Akıllardaki tek soru; nasıl bir teleskop almalıyım?

Gizem Çoban - @astronomystery

Son zamanlarda amatör olarak gökbilimle ilgilenen insan sayısı arttı. Bu sebeple gökyüzünü sevmek için öncelikle bir teleskoba ihtiyacımız olduğunu düşünüyoruz. Teleskop alma fikri oluşmadan önce mutlaka gökyüzünü başlangıç seviyesinde tanımanızda fayda var. Bunun için gök atlaslarını ve Stellarium benzeri programları kullanabilirsiniz.En çok karşılaşılan sorun ise fotoğraflarda rengarenk görünen gök cisimlerinin (özellikle nebulalar) aslında teleskopta öyle gözlemlenmediğinde oluşan hayal kırıklığı. Bir başka sorun ise bulunduğunuz bölgedeki ışık kirliliği seviyesidir. Ne kadar pahalı ve donanımlı bir teleskop alsanız da yoğun ışık kirliliğinde gözlem yapmanız oldukça güç olacaktır. Işık kirliliği olan bir yerde temel objeler olan Ay, Satürn, Venüs gözlemi yapabilirsiniz. Bir süre sonra her akşam da aynı şeyleri gözlemlemekten sıkılabilirsiniz. Çözmeniz gereken bir başka durum ise teleskopların kurulumu, kullanımı ve gökyüzündeki objelerin bulunması. Pratiklik kazanana kadar çok sabırlı bir yapınız olması gerekir. Teleskop almadan önce kendinize şu soruları sormanızı tavsiye ederim;

Yeteri kadar gökyüzünü tanıyor muyum?

Bu hevesim çabuk kaçar mı?

Işık kirliliği olmayan yerlere ekipmanımla gidip gözlem yapabilecek miyim?

Hangi amaçlarla alıyorum?

Bütçem ne kadar?

Bu soruların hepsine olumlu yanıtlar verdiyseniz artık bazı özelliklerden söz edelim.

TELESKOPLARIN ÖZELLİKLERİ

Teleskoplar aynalı, mercekli, katadioptrik yapılı olarak üçe ayrılır, kundak kısmı da manuel, go-to, wifi modellerinde bulunur. Teleskop özelliklerinde objektif çapı (mm) oldukça önemlidir. 60 mm’lik bir teleskopla gözlemleyeceğiniz ayrıntılar, 130 mm’lik teleskoptan daha azdır. Bir başka ayrıntı da odak uzunluğudur. Odak uzunluğu fazla olan bir teleskop daha dar bir alanı gözlemler. Mercekli teleskoplar odak uzunlukları fazla olması sebebiyle astrofotoğrafçılığa uygun değildir. Sadece Ay ve gezegen gözlemi yapabilirsiniz.

Mercek çapı fazla olan bir teleskop aynı oranda maliyetlidir ve taşıması zordur. Benim teleskobum da bu gruba giriyor ve tüp denilen merceğin olduğu kısım oldukça uzun, uçak gibi toplu taşımalarla başka yere götürmeniz oldukça zor. Aynalı teleskopların yapımı kolay olması ve piyasada fazlaca modelinin bulunması sebebiyle büyük çaplı bir teleskop edinebilirsiniz. Hatta bu işe gönül verirseniz kendi aynalı teleskobunuzu da yapabilirsiniz.

Aynalı teleskoplar parlak bir görüntü verirler ve astrofotoğrafçılık için de uygundur. Derin uzay gözlemleri, çift yıldızlar gibi objeleri gözlemleyebilirsiniz. Bu tip teleskopların temizliğine ve hassasiyetine çok dikkat edilmelidir. Sıklıkla kolimasyon ayarı ve özveri ister.

Birbirinden güzel astronomi fotoğrafları çekmek istiyorsanız, bambaşka ve maliyetli bir dünyanın kapıları size açılıyor demektir. Tüp, kundak, kameralar….Gökyüzünü yeteri kadar tanımıyorsanız veya fotoğraf çekmek istiyorsanız teleskop tüpünü koyacağınız kundak türü önemli.

Go-to kundak da denilen motorlu kundaklarda gözlem yapacağınız cismin dik ve sağ açıklık değerlerini kumandaya girip kendi kendine cismi bulup sabitleme özelliği vardır. Öncesinde yine ayarlarını yapmanız ve dengeye almanız gerekir.

Manuel kundaklarda fotoğraf çekemezsiniz. Gökyüzünü iyi tanımanız, gökcisimlerinin yerlerini ve konumlarını iyi bilmeniz ve gözlem esnasında teleskoba dokunmadan bakabilmeniz gerekir. Wi-Fi kundak tipindeki teleskoplar çok fazla piyasada yok, bir aplikasyon programı üzerinden gök cismini bulmanızı sağlamakta ama gelişen teknoloji bu tip teleskopların artacağının habercisi. Wi-Fi kundaklı teleskoplar bir telefon, tablet ile aplikasyona bağlanıyor ve yönetimi aplikasyon üzerinden sağlanıyor.

Teleskoplarda ne kadar para o kadar kalite mantığıyla doğru bir orantı söz konusu. Yemi, suyu, masrafı bitmez. Son olarak tavsiyem eğer sizin veya küçük yaştaki çocuğunuzun merakı varsa, kurulum ve ayar gibi durumlarla uğraşmamak için objektif açıklığı (mm) yüksek bir dürbün ile başlamanız. Böylelikle temel gökyüzü objelerini gözlemleyebilir, teleskop taşıma durumundan kurtulabilir, gündüzleri kuş gözlemleri de yapabilirsiniz.

Gökyüzü ile ilgili temel bilimsel bilgilere ve teoriye de önem göstermeniz de oldukça önemli. Her yaz ülkemizde de yapılan gökbilim şenliklerini takip edip bu dertlere bulaşmadan gözlem yapabilmeniz ve sonra teleskop/ekipman almanızda fayda var. Güneş gözlemleri için de ya ayrı özellikte teleskop almanız ya da filtre kullanmanız gerekmekte.

Hâlâ teleskop almak konusunda kararlıysanız sorularınızı yazabilirsiniz. Gökyüzünüz açık olsun. Twitter @astronomystery hesabından bana ulaşabilirsiniz.