Araştırma: AKP'li yıllarda ahlakı tanrı inancına bağlayanların oranı düştü

OĞUZ MUTLU

ABD merkezli Pew Araştırma Merkezi, 2019 yılında 34 ülkede 38 bin 426 insanla yaptığı araştırmada, insanların hayatında tanrı ve ibadetin önemine ilişkin bir araştırma yaparak, tanrı inancının ahlakla olan ilişkisini ölçmeye çalıştı. Yapılan araştırmada, ahlaklı bir insan olmak için tanrı inancının gerekli olup olmadığı ekonomik gelişmişliğe, eğitime ve yaşa göre değişiyor. En yüksek oran yüzde 95 ile Kenya'da, en düşük oran ise yüzde 9 ile İsveç'te çıktı.

6 kıtadaki 34 ülkede araştırmaya katılan insanların yüzde 45’i ahlaklı ve iyi değerlere sahip bir insan olmak için tanrı inancının gerekli olduğunu savunuyor. Ancak verilen cevaplarda büyük bölgesel değişkenlikler var.

Daha dini eğilimli olan ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanlar, gelişmiş bir ekonomiye sahip olan ülkelerdeki insanlardan daha fazla hayatlarında inancın önemli bir yere sahip olduğunu söylüyor. Değişiklikler ülkeler arasında da değişkenlik gösteriyor. Genel olarak, nispeten dindar olmayan insanlar, aynı ülkede yaşayan dindar insanlara göre ahlaklı bir insan olmak için tanrı inancına gerek olmadığı görüşüne daha fazla eğilimliler.

Dini yaklaşımlardaki farklılıklara rağmen, araştırmaya dahil olan ülkelerdeki insanların yüzde 62’si inancın hayatlarında önemli bir yeri olduğunu söylerken, yüzde 61’lik kısmı ise tanrının hayatlarında önemli bir yere sahip olduğunu söylüyor ve yüzde 53’lük kısmı ise ibadetin hayatlarında önemli bir yer tuttuğunu söylüyor.

Sovyetler Birliği'nin dağıldığı 1991’den beri Rusya ve Ukrayna’da insanların tanrının hayatlarında önemli bir yere sahip olduğunu söyleme oranı yükselirken, diğer ülkelerde ve özellikle Batı Avrupa’da bu oran düşüyor.

Sekiz Batı Avrupa ülkesinden araştırmaya katılan insanların yüzde 22’si ahlaklı olmak için tanrı inancının gerekliliğini savunurken, 6 Doğu Avrupa ülkesinden araştırmaya katılanların yüzde 33’ü bu görüşü savunuyor.

Önceki araştırmalarda Avrupa kıtasının giderek daha sekülerleştiği ortaya konuluyor ancak Doğu ve Batı Avrupa arasında dine ve dini azınlıklara yaklaşım açısından dikkate değer farklılıklar bulunuyor.

AHLAKI TANRIYLA İLİŞKİLENDİRENLERİN EN AZ OLDUĞU KITA AVRUPA

Bölgelere göre yapılan araştırmaya göre 13 AB ülkesi içerisinde Yunanistan yüzde 53’lük oranla ahlak ve tanrı ilişkisini savunan en yüksek ülke konumunda. İsveç ise hem AB içerisinde hem de araştırmaya dahil olan ülkeler içerisinde yüzde 9’la en düşük orana sahip ülke.

Kuzey Amerika’da Kanada ve ABD’de ahlaklı bir insan olmak için tanrı inancının gerekliliğine inanan kişilerin sayısı yarıdan az.

Avrupa ve Kuzey Amerika’da Yunanistan ve Bulgaristan haricindeki tüm ülkelerde ahlakın tanrıyla ilişkili olduğuna inanan kişilerin sayısı yarıdan azken, diğer bölgelerde radikal bir değişiklik göze çarpıyor.

Asya kıtasında araştırmaya dahil edilen Endonezya ve Filipinler’de, araştırmaya katılan kişilerin yüzde 96’sı ahlakı tanrıyla ilişkilendiriyor. Ancak bu bölgede Avustralya, Japonya ve kısmen Güney Kore’de tersi bir durum mevcut.

Ortadoğu’da araştırmaya dahil olan 4 ülkeden biri olan Türkiye’de insanların yüzde 75’i ahlaklı bir insan olmak için tanrı inancının gerekli olduğunu savunuyor. İsrail’de ise durum yarı yarıya.

Afrika ve Güney Amerika’da ise araştırmaya dahil olan tüm ülkelerde ahlakı tanrı inancına bağlayan insanların oranı hayli yüksek.

AKP'DEN SONRA AHLAK ANLAYIŞI DEĞİŞTİ

2002’den 2019 yılına kadar geçen süreçte Rusya, Bulgaristan ve Japonya’da ahlakla tanrı inancını bağdaştıran insanların sayısı artarken, Meksika, Türkiye, Ukrayna, Güney Kore ve ABD gibi ülkelerde bu oran düşüyor.

KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİR AZALDIKÇA İNANÇ ARTIYOR

Kişi başına düşen milli gelire göre incelendiği zaman, geliri daha yüksek olan ülkelerde tanrı inancının ahlaklı bir insan olmak için gerekli olduğunu savunan insanların sayısı düşük olurken, kişi başına düşen gelirleri düşük olan ülkelerde bu sayı yükseliyor.

Örneğin araştırmaya dahil olan 34 ülkeden biri olan Kenya, diğer ülkelere göre kişi başına düşen milli geliri en düşük (2019 yılında 4 bin 509 dolar) olan ülke ve bu ülkede insanların yüzde 95’i ahlak için tanrı inancının gerekliliğine inanıyor.

