75 milyar lirayla 13 ilin işsizlik sorunu çözülebilirdi: Kanal İstanbul inadı

Ekonomi Servisi

İktidar, Kanal İstanbul projesi için kararlı görünüyor. Projenin yüzde 60’ının 2023’e kadar tamamlanması gündemdeyken, projenin sadece kazı maliyeti 75 milyar liraya mal olacak. Bunun dışında yaratacağı çevre maliyetlerine ise paha biçilemiyor. Uzmanlara göre Karadeniz’in Marmara’dan 30 cm yüksek olması nedeniyle, Karadeniz’den Marmara’ya doğru gelişecek akıntı yüzünden kanal boyunca tuzluluk artacak, Marmara’nın suyu da kirlenecek. Böylece Marmara Bölgesi’ndeki tarımsal üretim proje yüzünden büyük zarar görecek. Projeyi savunanların temel gerekçesi ise geçen gemilerden gelir elde edilecek iddiası. Fakat zaten boğazlardan geçiş hakkı olan gemilerin neden para vererek tek şeritli bir kanalı tercih edecekleri merak konusu olmaya devam ediyor. Akıllardaki soru işaretleri yerini korurken 75 milyar liralık Kanal İstanbul projesinin fırsat maliyetine mercek tuttuk. Buna göre 75 milyar liralık yatırım Kanal İstanbul yerine sanayiye harcanırsa Anadolu’da yaklaşık 150 bin kişiye istihdam yaratılabilir.

Hem sürekli göç alan İstanbul’da hem de sanayisizleşen Anadolu’da yurttaşlar işsizlikten kan ağlıyor. Buna rağmen iktidar 75 milyar lirayı İstanbul’da yeni bir kanala gömmeye kararlı.

Peki 75 milyar lirayla yapılabilecek alternatifler nelerdir?

75 milyar liranın fırsat maliyeti

2018 yılı Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre imalat sanayiine 64,3 milyar liralık yatırım yapıldı. Özel sektörün bu yatırımları sonucunda 127 bin yurttaş istihdama dahil oldu. 1 yıllık ortalama enflasyonun yüzde 15 civarında olduğu varsayılırsa, 75 milyar liralık yatırımın yine yaklaşık 127 bin kişiye doğrudan istihdam yaratacağını söylemek hatalı olmaz. Dahası doğrudan 127 bin kişiye istihdam sağlayan stratejik sanayi yatırımları dolaylı olarak yaklaşık 500 bin kişiye iş imkanı sağlayabilir.Üstelik bu sadece kısa vadede gerçekleşir. Doğru bir sanayi planıyla uzun vadede istihdam çok daha verimli biçimde artırılabilir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2018’e ilişkin yıllık verilerine göre 127 bin kişilik istihdam 13 ilde işsizlik sorununun tamamen bitiriyor. İllere göre işsiz sayıları şu şekilde;

Zonguldak, Karabük, Bartın: Toplam 33 bin işsiz
Kastamonu, Çankırı, Sinop: Toplam 17 bin işsiz
Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan: Toplam 19 bin işsiz
Erzurum, Erzincan, Bayburt: Toplam 28 bin işsiz
İLGİLİ İLLERDEKİ TOPLAM: 97 bin işsiz

2019 yılında toplam işsiz sayısının yüzde 25 arttığı düşünülürse bu illerdeki toplam işsizliğin bugün yaklaşık 130 bin civarında olduğu tahmin edilebilir. Dolayısıyla Ekonomi Bakanlığı verilerine göre Kanal İstanbul projesi için 75 milyar liralık yatırımın bu illere dağıtılması halinde çok kısa süre içinde Anadolu kentlerindeki işsizlik sorunu neredeyse bitiyor. Bu yatırımın yaratacağı dolaylı imkanlarla Anadolu’daki işsizlerin yaklaşık yarısı istihdama dahil edilebiliyor.

PROJEYE İLİŞKİN CEVAPSIZ SORULAR

İDDİA 1: Kanal İstanbul Projesi sayesinde, kanaldan geçen gemilerden gelir elde edilecek.
SORU 1: Montrö sözleşmesi gereği boğazdan geçiş hakkı olan gemiler neden parayla kanaldan geçmeyi tercih edecek?
İDDİA 2: Kanal İstanbul Projesi sayesinde İstanbul Boğazı’nın trafiği azalacak. Proje sayesinde kanaldan İstanbul’u kullanan gemi sayısı artacak.
SORU 2: Boğaz’dan geçen uluslararası gemilerin Akdeniz’e ulaşması için kullanabilecekleri tek güzergah Çanakkale Boğazı. İstanbul Boğazı’ndaki trafiği rahatlattıktan sonra Çanakkale’ye de mi bir kanal yapılacak?
İDDİA 3: Proje büyüklüğü Süveyş ve Panama Kanalları’na eşdeğer. Türkiye’nin önü açılacak. Ülkenin dış ticaret hacmi büyüyecek.
SORU 3: Süveyş Kanalı, Akdeniz’i Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na bağlıyor ve gemiler Afrika’yı dolanmak zorunda kalmıyor. Panama Kanalı ise Atlas Okyanusu’nu Büyük Okyanus’a bağlıyor ve gemiler Amerika Kıtası’nı dolanmak zorunda kalmıyor. Kanal İstanbul sayesinde hangi gemi hangi kıtayı dolanmak zorunda kalmayacak?

