AYM'den Soma Katliamı kararı: Müfettişlere yargı yolu

Anayasa Mahkemesi (AYM), Soma Katliamı’nda can veren 11 maden işçisinin yakınları tarafından maden ocağının denetiminde ihmali olduğu iddia edilen müfettişler hakkında yaptıkları bireysel başvuruyu karara bağladı. Yüksek Mahkeme, ölen işçilerin Anayasa’nın 17’nci maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının ihlal edildiğine karar verdi.

Resmi Gazete’de dün yayımlanan karara göre, Soma’da 301 madencinin hayatını kaybettiği maden katliamının ardından hazırlanan bilirkişi raporunda, olayın pek çok ihmal ve kusur sonucu meydana geldiği tespit edildi.

Cumhuriyet Başsavcılığınca, görevlerini ihmal ettikleri yönünde şüphe oluştuğu gerekçesiyle maden ocağının denetimini yapanlar ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı görevlileri hakkında ilgili bakanlıktan soruşturma izni istendi.

SORUŞTURMA İZNİ VERİLMEDİ

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, haklarında ön inceleme yürüttüğü görevliler hakkında soruşturma izni vermedi. Danıştay 1. Dairesi, eksik inceleme yapıldığı gerekçesiyle soruşturma izni verilmemesine dair kararı kaldırdı.

Yeni bir bilirkişi heyetinin maden kazasını incelemek üzere görevlendirilmesinin ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Teftiş Kurulu görevlilerince hazırlanan ön inceleme raporunu esas alarak yine görevliler hakkında soruşturma izni vermedi.

Bu karara karşı yapılan itiraz ise “haklarında ön inceleme yapılanların eylemleri ile maden kazasının meydana gelmesi arasında doğrudan bir illiyet bağı kurulamadığı” gerekçesiyle Danıştay tarafından reddedildi.

Bunun üzerine 11 işçi yakını, olaya ilişkin kamu görevlisi olan bazı şüpheliler hakkında soruşturma izni verilmemesi nedeniyle yaşam hakkının ihlal edildiğini belirterek, 2016 yılında AYM’ye bireysel başvuruda bulundu.

AYM İHLAL KARARI VERDİ

Başvuruyu 29 Ocak’ta görüşen AYM, Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine karar verdi.

Yüksek Mahkeme’nin gerekçesinde, bilirkişi raporunda, olayın meydana geldiği maden ocağında işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda ne gibi eksiklikler bulunduğunun ve sözü edilen hususların olayın vuku bulmasına katkısının teknik yönden ortaya konduğu vurgulandı.

Cumhuriyet Başsavcılığınca alınan bilirkişi raporunun konusunda uzman kişilerce hazırlandığına dikkat çekilen gerekçede, aynı raporda, 2010’dan olay tarihine kadar söz konusu ocağı denetleyen, eksiklik ve aksaklıkları ortaya koymayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin de olaydan sorumlu olduğunun tespit edildiği vurgulandı.

ADLİ SÜREÇ SONA ERDİ

Gerekçede, soruşturma izni verilmemesi kararına yapılan itirazların reddedildiği hatırlatılarak, böylece haklarında soruşturma izni istenen kamu görevlileri yönünden adli sürecin sona erdiği ifade edildi.

Ceza hukuku anlamında eylem ile sonuç arasında bir illiyet bağı bulunup bulunmadığını tespit edecek makamın ‘soruşturma makamları’ olduğuna işaret edilen gerekçede, “Bu nedenle kamu görevlilerinin bilirkişi raporları ile tespit edilen ihmallerinin ceza hukuku sorumluluğu doğurup doğurmadığı, bu ihmallerle ortaya çıkan netice arasında bir illiyet bağı bulunup bulunmadığı konusundaki değerlendirmelerin soruşturma makamlarınca yapılmasına müsaade edilmeden adli sürecin sona erdirilmesinin etkili soruşturma ilkeleriyle bağdaşmadığı” tespiti yapıldı.

Kararın gerekçesinde, “Bireylerin hayatının tehlikeye girmesine neden olan kişiler aleyhine hiçbir suçlamada bulunulmaması ya da bu kişilerin yargılanmaması yaşama hakkının ihlaline neden olabilir” dendi.

AYM kararın bir örneğinin, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için Danıştay 1. Dairesi’ne, bilgi için de Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na gönderilmesine karar verdi.

KARAR DEVLETİN SORUMLULUĞUNA İŞARET EDİYOR

İşçi yakınlarının avukatı Murat Kemal Gündüz, kararı BirGün’e değerlendirdi. Gündüz, şunları kaydetti: “Bilirkişi heyeti, madendeki bütün aksaklıklar için çok kapsamlı bir rapor hazırlamıştı 2014 yılında. Burada madenin denetlenmesiyle görevli olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kurulu İş Teftiş Kurulu Başkanlığı müfettişlerine de kusur atfetmişti. Denetim görevini yapmadılar, denetleselerdi sensörlerin bozuk olduğu görülecekti. Gaz maskelerinin çalışmadığı belirlenecekti, üretim zorlaması tespit edilecekti, aşırı kömür yanığı var, aşırı ısı var. Tüm bunlar açıkça ortaya konmasına rağmen soruşturma izni vermediler. Biz de Anayasa Mahkemesi’ne başvurduk. Karar olumlu. Şimdi AYM dosyayı Danıştay 1. Dairesi’ne yollayacak, Danıştay 1. Dairesi eski kararından dönecek. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın soruşturma izni vermemesine ilişkin kararı kaldıracak ve dosyayı gereği için Soma Savcılığı’na yollayacak. Soma Savcılığı ne yapar, soruşturmayı tam mı yapar, eksik mi yapar, bilemiyoruz; ama bu kararla Soma Katliamı’nın yaşanmasında kamusal sorumluluğu bulunan kişilerin de yargılanmasının yolu açıldı. Bu karar, katliamdan devletin de sorumlu olduğu gerçeğine işaret ediyor.”