Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemleri, Türkiye ile ABD arasında bir süredir farklı başlıklarda devam eden gerginliği doruk noktasına doğru taşıyor. ABD’nin tehdit içerikli mektubuna günler sonra bazı yanıtlar verilse de bu cevapların, söz konusu mektuptaki sert tonla paralellik taşımamasına azami dikkat gösterildiği aşikâr. Yanıtın günler sonra verilmesi diğer yandan da kapalı kapılar ardından yoğun […]

ABD, bir ‘bedel ödeme modeli’ne çevirebilir

Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemleri, Türkiye ile ABD arasında bir süredir farklı başlıklarda devam eden gerginliği doruk noktasına doğru taşıyor. ABD’nin tehdit içerikli mektubuna günler sonra bazı yanıtlar verilse de bu cevapların, söz konusu mektuptaki sert tonla paralellik taşımamasına azami dikkat gösterildiği aşikâr. Yanıtın günler sonra verilmesi diğer yandan da kapalı kapılar ardından yoğun bir diplomasi süreci yaşandığına işaret ediyor.

Konunun iki tarafı olan ABD ve Türkiye’den yapılan açıklamalara göre, şu anda mevcut pozisyonlarda bir değişiklik yok. Ne var ki ABD’nin S-400 alımından vazgeçilmesi için Türkiye’ye verdiği süre ise Temmuz sonunda dolacak.

Meselenin taşıdığı anlam ve olası sonuçları, şu günlerde en çok tartışılan konular arasında. Türkiye vazgeçer mi? ABD yaptırımları gerçekten devreye sokacak mı? Gerginlik göstermelik mi? Bunlar, gündemin en çok cevap aranan soruları.

‘BEDEL ÖDEME MODELİ’

Marmara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr Behlül Özkan’a göre, “S-400 alımının NATO açısından değil ABD açısından sonuçları olur.” ABD’nin, dünyanın en büyük silah üreticisi olduğuna dikkat çeken Özkan, “Bu alım, bir güvenlik tehdidinden çok ABD’nin silah endüstrisine bir tehdit olarak algılanıyor” diyor. Özkan şöyle devam ediyor: “ABD, Türkiye’nin yapacağı bu hamle ardından başka ülkelerden de benzer hamlelerin gelebilme ihtimalini görüyor. Tüm silah sanayini korumak için Türkiye’yi bir ‘bedel ödeme modeli’ne çevirebilir.”

RİSKLİ OYUN

AKP’nin, en başından beri ABD ile çok yakın ve iyi ilişkiler yürüttüğüne dikkat çeken Özkan, “Bugün de ABD ile karşı karşıya gelmesinin sebebi iktidarın kendi tercihi değil, ABD’nin tercihi. ABD ile bir tür ‘Elini verip kolunu kaptırma’ durumu mevcut” görüşünde.

Türkiye’nin ABD ve Rusya gibi iki süper gücün rekabetinden kendine alan açmak istediğini söyleyen Behlül Özkan, “Ancak bu çok riskli bir oyun” diyor.

Özkan’a göre S-400 alımından bir cayma payı da halen mevcut.

YOL AYRIMINA GELİNDİ

Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Yard. Doç. Berk Esen de Türkiye’nin cayma payının hala mevut olduğunu düşünenlerden.

Cayma ihtimalini Trump yönetiminden alınacak bazı güvencelere bağlayan Esen, “Türk hükümeti, 2 yıldır S-400’ler konusundaki ABD rahatsızlığını öteleme politikasını sürdürmeyi başardı. Ancak artık bir yol ayrımına gelindiği görülüyor” diyor.

ABD’NİN TAVRI NET

Esen’e göre meselenin devamı, ABD’nin bahsini ettiği yaptırım kararlarının arkasında ne kadar durup durmayacağına göre şekillenecek.

Esen, mevcut gerilimi özetlerken bu soruya da cevap veriyor: “İki taraf da arabayı birbirine doğru son sürat sürüyor. Bir noktada birinin direksiyon kırması gerek. Erdoğan uzun süredir bu oynuyor. Ancak Trump yönetimi ve Kongre’nin tavrı ABD’nin geri adım atmayacağına işaret ediyor.”

MEVCUT STRATEJİ DEVAM EDEMEZ

Türkiye’nin iki yıldır sürdürdüğü dış politikayı, “Hem S-400’leri almak hem de F-35 programı içinde yer almaktı. Hem Rusya ile yakın ilişkiler geliştirmeye devam edip hem de eski ortaklıklarını sürdürmekti” diye tarif eden Esen, bu stratejinin de uzun vadede devam edemeyeceği görüşünde.

***

‘Türkiye vazgeçerse geri kabul ederiz’

ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü Yarbay Mike Andrews, Türkiye ile ilişkilere çok değer verdiklerini belirterek “İlişkilerimiz çok katmanlıdır, F-35 programından ibaret değildir” dedi. Amerika’nın Sesi’nin aktardığına göre Andrews şöyle konuştu: “ABD stratejik ortağı Türkiye’yle ilişkisine çok kıymet verir. İlişkilerimiz çok katmanlıdır, sadece F-35 programından ibaret değildir. Türkiye’yle güvenlik konusunda çalışmaya devam edeceğiz.”

Türkiye’nin S-400 almaktan vazgeçmesi halinde F-35 programına geri dahil edilip edilmeyeceği konusunda ise Andrews şunları söyledi: “Attığımız adımların hiçbiri geri çevrilemez değildir. Eğer Türkiye S-400 almaktan vazgeçerse ABD Türkiye’yi memnuniyetle (F-35) programa geri kabul edecektir.”

Çavuşoğlu: Biz de karşılığını veririz

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye’nin S-400’leri alma konusunda geri adım atmayacağını söyledi.

Anadolu Ajansı Editör Masası’na konuk olan Çavuşoğlu, “ABD kararlılığımızı gördü, S-400’leri aldık. S-400’ler konusunda kararlıyız, geri adım atmayacağız” dedi. Bakan Çavuşoğlu, “ABD yaptırım adımı atarsa, biz de karşılığını veririz” dedi.

Çavuşoğlu, “Bunun sonuçları ne olursa olsun, bundan vazgeçmemiz de mümkün değil” ifadelerini kullandı. Çavuşoğlu, “ABD, Patriotlar için garanti veremiyor. Fransızlar kendi hava savunma sistemleri için teklifte bulundu. Ancak S-400’leri aldık. S-400’ler konusunda kararlıyız, geri adım atmayacağız. Türkiye’nin menfaati için bu adımı atmak durumundayız” şeklinde konuştu.

ABD gönderdiği, askeri yaptırımların yanı sıra ekonomik yaptırımların da devreye sokulacağını bildiren mektuptan sonra ilk açıklama 5. günde yapılmıştı. AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan ise 6. günde konuştu ve Rusya ile anlaşmadan geri adım atılmayacağını söyledi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise ancak Erdoğan konuştuktan sonra konu hakkında yorumda bulunabilmişti.