Afganistan'da çözüm halkın elinde
Taliban’ın Afganistan’da yönetime gelmesinin üzerinden bir yıl geçti. Afgan Gazeteci Faizy’ye göre ülkedeki sorunların çözümü dış ülkelerden değil, birlik olmaktan geçiyor.
Umut Can FIRTINA
Köktendinci rejim Taliban’ın Afganistan’ı kontrol altına almasının üzerinden bir sene geçti. Taliban 15 Ağustos’ta başkent Kabil’i ele geçirdi. Biden yönetimindeki ABD, Nisan 2021’de Afganistan’dan tüm güçlerini çekme kararı aldı. Ordusuna ait son uçağın Kabil Havalimanı’nı terk etmesiyle 30 Ağustos 2021’de ABD, ardında milyarlarca dolarlık askeri ekipmanı adeta Taliban’a ‘hediye ederek’ Afganistan’dan tamamen çekilmiş oldu.
Milyonlarca Afgan, İslami cihatçı Taliban’ın gölgesinde kaderine terk edildi. Şu an sayısı bilinmemekle birlikte yüz binlerce, belki de milyonlarca Afgan ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.
Ülkesini terk etmek zorunda kalanlardan biri de, Afgan gazeteci Mansoor Ahmad Faizy. Faizy, Taliban yönetimi ele geçirdikten sonra, 2021 yılının Ekim ayında Türkiye’ye yerleşmiş. Taliban’ın ülkeyi ele geçirmesinin birinci yılında, Faizy ile Afganistan’daki değişim sürecini konuştuk.
Bize biraz kendinizden, Afganistan’daki gazetecilik geçmişinizden, Türkiye’ye gelişinizden bahsedebilir misiniz?
Afganistan Times Daily gazetesinde genel yayın yönetmeni olarak çalıştım. 2006 yılından beri, neredeyse 15 yıl Afgan basınındaydım. Farklı haber ajanslarında yer aldım. Ayrıca hükümete Bağlı Kabul Times’ta ve yabancı haber ajanslarında çalıştım. Son hükümetin düşmesiyle büyük bir bilinmezlik ortaya çıktı. Herkes ne olacağı konusunda endişeliydi, ülkeyi terk etmeye çalışıyordu. O sıralarda neler olduğunu bilmediğimiz için ben de Türkiye’ye geldim.
Taliban gücü ele geçirdikten sonra Afganistan’da neler değişti?
Tabii ki her şey değişti. Hükümet değişti. Yabancı güçler Afganistan’dan çekildi. Şimdi yeni hükümet, yeni kurallar, yeni düzenlemeler var. Ekonomi meseleleri var. Afganistan basınının özgürlüğüne karşı bir baskı var. Hükümet tamamen değişti.
Mansoor Ahmad Faizy gazetemize ziyarette bulundu. (Fotoğraf: BirGün)
BEDELİ AĞIR OLDU
ABD 2001 yılından beri Afganistan’da. “ABD tarafından getirilen özgürlüğün” bedeli sizce ne oldu?
Aslında ABD Afganistan’a ilk girdiğinde artık bize Afganistan’ı yeniden inşa etmede yardım edecek uluslararası ortaklar olduğu için herkes oldukça mutluydu. Savaş bitmişti. Başlangıçta her şey oldukça iyiydi. Ancak son zamanlarda bu değişmeye başladı. Daha fazla savaş, çatışma ve güvensizlik vardı. Tüm Afganistan konsepti değişmişti. Artık umut yoktu, çünkü bu yabancı güçler ve başkanları her nasılsa Afgan halkına kendi ayakları üzerinde durmaları için yardım edecek durumda değildi.
Son zamanlarda en yüksek rütbeli Amerikalı generallerden biri, General McKenzie, Afganistan’da Batılı tarzda bir hükümet kurmak için ülkeyi zorlamanın yanlış olduğunu, onun yerine Afgan modeli bir hükümetin olması gerektiğini söyledi. Yani şu anda Afganistan’ı belki de demokrasi gibi Batılı tarzda bir hükümete zorlamakta yanlış yaptıklarını itiraf ediyorlar.
Tabii ki bedel ödedik. Birçok kaybımız oldu. Afganistan’da birçok savaş yaşandı. Ayrıca ekonomi o sırada çok iyi durumda değildi. İnsanlar açlıktan ölüyor, özellikle kışları oldukça kötü ekonomik şartlarla mücadele ediyordu. Oldukça fazla sorun vardı. Ülkedeki varlıkları bizim için çok iyi bir şey değildi. Şimdi ise gittiler.
