standartları bulunuyor.