YATIRIM İHTİYACI İSTANBUL'UN MU?

İstanbul, 1950 yılında Türkiye nüfusunun yüzde 7'sine , 2000 yılına gelindiğinde ise toplam nüfusun yüzde 14'üne ev sahipliği yapıyordu. AKP iktidarının İstanbul merkezli projeleri nedeniyle bu oran 2018 yılında yüzde 18,3'e yükselmiş durumda. Üstelik TÜİK'in nüfus tahminlerine göre 2025'te oran yüzde 19'a çıkacak. Çünkü Anadolu'da işsizlikle boğuşan tarım kesimi, işi bırakıp İstanbul'a göç ediyor. Üstelik İstanbul'u büyük bir deprem de bekliyor. İşte sayılarla İstanbul;

Kilometrekareye kaç kişi düşüyor?
İSTANBUL: 2 bin 900
TÜRKİYE: 107
Türkiye'de ikamet eden her 100 kişiden kaçı İstanbul'da?
1950: 7 kişi
2000: 14 kişi
2018: 18,3 kişi
2025 tahmini: 19 kişi
Her 100 kurumlar vergisi yükümlüsünün kaçı İstanbul'da kaçı diğer 80 ilde?
İSTANBUL: 37
GERİ KALAN 80 İL: 63

'MARMARA YUMURTA GİBİ KOKACAK'

CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, son günlerde yeniden gündeme gelen ve 75 milyar TL’ye mal olacağı ifade edilen Kanal İstanbul Projesi’nin, “söz konusu bölgeye yapılmak istenen lüks konutların promosyonu olduğunu” söyledi.

Erdoğdu, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından takvimi açıklanan Kanal İstanbul projesinin, 2023'e kadar yüzde 60'ının tamamlanmasının hedeflendiğinin belirtildiği proje için şunları söyledi:

“Boğaza paralel bir tane daha boğaz açmayı planlıyorlar. Gerekçeleri, Boğaz’ın trafiği artmışmış. Kim inanır buna? Bunlar inşaat müteahhiti. Bunların kafasında başka bir şey yok. Dış politikasında da inşaat var, ekonomisinde de inşaat var. Çünkü kafaları sadece inşaata ve arsa rantına çalışıyor. Tek amaçları var, o bölgeye konut yapacaklar. Oradaki tarlaları arsalaştırabilmek ve oraya yapacakları lüks konutların manzarasını güzelleştirebilmek için oraya çakma bir boğaz açacaklar ve 20 milyar doları gömecekler. Kanalın bir tarafına 500 bin konut, diğer tarafına 500 bin konut yaparak satacaklar. Kanal İstanbul da bu inşaatların promosyonu olacak.”

Uzmanların, Karadeniz'in su yüzeyinin Marmara'ya göre 30 cm daha yüksek olduğunu ve bu nedenle Karadeniz'in İstanbul Boğazı yoluyla Marmara'ya aktığını açıkladığını bildiren Erdoğdu, “Bu iki denizin akıntısı farklı, tuzluluk oranları farklı. Karadeniz'in suyu az tuzlu ve daha hafif olduğundan yüzeyden Marmara’ya akar. Ancak alttan da Akdeniz ve Marmara'nın tuzlu ağır suyu Karadeniz'e akar. Bu da iki deniz arasında 9 bin yıllık bir denge sağlar" diyerek şöyle devam etti:

“En basitinden anlatmak gerekirse, Karadeniz'e beş ırmak akar. Ve bu ırmakların, yıllardır Avrupa'nın sanayi artıklarını Karadeniz'i adeta hidrojen sülfür deposu haline getirdiğini uzmanlar açıklıyor. Bu nedenle yapılacak bu kanal, dünyanın en kirli denizlerinden olan Karadeniz'i can çekişmekte olan Marmara ile birleştirecek ve Orta Avrupa'nın tüm sanayi kirliliği Marmara ve İstanbul'a dolacak. Böylece bölgenin oşinografik sistemi bozulacak ve denizin oksijen tüketimi tavan yapacak. Oşinograflar böyle bir durumda Marmara’nın çürük yumurta gibi kokacağını belirtiyorlar.”