Aferin sana virgül!

Türkçenin yazım imleri arasında boyu küçük, işlevi büyük “virgül”ün önemini sıklıkla vurguluyorum. Virgülün yazıdaki kullanım alanı hayli geniştir. Kısaca söylemek gerekirse, eşgörevli sözcükleri, sözcük öbeklerini ve sıralı tümceleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Her özneden sonra gerekli olmasa da, yazıda virgül eksikliği, çoğu zaman anlam karmaşası yaratır. Bu yargımızı, gazete haberlerinden derlediğimiz somut örneklerle göstermeye çalışalım:

"BULUT VURAL"?

24 Mayıs 2015 tarihli BirGün’ün 6. sayfasında yer alan “Jöleli fedai Yiğit Bulut işbaşında” başlıklı haberden:

“MHP Grup Başkanvekili Oktay Vural’ın sözleriyle dalga geçtiğini belirten Bulut Vural’a ‘Siyaset dışı birisin’ dedi.”

İki ayrı kişinin soyadları arasına virgül konmayınca, “Bulut Vural” diye üçüncü bir kişiyle karşılaşıyoruz. Oysa bu haberde, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Başdanışmanı Yiğit Bulut’un, MHP Grup Başkan Vekili Oktay Vural’a yanıtı konu ediliyor. Yani haberin özneleri arasında “Bulut Vural” diye biri yok! Nereden nereye, değil mi?

VALİ'NİN SOYADI, KURULUN ADIYLA BİRLEŞİNCE

19 Temmuz 2014 günlü Cumhuriyet gazetesinin “Ankara” ekinden bir başlık:

“Yüksel İl Koordinasyon Kurulu’nu topladı”

Bu başlık, virgül eksikliği yüzünden yanlış okunmaya ve algılanmaya çok elverişli. Çünkü başlıktaki “Yüksel” sözcüğü, eski Ankara Valisi’nin soyadıdır. Özneden sonra virgül konmadığı için, “Yüksel” sözcüğü “İl Koordinasyon Kurulu” ile birleşerek anlamsız bir tamlama çıkmış ortaya.

Virgülün bir görevi de, herhangi bir sözcüğün, kendisinden sonra gelen sözcüğün ya da söz öbeğinin tamlayanı olmadığını göstererek anlam karışıklığını önlemektir. Yukarıdaki alıntı, buna iyi bir örnektir.

KUMARBAZ KARASU!

28 Eylül 2014 günlü Cumhuriyet gazetesinin “Kültür” sayfasındaki “Kumarbaz Karasu’ya ödül getirdi” başlıklı haber, birkaç yönden sorunlu…

En başta, haberin başlığı, sözünü ettiğimiz virgül eksikliğinden dolayı anlam kaymasına uğramış. “Kumarbaz”dan sonra virgül koymazsanız, Dostoyevski’nin ünlü yapıtıyla çevirmenin soyadı birleşir ve “şekilde görüldüğü gibi” (!) “Kumarbaz Karasu” diye bir gariplik çıkar ortaya. Ayrıca buradaki “Kumarbaz”, kitap adıdır; anlam karışıklığına yol açmamak için tırnak içinde yazılmalıdır…

Haberin metni de özensiz. “Gecede ‘Onur Ödülü’ne gazeteci-yazar Tuncay Özkan görüldü.” diye bir tümce geçiyor orada. “Onur Ödülü, gazeteci-yazar Tuncay Özkan’a değer görüldü” demek istemişler herhalde…

KİM KİME AĞLIYOR?

Virgülün yadsınamaz önemini gösteren bir örneği daha yine aynı gazeteden verelim. 6 Haziran 2015 günlü Cumhuriyet gazetesinin 2. sayfasında büyük puntolarla şu başlık yer alıyor:

“Arşipel Kaptan’a ağlıyor”.

Siz böyle bir başlık görünce ne anlarsınız? Birileri “Arşipel Kaptan”a ağlıyor diye düşünmez misiniz? Serdar Kızık imzalı yazıda Arşipel’den sonra virgül konmadığı için, başlık, “Arşipel Kaptan” gibi algılanıyor. Oysa Arşipel, yakınlarda yaşamını yitiren ünlü denizci Sadun Boro’ya ağlıyormuş. Yani “Kaptan” oymuş. Peki Arşipel kim? Haberi okurken, bir yandan da bu sorunun yanıtını bulmaya çalışıyorsunuz: Antik çağdaki Ege Denizi mi? Bodrum’daki “Arşipel Balık Lokantası” mı, Halikarnas Balıkçısı mı, Balıkçı’nın aynı adlı kitabı mı?

Mesleğe ilk adımı attığımızda, ustalarımız bize şunu öğretmişlerdi: Gazete haberi, okuyucunun o konuda hiçbir önbilgisi olmadığı düşünülerek yazılmalıdır.

GEREKSİZ VİRGÜL KULLANIMI

Virgülün yaşamsal önemini ve vazgeçilmezliğini bunca vurguladıktan sonra, “gereksiz virgül kullanımı”nın da bir başka sorun olduğunu belirtmeden geçmeyelim. Anlam karışıklığını gidermek için virgül ne denli gerekliyse, yanlış ve gereksiz virgül kullanımı da anlatımı aynı ölçüde çıkmaza sokar. Aşağıdaki alıntı, yanlış virgül kullanımına çarpıcı bir örnektir:

“‘Güzel Köy’ün Gülü’, olarak ekranlarda görüyoruz artık Gizem Karaca’yı.” (Cumhuriyet Pazar, 13 Temmuz 2014. Deniz Ülkütekin’in, dizi oyuncusu Gizem Karaca ile söyleşisinin spotundan.)

Bu tümcede virgülün ne denli gereksiz olduğu açık. Dizinin adından sonra virgül konduğu için, “Güzel Köy’ün Gülü” ile “olarak” sözcüğünün bağlantısı koparılmış. Tümceyi yazıldığı gibi okumaya kalktığınızda, anlamsız bir söz yığını çıkıyor karşınıza.

Şimdi gelin de, virgülün yazıdaki önemini anlatmak için bir dizi şiir yazan Ülkü Tamer gibi “Aferin Virgül” demeyin:

“Virgül sana aferin, bence çok önemlisin / Belki nokta değilsin, ama virgülsün”…