Altın da gitti, alım gücü de: Asgari ücretin dramı
Asgari ücret taban olmaktan çıkıp, ortalama ücret haline geldi. DİSK-AR raporuna göre özel sektörde çalışan 7,6 milyon işçi asgari ücrete erişemiyor. 2005’te yıllık asgari ücretle 31 altın alınabilirken, 2024’te bu rakam 11,6’ya düştü.
Haber Merkezi
Aileleriyle birlikte milyonlarca çalışan asgari geçim için yetersiz olan asgari ücretle yaşamaya çalışırken milyonlarcası da asgari ücrete dahi erişemiyor. 2025 yılı için 10 Aralık’ta başlayacak olan asgari ücret görüşmeleri öncesi Prof. Dr. Aziz Çelik ve DİSK Araştırma Merkezi uzmanları Deniz Beyazbulut ile Zeynep Kandaz tarafından hazırlanan Asgari Ücret Araştırması, asgari ücret gerçeğini tüm boyutlarıyla gözler önüne serdi.
DİSK-AR, raporunda ülke çapında asgari ücretlileşme sürecinin hızlandığı, asgari ücret, ‘asgari’ bir taban olmaktan çıkıp "ortalama ücret" haline geldiği, yasal hakları olmasına rağmen milyonlarca işçinin asgari ücretin altında çalıştığı tespitlerine yer verildi.
2025 asgari ücretinin yüksek enflasyonun alım gücünü iyice düşürdüğü ve pahalılığın yoğunlaştığı koşullarda saptanacağına dikkat çekilen raporda yüksek enflasyonun yaşandığı 2022 ve 2023 yıllarından farklı olarak 2024 yılında asgari ücrete yılda iki kez değil bir kez zam yapıldığı hatırlatıldı. Bu durumun asgari ücreti enflasyon karşısında ciddi biçimde erittiğine dikkat çekildi.
Sadece enflasyona hapsedilmiş bir asgari ücret tartışması asgari ücretin göreli olarak düşmesine ve emeğin büyümeden daha az pay almasına, dolayısıyla bölüşüm ilişkilerinin bozulmasına yol açtığı vurgulandı. Bu nedenle yoksulluk sınırının dikkate alınması gerektiği belirtildi.
Araştırmada asgari ücret düzeyinde, asgari ücretin altı ve asgari ücretin üstünde ücret alanların oranı, kısaca asgari ücret kapsamı hesaplandı. 2023 verileri ile yapılan hesaplamada 2023 yılında ortalama net asgari ücret 9 bin 955 TL olduğu saptandı. Buna göre 7,6 milyon işçi asgari ücrete erişemiyor. 8,5 milyon işçi ise asgari ücretin yüzde 10 altında veya üzerinde ücret alıyor.
Özel sektör işçisi olan tüm ücretli çalışanların yüzde 92,5’i ise yaklaşık 16,1 milyon kişi asgari ücretin altı ile asgari ücretin 2 katı arasında bir ücret elde ediyor. Toplam 17,4 milyon işçinin yalnızca yüzde 7,5’i ise asgari ücretin 2 katından daha fazla gelir elde edebiliyor.
AVRUPA’NIN EN DİBİNDE
Araştırmada Türkiye’nin Avrupa’nın en düşük asgari ücretli ülkeleri arasında yer aldığı belirtildi. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerinden yola çıkılarak yapılan araştırmada Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip beşinci ülke olduğu vurgulandı. Türkiye’den daha düşük brüt asgari ücrete sahip ülkeler sırasıyla Sırbistan (544 avro), Karadağ (532 avro), Bulgaristan (477 avro) ve Arnavutluk (398 avro) oldu. 2014’te Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücretli 11 ülke varken, 2024 yılında 4 ülkeye düştü.
Türkiye’de asgari ücretin ortalama yıllık artış hızının da pek çok Avrupa ülkesinden düşük olduğu belirtildi. Türkiye’de avro cinsinden asgari ücret son 10 yılda (2014-2024) yıllık ortalama yüzde 3,8 oranında arttı. 2014’te 391 avro olan brüt asgari ücret, 2024 yılında 568 avro oldu. Asgari ücret 2014-2024 arasında Macaristan’da yıllık ortalama yüzde 7,5, Romanya’da yüzde 13,7 ve Estonya’da yüzde 8,7 oranında arttı.
