Akademi en dipte

Umut Can FIRTINA

Almanya’dan Friedrich Alexander Üniversitesi ve merkezi İsviçre’de bulunan V-Dem Enstitüsü, dünyada akademik özgürlüğün değerlendirildiği Akademik Özgürlük Endeksi (AÖE) araştırmasının sonuçlarını yayımladı. 177 ülkeden 2 bin 56 uzmanın değerlendirmeleri sonucu ortaya çıkan araştırmada 1990’lardan itibaren akademik özgürlükte dünya çapında artış gözlenirken, özellikle son 10 yılda dünya ortalamasında büyük bir düşüş söz konusu. Türkiye’de de son 10 yılda çok büyük bir düşüş gözlendi.

Araştırma sonuçlarına göre iki önemli bulgu öne çıkıyor. Bunlardan biri, son verilere göre dünyanın nüfusunun yüzde 37’sinin yaşadığı 19 ülkede akademik özgürlükte önemli düşüş gözlenirken, sadece iki ülkede 2011 yılına göre gelişme kayıt altına alınmış. Bir diğeri ise akademik özgürlükteki düşüşün giderek artan ve derinleşen otokratik rejimlere eşlik ettiği yönünde.

TÜRKİYE SIFIRA YAKIN

Akademik özgürlüğe ‘sıfır’ ile ‘bir’ arasında değer verilen araştırmaya göre 2011 ile 2021 yılları arasında özellikle 19 ülkede büyük düşüş yaşandı. Hong Kong 0,56 puan düşüşle 0,2’ye gerilerken, Türkiye’nin ise akademik özgürlük konusunda büyük bir düşüş sergilediği gözlendi. Türkiye 2011 yılında 0,5 puandayken 2021’de 0,1 puanın da altına düştü.

2017’de darbe rejiminden sonra yönetime gelen Devlet Başkanı Adama Barrow’un ülkenin isminin başındaki “İslam” ibaresini kaldırdığı Batı Afrika ülkesi Gambiya ise 2011 yılında 0,5 puandan 2021’de 0,8’in üzerine yükselerek, akademik özgürlükte en önemli gelişmeyi kaydeden ülke oldu. Gözle görülür ilerleme kaydeden bir diğer ülke ise Özbekistan oldu.

“Özgürlükler Ülkesi” olarak tanımlanan Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta ise gözle görür düşüşler kaydedildi. Araştırmaya göre akademik özgürlüğün en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, Letonya, Slovakya ve İsveç olurken, en düşük ülkeler ise Kuzey Kore, Eritre, Türkmenistan, Suriye ve Myanmar olarak gösterildi.

OTOKRASİ ÖZGÜRLÜK DÜŞMANI

Araştırmada dikkat çeken bir diğer konu ise, demokrasinin azalması ve otokrasinin derinleşmesiyle akademik özgürlüğün büyük düşüş sergilemesi oldu. Özellikle büyük düşüş gösteren 19 ülkenin 16’sında 2011 ile 2021 yılları arasında otokratik rejimlerin olduğuna dikkat çekildi.

Akademik Özgürlük Endeksi hangi şartlara göre belirlendi?

•Araştırma ve öğretme özgürlüğü
•Akademik iletişim ve yayım özgürlüğü
•Üniversitelerin kurumsal özerkliği
•Kampüs bütünlüğü
•Akademik ve kültürel ifade özgürlüğü