70'lerdeki ikili kura dönüldü

Oktay EVSEN 

İktidarın yanlış ekonomi uygulamalarının sonuçları her geçen gün etkisini artırıyor. Merkez Bankası'nın dövizi tutma çabaları artık sonuç vermiyor. Dolardaki artış son bir ayda yüzde 3'ü aştı. Ancak asıl sıkıntı, açıklanan resmi döviz kuruyla piyasa arasındaki farkın açılması ve ikili kurun hâkim olması. Resmi olarak dolar 19,40 TL civarında iken Kapalıçarşı'da piyasaların kapanış saati olan 12'den önce 20,40 TL yaklaştı. Aradaki fark bir lirayı buldu. Öte yandan bir başka marj aralığı alış ve satış fiyatı arasında oluştu. Bu ne anlama geliyor, sonuçları neler? Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yakup Küçükkale’ye sorduk. Küçükkale "70'lerden bu yana ilk kez ikili bir kur sistemi ortaya çıktı. Bu durumdan haksız kazanç elde edecek olan var. Öte yandan bu artış kısa sürede enflasyonu yeniden alevlendirecek" dedi.

Henüz 10 gün önce 19,25 TL olan dolar kuru, dün piyasaların kapanması öncesi 20.50'ye yaklaştı. Bu hızlı artışın ne anlama geldiğine yönelik olarak Küçükkale şunları söyledi: "Dövizin baskılanması için yürütülen Kur Korumalı Mevduat (KKM) politikasında sona gelindi. Bu sistem bankaların ödeyeceği faiz dışında Hazine'ye büyük yük getirdi. Hükümet artık bu yükün altından kalkamaz hale geldi. Kuru baskılamak için Merkez Bankası piyasaya döviz sürdü. Bunu hem açıktan hem de arka kapı denilen yöntemle yaptı. Şu an MB bilançosunu bilen uzmanlar rezervlerin çok azaldığını söylüyor. Kur baskılamanın çözüm olmayacağını söylemiştik, hükümetin bu yükün altından kalkamayacağını da. Bu öngörü çıktı."

BUNA 'ARBİTRAJ' DİYORUZ

Bankaların açıkladığı kur verisiyle Kapalıçarşı arasındaki uçurumun nedenlerine ilişkin Küçükkale şöyle konuştu: "Şu an ikili bir kur sistemi oluştu. Resmi kur ile serbest piyasa. Bu bildiğim kadarıyla en son 70’li yıllarda vardı. 80’lerde bitti. Bu bir kişinin gidip banka, PTT ya da özel kesimden bir esnaftan, kuyumcudan doları ucuza alıp pahalıya satabilmesi anlamına geliyor. Bu bir kere haksız kazanç. Birileri haksız kazanç elde edebiliyor. Biz buna iktisatta arbitraj diyoruz. Devletten ucuza alıp piyasada pahalıya satmak."

KÜÇÜK YATIRIMCI KAÇAR

Banka ya da Kapalıçarşı'da dövizin alış ve satış fiyatı arasındaki farkın artmasındaki hedef Küçükkale'y göre küçük yatırımcıyı döviz alımından caydırmak. Küçükkale, "Kurumsal alıcı almak zorunda ama bireysel olarak alan kişi bu fark üzerine kaçar. 30 bin liralık dolar alayım 15 gün sonra satayım diyen kişi bundan vazgeçer. Çünkül zarar eder. Bu da küçük de olsa dövize olan talebi kısar. Geçici bir çözüm" dedi.

Körfez ülkelerinden sıcak para akışının da olmadığını anımsatan Küçükkale "Risk büyüyor. MB’nin müdahale imkanı zayıfladı. Artış KKM politikasından vazgeçirilse durabilir. İlave maliyetleri olacak. KKM de kademeli olarak kaldırılabilir. Seçimde mevcut iktidar kazanırsa ne yapar, muhalefet gelirse ne olur bilmiyoruz" ifadelerini kullandı. Dövizdeki artışın tüm yurttaşları ilgilendirdiğini anımsatan Yakup Küçükkale bu şekilde devam etmesi durumunda ekonomik olarak daha da zorlanılacağını aktardı: "Dışa bağlı ülkeyiz. Dolayısıyla ürünlerin maliyeti artacak. Baz etkisiyle bir süredir yumuşamış olan enflasyon yeniden canlanıp artışa geçecek. 70 sente muhtaç değiliz ama bir efektif döviz kıtlığı yaşanıyor. Sonucu daha zor günler demek."