Havva GÜMÜŞKAYA

İktidar uyguladığı deneysel ekonomi modelinin başarısını özellikle ihracat ve turizm gelirlerine bağladı. Hedefler yüksek tutuldu, rekorlar kırıldığı açıklandı. Ancak yılın ilk yarısına ilişkin rakamlar, iktidarın pembeye boyamaya çalıştığı tablonun rengini değiştirdi.

AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ilan edilen 'yeni ekonomik model'in üzerinde 8 ay geçti. Kur ve enflasyon kontrolden çıkınca, devreye sokulan ‘yeni ekonomi model’ ile hedef şöyle tanımlanmıştı:

“Yeni ekonomik modelde düşük faiz ortamı ile yatırımların desteklenmesi, büyümenin ve istihdamın sürdürülebilir hale getirilmesi, rekabetçi kur avantajı ve yatırımların artmasıyla ihracatın artırılması ithalatın düşürülmesi ve nihayetinde cari açığın cari fazlaya evrilerek dış borca bağımlılığın ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.”

Ancak atılan oklar hedef tahtasını bir türlü tutturamadı. Yeni ekonomik model ve hedefleri daha ilk aydan çökmeye başladı, ülke ekonomisi ise daha kırılgan hale getirildi. Yüksek dolar kuru dış ticareti zorlaştırdı, maliyetleri artırdı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Turizm Bakanlığı’nın dün yayımladığı iki veri ekonomik gidişata dair önemli verileri açığa çıkardı.

Yılın ilk yarısına ilişkin yayımlanan verilere göre turist sayısı azalırken turizm gelirleri ilk kez pandemi öncesi dönemi yakaladı. İktidar ve sözcüleri hemen bu artışı köpürtmeye başladı ancak artan turizm gelirleri, döviz ihtiyacını karşılamaktan ve dış ticaret açığını finanse etmekten uzakta.

1-Turizm gideri gelirinden fazla

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy önceki gün yaptığı açıklamada turizme dair hedef yükseltti. Ancak yılın ilk yarısına ilişkin veriler hedeflerin gerisinde.

Bakan Ersoy yaptığı açıklamada “42 milyon turist 35 milyar dolar gelir hedeflemiştik. 42 milyon turist hedefini 47 milyona, 35 milyar dolar gelir hedefini 37 milyar dolara çıkardık. Bu sene gelir olarak rekor kırılacak. Bu son hedefiimiz olmayacak. Hedeflerde son bir pozitif düzeltmemiz daha olacak” diye konuştu.

Turizm gelirleri ocak-haziran döneminde 14,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu rakam 12,6 milyar dolar gelirin elde edildiği 2019 yılının aynı dönemine göre yüzde 12,4 oranında arttı. Böylece turizm gelirleri ilk kez pandemi öncesi seviyesini yakaladı. 2019 yılının tamamında turizmden 35 milyar dolar gelir elde edilmişti.

TURİST SAYISI AZALDI

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verilerine göre bu yılın Türkiye Ocak-Haziran döneminde 18,4 milyon turist ağırladı. Turizm verilerini pandemi öncesi yıl olan 2019 ile karşılaştırmak daha sağlıklı. 2019 yılının aynı döneminde 19,4 milyon turist ülkeye ziyaret etmişti. Bakan’ın açıkladığı 47 milyon turist hedefinin ise sadece yüzde 39’u gerçekti. Haziran ayında ise 4,9 milyon turist geldi. Fakat 5,3 milyon turistin geldiği 2019 Haziran’a göre yüzde 5,71 oranında azaldı.

Rusya-Ukrayna savaşının turizme etkileri de devam ediyor. Savaşın etkisiyle Ukraynalı turistlerin sayısında büyük düşüş yaşandı. Türkiye’ye gelen Ukraynalı ziyaretçi sayısı haziranda yıllık yüzde 82,34 oranında azaldı.

Ocak-Haziran döneminde Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen ülke sıralamasının zirvesinde yine Almanya yer aldı.

GİDER YÜZDE 215,8 ARTTI

Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden yurttaşların harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 215,8 artarak 1 milyar 57 milyon 787 bin dolar oldu. Bunun 1 milyar 11 milyon 504 bin dolarını kişisel, 46 milyon 283 bin dolarını ise paket tur harcamaları oluşturdu.

2- Dış ticaret açığı patladı

Bir ülkenin ithalat ve ihracat arasındaki farkın ihracat aleyhine bozulmasını ifade eden dış ticaret açığında devasa yükseliş yaşandı. Ekonomi yönetimi açıklamalarında ihracattaki rekor artışa dikkat çekerek dış ticaret açığındaki derinleşmenin üstünü kapatmaya çalışsa da ithalatın faturası ihracattan daha hızlı artıyor.

Ülkede ihraç edilen malların değerinden daha fazla değerde mal ithal ediliyor. Başka bir ifadeyle yüksek döviz kuru ülkeyi ucuzluk marketine çevirirken ülkenin ticaretine konu olan mallar pahalılaşıyor.

TÜİK verilerine göre ihracat haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 18,7 artarak 23,4 milyar dolar, ithalat ise yüzde 39,7 artarak 31,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı haziranda yıllık yüzde 184,5 artışla 2,9 milyar dolardan 8,2 milyar dolara yükseldi. 6 aylık açık 51,4 milyar dolar oldu

İHRACATI KARŞILAMA ORANI DÜŞTÜ

İhracatın ithalatı karşılama oranıysa Haziran 2021’de yüzde 87,3 iken, bu yıl haziranda yüzde 74,1’e geriledi. Artan enerji fiyatları nedeniyle dış ticaret dengesinin bozulduğu söylense de ülke ekonomi artık enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı da artıyor. Bu alandaki dış ticaret açığı haziran ayında 416 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Ocak-Haziran döneminde ithalatta ilk sırayı 27,7 milyar dolarla Rusya aldı. Ocak-Haziran döneminde ihracatta ilk sırayı ise 10,6 milyar dolar ile Almanya aldı.

100 İTHALATTAN 82’Sİ HAMMADDE

Üretimde kullanılan malların yaklaşık yüzde 60’ı ithal girdilerden oluşuyor. TL’deki değer kaybı nedeniyle ithalatın pahalılaşması üretim maliyetlerini artıyor. Sadece haziran ayında yapılan ithalatta ara mallarının payı yüzde 81,5, sermaye mallarının payı yüzde 10,1 ve tüketim mallarının payı yüzde 8,4 oldu. Öte yandan haziranda imalat sanayinin ihracattaki payı yüzde 94,9 oldu. Ancak yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki oranı yalnızca yüzde 2,8.