ABD’nin Afganistan’daki gündeminde tam olarak ne olduğunu bilmiyoruz çünkü ABD Afganistan’a terörle mücadele etmek için girdiğini söylemişti. Ancak hedefine ulaşamadı. El Kaide bölgede hâlâ faaliyetlerini sürdürüyor. ABD El Kaide’nin hâlâ bir tehlike arz ettiğini itiraf ediyor. ABD terörle mücadele için Afganistan’a girdi, şimdi ise terör hâlâ mevcut, terör örgütleri hâlâ var. Ödediğimiz bedel konusunda ise, tabii ki geçen 20 yılda çok acılar çektik.
EN ÇOK DA KADINLAR HEDEF
Taliban yönetimi ele geçirdikten sonra kadınların hayatında ne değişiklikler oldu? ABD Afganistan’dayken kadınlar daha mı özgürdü?
Kadınların ve kız çocuklarının hayatında birçok şey değişti. Birçok kısıtlamaya maruz kalıyorlar. Daha öncesinde özgürdüler. Kadın bakanlar vardı. Vilayetlerde kadınların sorunlarıyla ilgilenen Kadın Bakanlığı vardı. Taliban rejimi Kadın Bakanlığı’nı kaldırdı. Şimdi kız çocukları 8’inci sınıftan itibaren okula gidemiyor.
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ YOK
Bir gazetecisi olarak Taliban öncesi ve sonrası basın özgürlüğü konusunda ne söylersiniz?
Afganistan’da basın özgürlüğü vardı. Pakistan, Orta Asya ülkeleri, İran gibi ülkelere kıyasla oldukça özgürdük. Oldukça iyi ve özgür bir ifade özgürlüğümüz vardı. Ancak şu anda bazı kısıtlamalar var. Taliban’ın görev başındaki bazı gazetecilere şiddet uyguladığını gördük. Bazı haberleri sebebiyle Taliban tarafından baskıya maruz kalan gazeteciler var. Ayrıca birçok gazeteci baskılar sebebiyle Kabil’i terk etti. Şimdi pek fazla bir ifade özgürlüğümüz yok. Afganistan basını hâlâ faaliyetlerine devam ediyor.
Birçok Afgan’ın Taliban’dan sonra ülkeyi terk etmeye çalıştığını gördük. Ancak Afganistan’da kalan halkın çoğunluğu Taliban hakkında ne düşünüyor? Onu destekliyor mu, ona karşı mı?
Afganistan’da milyonlarca insan yaşıyor. Halkın küçük bir kısmı Kabil’i ve diğer vilayetleri terk etti. Ancak çok sayıda Afgan ülkede yaşamaya devam ediyor. Hâlâ IŞİD gibi diğer tehditler var. IŞİD büyük bir tehdit ve Afganistan’a ciddi saldırılar düzenliyor. Afganistan’da ekonomik sorunlar var, direnen gruplar var. Kuzey İttifakı özellikle Tahar vilayetinde hâlâ Taliban’la mücadele ediyor. Sosyal medyada iki grup yani Taliban ve muhalifler arasında çatışmaların yoğunlaştığına dair paylaşımlar var. Genel bir fikir oluşması zor. Bazıları savaş bittiği için mutlu, diğerleri işlerini kaybettikleri için mutlu değil. Yani normal bir durum mevcut değil.
Sorularımızı cevaplandırdığınız için teşekkürler. Sizin söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Biz Afganlar olarak birlikte çalışmalıyız. Anlaşmazlıklar ve önemsiz meseleler üzerine karşı karşıya gelirsek, bunun bizi götüreceği yer iyi bir gelecek olmaz. Birlik olmalı, birlikte durmalı; geleceğimiz ve ülkemizi korumalıyız. Çünkü başka ülkelerin, Avrupa ülkelerinin, ABD’nin, diğerlerinin Afganistan’a yardım etmeye çalıştığını gördük ancak bu süreçlerin başarısız olduğunu da gördük. Şimdi de Afganların, yabancı ülkelerin müdahaleleri olmadan kendileri için çaba sarf etme zamanı. Kendimiz için çalışmamızı fark etmemizin zamanı geldi.