Alternatif enflasyon araştırması: ENAG
Bir grup akademisyen yeni bir araştırma modeli ile günlük enflasyon verilerini yayımlamaya başladı. İki aydır enflasyon rakamlarını açıklayan ENAG’a göre eylül ayında yüzde 3,61 artan fiyatlar ekim ayında yüzde 2,14 oranında arttı.
HAVVA GÜMÜŞKAYA
Enflasyon Araştırma Grubu’nu (ENAG) kuran bir grup akademisyen son iki aydır araştırmalarını kamuoyu ile paylaşıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) aksine günlük olarak hesaplanan enflasyon rakamları akademik bir çalışmanın ürünü. TÜİK enflasyonu aylık olarak hesaplıyor. ENAG’ın yöneticilerinden Prof. Dr. Veysel Ulusoy ile bu yeni enflasyon hesaplaması üzerine konuştuk.
Resmi rakamlar halkın hissettiği enflasyon oranını yansıtmıyor. Prof. Dr. Ulusoy, ENAG’ın akademik gereksinimlerden dolayı yola çıktığına dikkat çekti. Ulusoy, sebepleri şöyle sıraladı: “Günlük olarak döviz kurunu, borsayı ve faiz oranlarını takip edebiliyoruz. Hatta saatlik takip edebiliyoruz. Ancak bunlara en büyük etkiyi yapan enflasyonu en erken aylık olarak alabiliyoruz. Biz de akademik araştırmalarda, ülkeyi planlamada ve ekonomik modelleri oluşturmada günlük enflasyona ihtiyacımız var dedik ve yola çıktık.”
ENAG her ayın 3’ünde aylık enflasyonu açıklıyor. İlk verileri ise eylül ayında açıkladı. ENAG’a göre enflasyon eylül ayında yüzde 3,61 oldu. Bu rakam TÜİK’in eylülde açıkladığı aylık enflasyonun yaklaşık 3 katı düzeyinde. TÜİK’e göre eylülde aylık enflasyon 0,97 olarak gerçekleşmişti. ENAG ekim ayında ise enflasyonu yüzde 2,56 olarak açıkladı. Ancak TÜİK’in açıkladığı eylül ayı enflasyon rakamı yüzde 2,14 düzeyindeydi.
Hesaplama yönetimi olarak TÜİK’in mal sepetini kullandıklarını anlatan Ulusoy, “TÜİK’in hesaplama yöntemini kullanıyoruz. Sadece biz Türkiye genelinde hemen hemen bütün fiyatlara ulaşabiliriz. Örneğin bir domates için 150-200 farklı yerden fiyat alıyoruz” dedi.
ENAG’ın enflasyon sepetinde, TÜİK sepetindeki 418 maddenin 339 adedi var. Bu toplam madde oranının yüzde 81’i, madde ağırlığının ise yüzde 80’ine eşit. Fiyat endekslerinin oluşturulmasında ise dünya genelinde yaygın olarak kullanılan Laspeyres Endeksi kullanılıyor. Günlük veri analizinde bulunan endeks serisi de ay sonunda gün serilerinin endekslenmesi ile enflasyon oranına dönüştürülüyor.
OYNAKLIK ENFLASYON HESABINDA
Ulusoy, oynaklığın enflasyon hesabına katıldığını şöyle anlatıyor: “ENAG, enflasyonu günlük ölçüyor. 24 saatte bir hayat standardının nasıl değiştiğini elde ediyoruz. Dolayısıyla günlük değişimlerden aylık enflasyon oranına gidiyoruz. Bu şu demek; Bir ay içinde seyrek vaziyette örneğin haftada bir on beş günde bir fiyata giderseniz eğer aradaki dalgalanmaları gözlemleyemezsiniz. Biz oynaklığı da enflasyon hesabına katıyoruz.”
Son olarak kalite değişim etkisinin de hesaplamaya dâhil edildiğini söyleyen Ulusoy, “Örneğin bir çikolatayı düşünün bunun içindeki kakao oranı bellidir. Miktar aynı kalsa bile yerine ikame ürün katılabiliyor, fakat fiyat aynı kalıyor. Bu fiyat değişmese bile enflasyon demektir. Kalite düşerek enflasyon artıyor. Bu da çok tehlikelidir.” Ulusoy, 3-4 aya kadar bu verilerin de yayımlanmaya başlayacağını açıkladı.
ENAG’da yer alan isimler şöyle:
Enflasyon Araştırma Grup Üyeleri
■ Prof. Dr. Veysel Ulusoy
■ Dr. Öğretim Üyesi Caner Özdurak
■ Serkan Gençer
■ Serhat Çebi
■ Mustafa Demirok
■ Mehmet Ali Özer
■ İbrahim Can
Danışma Kurulu
■ Tevfik Altınok
■ Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken
■ Doç. Dr. Bora Aktan