ÜLKELER TEK TEK ELE ALINDIĞI ZAMAN YÜKSEK GELİRLİLER, TANRI VE AHLAKI DAHA AZ İLİŞKİLENDİRİLİYOR

Öte yandan ülkelerin kendi içerisinde de insanların gelir dağılımına göre bu fikri savunma oranları değişiyor.

Örneğin Türkiye’de insanların ortalama yüzde 75’i ahlaklı bir insan olmak için tanrı inancını gerekli olduğunu savunurken, ülkedeki düşük gelirliler arasında bu oran yüzde 80, yüksek gelirliler arasında ise yüzde 71 olarak ölçülüyor.

GENÇLERDE AHLAK VE TANRI İNANCINI İLİŞKİLENDİRME ORANI DAHA DÜŞÜK

Yaş gruplarına göre yapılan ölçümde ise, 18-29 yaş arasındaki genç yetişkinlerde ahlak için tanrı inancına gerek olduğunu savunanların oranı diğer yaş gruplarına göre daha düşük seyrediyor. Bu inancın en yüksek olduğu yaş grubu ise 50 yaş ve üzeri.

Bu ayrım özellikle Güney Kore’de gözleniyor. Güney Kore’de 18-29 yaş arasındaki genç yetişkinlerin yüzde 20’si ahlak ve tanrı inancını ilişkilendirirken, bu oran 30-49 yaş arasında yüzde 33, 50 yaş ve üzeri kişilerde yüzde 64 olarak ölçülüyor.

Nijerya, Tunus, Türkiye ve Brezilya’da her yaş grubundan 10 kişiden 7’si bu görüşü savunuyor. Ancak Çek Cumhuriyeti ve İsveç’te her yaş grubundan 10 kişiden yalnızca ikisi bu fikre katılıyor.

İNSANLARIN EĞİTİMLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILDIĞI ZAMAN DA ORTAYA ÇIKAN FARKLILIKLAR GÖZE ÇARPIYOR

Araştırmaya dahil edilen bütün ülkelerde, beklendiği gibi eğitim seviyesi yüksek insanlar, diğerlerine nazaran bu fikri daha az savunuyor.

Örneğin Türkiye’de, eğitim seviyesi yüksek insanların ahlakı tanrı inancıyla ilişkilendirme oranı yüzde 56’yken eğitim seviyesi düşük olan insanlarda bu oran yüzde 79’a yükseliyor.

Genel olarak bu inancın yüksek olduğu ülkelerde eğitim seviyesine göre oluşan ayrım yükselirken, genel olarak bu inancın düşük olduğu ülkelerde eğitim seviyesine göre oluşan ayrımın da düşük olduğu gözlemleniyor. Türkiye örneğinde eğitim seviyesine göre oluşan farklılık 23’ken, Fransa’daki fark 7 olarak kaydedilmiş.

SAĞCILAR AHLAK VE TANRIYI DAHA ÇOK İLİŞKİLENDİRİYOR

İnsanların siyasi görüşüne göre yapılan sınıflandırmada ise, sağ görüşlü insanların ahlak ve tanrı inancını daha fazla ilişkilendirdiği gözlemleniyor.

ABD’de sağcıların yüzde 63’ü ahlak için tanrı inancına gerek olduğunu savunurken, sol görüşe sahip olanlarda bu görüşe katılma oranı yüzde 24.

Diğer tüm ülkelerden farklı olarak, Slovakya’da durum tam tersini gösteriyor. Slovakya’da kendini solcu olarak tanımlayan kişilerin yüzde 49’u ahlak için tanrı inancının gerekli olduğunu savunurken, sağ ideolojiye sahip olduğunu söyleyenler arasında bu oran yüzde 33’e düşüyor.

TANRI İNANCI DÜNYA GENELİNDE YÜZDE 50’DEN YÜKSEK

Dünya genelinde inancın hayatlarında çok önemli ya da bir şekilde önemli diyen insanların oranı yüzde 50’den fazla. Ancak Avrupa genelinde bu oranın düştüğü görülüyor.

Araştırmaya dahil edilen 34 ülkeden 23’ünde inançlı olan insanların oranı daha yüksek. Endonezya, Nijerya, Tunus, Filipinler, Kenya, Hindistan, Güney Afrika, Brezilya ve Lübnan’da bu oran yüzde 90 ve daha yüksek görülüyor.

Tanrı’nın hayatlarında önemli bir yere sahip olduğunu söyleyen insanlar, ibadet için de hemen hemen aynı görüşte.

Araştırmaya dahil edilen tüm ülkelerde tanrının kendi hayatlarında önemli olduğunu söyleyen insanların çoğu, ibadetin de hayatlarında önemli bir yere sahip olduğunu söylüyor.

34 ülkede tanrının hayatlarında önemli yere sahip olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 61 olurken, ibadetin hayatlarında önemli bir yere sahip olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 53 olarak gözlemleniyor.

SOVYETLER BİRLİĞİ’NE DAHİL OLAN ÜLKELERDE BİRLİK DAĞILDIKTAN SONRA İNSANLAR DAHA FAZLA DİNDARLAŞTI

1991’den sonra Avrupa’nın neredeyse tamamında tanrının insanların hayatındaki önemi azalırken, eski Sovyetler Birliği ülkelerinde bu oran artış gösteriyor.

Örneğin Rusya’da 1991 yılında tanrının hayatlarında önemli bir yere sahip olduğunu söyleyen insanların oranı yüzde 40’ken, 2019 yılında bu oran yüzde 56’ya yükselmiş durumda.

Almanya’da ise 1991 yılında yüzde 48 olarak ölçülen bu oran, Berlin Duvarı’nın yıkılmasıyla birlikte Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin ardından 2019 yılında yüzde 51 olarak ölçülmüş durumda.