Anayasa defalarca çiğnendi, AYM sustu

Anayasa Mahkemesi (AYM) Başkanı Zühtü Arslan, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ‘alametifarikası’ olarak tanımladığı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin tek denetleme mekanizmasının yüksek mahkeme olduğunu ifade etti. Arslan’ın bu sözlerine karşın AYM, Anayasa’ya aykırı olduğu açıkça ortaya koyulan birçok düzenlemenin iptal edilmesi taleplerini reddetti.

AYM’nin kuruluş yılı etkinliklerinde konuşan Arslan, Resmi Gazete’de yayımlandığı gün yürürlüğe giren kararnamelerin Anayasa’ya aykırı olması durumunda kendileri tarafından iptal edilebileceğini söylese de 21 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin iptaline dönük başvurular henüz görüşülmedi. AYM’nin gündeminde sonradan kanunlaşarak AYM denetimine açılan ve iptali istenen 33 KHK de bulunuyor.

ANAYASA’YA AYKIRILIK TARTIŞMALARI

Yeni sisteme geçişin ardından ilk Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 10 Temmuz 2018’de yayımlandı. O tarihten bu yana 33 kararname yayımlanırken, bu kararnamelerin birçoğunun Anayasa’ya aykırı olduğu öne sürüldü. Bu kararnameler arasında yer alan 15 Temmuz 2018 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde Devlet Denetleme Kurumu’na barolar başta olmak üzere birçok kurumu denetleme yetkisi verildi. Hukukçular, kamu kurumu niteliğindeki baroların ve diğer kuruluşların denetlenme yetkisinin kararname ile değil kanunla verilebileceği görüşünde.

3 sayılı kararname de Anayasa’ya aykırılığı nedeniyle yüksek mahkemede görüşülmeyi bekliyor. Bu kararnameyle, genel müdür yardımcıları, daire başkanlıkları düzeyindeki atamalarda kamuda en az 5 yıl hizmet yapmış olma koşulu kaldırıldı. Hukukçular, bunun liyakati bitireceğini ve “eş dost atamalarının önünü açacağını” ifade ederek iptalini istedi. CHP, 19 kararnamenin daha çeşitli gerekçelerle iptal edilmesi gerekliliğine karşın AYM’nin henüz bunları görüşmemesi nedeniyle fiili bir “Anayasa’yı ihlal” durumunun ortaya çıktığını belirtiyor.

GÜVEN VERMİYOR

AYM’nin OHAL döneminde çıkartılan KHK’leri Anayasa’ya açıkça aykırı olsa bile iptal etmediğini ve bu nedenle yüksek mahkemeye duyulan güvenin azaldığını kaydeden TBMM Anayasa Komisyonu üyesi, CHP Milletvekili Murat Emir, “AYM, birçok ihlale sessiz kaldı. KHK’ler Kanun’a dönüştükten sonra bile bir karara varamadı. Bu şartlar altında AYM’nin hukukun gerekliliklerini yerine getireceğine yönelik inancımız yok” dedi.

***

AYM’NİN HATALI KARARLARI

AYM’nin karar vermediği her gün bu kararnamelerini Anayasa’ya aykırı olsa dahi yürürlükte kaldığına yönelik eleştiriler yapılırken yüksek mahkemenin geçmişte verdiği birçok karar da ‘hatalı’ bulundu. Hukukçuların karşı çıktığı AYM kararlarından bazıları şöyle:

Mart 2019: AYM, CHP milletvekillerinin seçim sürecinde YSK üyelerinin görev sürelerinin uzatılmasına ilişkin düzenlemenin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle yaptığı başvuruyu reddetti.

Mart 2019: AYM, Gezi direnişi sırasında yatak odasına isabet eden gaz fişeği sebebiyle solunum güçlüğü ve kalp ritminde bozulma yaşayan 74 yaşındaki Sibel Cıngı’nın başvurusunu reddetti.

Ekim 2018: AYM, daha önce silahlı terör örgütü olarak kabul edilen ve Cumhuriyet’in yıkılarak hilafet sisteminin yeniden kurulmasını isteyen Hizbut Tahrir örgütünün üyesi Yılmaz Ç. Hakkında verilen, “silahlı terör örgütü üyeliği” kararına yönelik ‘hak ihlali’ kararı verdi.

Haziran 2018: CHP, OHAL kapsamında çıkarılan KHK’lerin kabulüne ilişkin 13 yasanın yok hükmünde sayılmasını, aksi halde iptali talebiyle AYM’ye başvurdu. Başvuruya gerekçe olarak birçok KHK’nin yasada öngörüldüğü gibi, “OHAL ile alakalı” olmaması gösterilirken AYM, bu başvuruyu reddetti.

***

KABOĞLU: AYM İLKE KARARI VERMELİ

Anayasa hukukçusu ve CHP İstanbul Milletvekili İbrahim Kaboğlu, AYM’nin bugüne kadar Anayasa’ya aykırı birçok düzenlemeye sessiz kaldığına işaret ederek, “Bundan sonra böyle olmamalı” dedi.

Kaboğlu, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri’ne karşı AYM’nin yapması gerekenleri şöyle sıraladı:

“Cumhurbaşkanı bugüne kadar çıkardığı birçok kararnamede Anayasa’ya aykırı düzenlemeler yaptı. Arslan’ın da söylediği gibi AYM’nin kararları bu nedenle hayati önem taşımaktadır. Ancak AYM, önüne gelen başvurularda Anayasa’yı kollayıcı birçok karar verebilecekken bugüne kadar bunu yapmadı. AYM, bu beklentiyi yerine getirebildiği sürece bir anlama kavuşur. Yüksek mahkeme ayrıca Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri hakkında da hiçbir karar vermedi ve süreci beklemeye aldı. Oysa bu konuda yapması gereken bir ‘ilke kararı’ vermektir. O da Anayasa’da da belirtildiği üzere, yasama yetkisinin TBMM’ye olduğu ve devredilemeyeceği yönünde olmalıdır. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri’nin yasanın altında olduğu tescillenmelidir.”