ÇALIŞANLARIN PAYI GERİLİYOR
Araştırmada asgari ücret tartışmalarında dikkate alınması gereken en önemli göstergenin büyüme ve asgari ücret ilişkisi olduğu belirtildi. Asgari ücretin kişi başına GSYH’ye oranının geçmişe göre ciddi biçimde gerilediği tespit edildi. 1974 yılında asgari ücret, kişi başına düşen GSYH’nin yüzde 80,6’sına denk gelirken, 2024 yılında bu oran yüzde 46,5’e gerilediğine dikkat çekildi. Bu düşüşün asgari ücretle çalışanların ekonomik büyümeden daha az pay almasını ve göreli olarak yoksullaştığını gösterdiği vurgulandı.
Eğer asgari ücret kişi başına GSYH’ye paralel olarak artsaydı brüt asgari ücretin 2024 yılında 34 bin 682 TL olması gerekirdi. 2025 yılında programlanan kişi başına düşen GSYH artışına göre asgari ücretin 1974’teki kişi başı GSYH’nin yüzde 80’i düzeyini koruması için brüt 48 bin TL civarında olması gerektiği belirtildi.
ENFLASYONA EZİLDİ
Hükümetin “asgari ücretliyi enflasyona ezdirmeyeceğiz” iddiasına rağmen asgari ücret 2024 yılında enflasyon karşısında eridi. 2023 Aralık’ta 17.002 TL olarak saptanan asgari ücret ocak ayı sonunda işçinin cebine girdiğinde 1.139 TL kaybederek 15 bin 862 TL’ye geriledi. Asgari ücretin Temmuz 2024’te yeniden artırılmaması nedeniyle asgari ücretin alım gücü enflasyon karşısında ciddi biçimde eridi.
2024 yılı resmi enflasyonu TCMB tarafından tahmin edildiği gibi yıl sonunda yüzde 44 olarak gerçekleşirse asgari ücretteki kayıp 7 bin 481 TL’ye yükseleceği, reel asgari ücretin 9 bin 521 TL’yi bulacağı ve 2024 yılında asgari ücretli bir çalışanın birikimli alım gücü kaybının 55 bin TL’ye yaklaşacağı vurgulandı.
20 YILDA 20 CUMHURİYET ALTINI KAYBETTİ
Asgari ücret altın karşısında da dramatik ölçüde değer kaybetti. Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında asgari ücretin yıllık tutarı ile 25 altın, 2005’te 31,5 altın alınabilmekteydi. Ortalama altın fiyatları ile ortalama yıllık net asgari ücretle çalışan bir işçi 2024 yılı Kasım ayı ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarıyla 11,6 Cumhuriyet altını alabiliyor. Hızla artan altın fiyatları karşısında asgari ücretli, 2005’ten bu yana 20 Cumhuriyet altınını kaybetti.
· Asgari Ücret, Ortalama Ücret Haline Geldi!
Türkiye'de işçilerin %49’u asgari ücret civarında çalışıyor, bu oran AB'de sadece %4.
· Asgari Ücret GSYH’ye Oranla Çakıldı!
1974’te GSYH’nin %80,6’sı olan asgari ücret, 2024’te %46,5’e geriledi.
· Enflasyon Asgari Ücreti Yuttu!
2024’te yıllık alım gücü kaybı 55 bin TL’ye ulaştı, asgari ücret enflasyonun altında ezildi.
· Açlık ve Yoksulluk Sınırlarının Altında!
Net asgari ücret, açlık sınırının %18,5; yoksulluk sınırının ise %76,4 altında kaldı.
· Altın Karşısında 20 Cumhuriyet Altını Kayıp!
2005’te yıllık asgari ücretle 31 altın alınabilirken, 2024’te bu rakam 11,6’ya düştü.
· Avrupa’da Türkiye Asgari Ücrette Sonlarda!
Türkiye, Avrupa’da en düşük asgari ücret uygulayan 5 ülkeden biri.
· Vergi ve Kesintiler Çalışanı Zor Durumda Bırakıyor!
Vergi yükü %28,6’ya ulaştı; işverenlere sağlanan SGK desteği işçilere de uygulanmalı.
· Sendikalaşma Yetersiz!
Düşük sendikalaşma oranları ve toplu sözleşme kapsamı, asgari ücretin yaygın hale gelmesinin ana nedenlerinden biri.
