"Bankalar Birliği anlaşması tamamen yanlış kurgulanmış"

Eren TUTEL

Türkiye Futbol Federasyonu’nun (TFF) önceki gün açıkladığı harcama limitleri büyük tartışma konusu oldu. Özellikle Fenerbahçe cephesi, kendileri için belirlenen rakamlara sert tepki gösterdi. Peki hayatımıza geçen sene dahil olan bu harcama limiti nedir, ne işe yarar? Konuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan futbol ekonomisti ve mali denetçi Gökhan Tiryaki, önemli noktalara değindi. Tiryaki, limitlerin kulüpleri ekonomik olarak düzlüğe çıkarmayacağı ve Bankalar Birligi ile yapılan anlaşmanın tamamen yanlış kurgulandığı görüşünde. Sözü fazla uzatmadan konunun uzmanına bırakalım.

► Çok tartışılmasına rağmen hâlâ birçoğumuz TFF'nin harcama limitlerini nasıl belirlendiğine dair bir fikri yok. Nedir bu harcama limiti?
Takım harcama limiti kulüplerin sürdürülebilir finansal yapıya kavuşmaları amacıyla uygulanmaya başlayan kontrol mekanizmalarından biri. Burada şu yanılgıya düşmemek gerekiyor. Bu uygulama henüz tam olarak tamamlanmadı ve limitler kulüpleri tek başına kurtarmaya yetmeyecek. La Liga’da da harcama limiti 5 sezondur uygulanıyor ve kurallarda değişiklikler ve eklemeler yapılıyor.

► Peki, harcama limitinde hangi tablolar baz alınıyor ve nasıl hesaplanıyor?
Limitler kulüplerin son 3 sezonki bağımsız denetimden geçmiş finansal tabloları baz alınarak hesaplanıyor. Kulüplerin bu finansal tabloları değerleme oranıyla güncellendikten sonra 3 yılın ortalaması yeni sezon bütçesi oluyor. Bu bütçedeki rakamlardan üzerinden gelir gider farkı ve net borç/net faaliyet geliri radyosu yöntemleri ile hesaplama yapılıyor ve bu iki yöntemin ortalaması takımın limiti oluyor.

► Harcama limitine hangi giderler dahil?
Brüt futbolcu ve teknik kadro ücret giderleri, menajer giderleri limite dahil olan giderler. Bunların yanı sıra eğer takım transferlerde kar elde ederse limitine kar tutarı ekleniyorken, zarar etmesi durumunda ise zarar limitinden düşülüyor. Burada atlanan bir husus daha var. Talimatın aynı bölümünde cari dönemde kredi anapara ödemesi olması durumunda bu ödemelerin de limitten düşülmesi gerektiği belirtiliyor ve bu gözden kaçırıldığı için tartışmalar yaşanıyor. Ayrıca burada şuna da değinmek gerekiyor; harcama limiti hesaplanırken dikkate alınan gelirler takımların futbol faaliyetlerinde süreklilik arz eden gelirilerdir. Transfer gelirleri, UEFA gelirleri gibi süreklilik arz etmeyen gelirler limit artırımı ya da azaltımında dikkate alınıyor.

► TFF önceki gün 2020-2021 sezonu için limitleri açıkladı. Açıklanan limitlerle ilgili bilgi verebilir misiniz?
En yüksek limite sahip takım 493 milyon TL ile Galatasaray olurken, 298 milyon TL ile Beşiktaş, Galatasaray’dan sonra en yüksek limite sahip takım oldu. Ligin yeni şampiyonu Başakşehir ise 170,6 milyon TL limit ile 4.en yüksek limite sahip takımı. 68 milyon TL’lik limitiyle Kayseri en düşük limite sahip takım oldu.

En fazla tartışma yaşanan limite sahip Fenerbahçe ise geçen sezona göre yüzde 25 bütçe kaybı yaşadı. Bu kadar yüksek olmasa da Fenerbahçe’nin bütçesinde düşüş bekliyordum. Bir diğer tartışmalı konu olan Galatasaray’ın limitinin yüksekliği. Son üç yılın ikisinde şampiyon olup, Şampiyonlar Ligi’ne katılması Galatasaray’ın bütçesini yükseltiyor. Bu sezon sapma payını da dikkate aldığımızda 13 takımın limitinde azalma olurken geçen sezon başına göre limitini arttırabilen sadece Galatasaray, Trabzon, Antalya ve Denizlispor oldu. Eğer ligin yeni takımlarını dikkate almazsak 164 milyon TL limitlerde azalma meydana gelmiş. Futboldaki giderlerin avro olduğunu düşündüğümüzde ise 25-30 milyon avro civarında bir limitlerde azalma oldu.

Limit sonundaki sorunlardan ve üzerinde durulması gereken konulardan biri de ligin yeni ekiplerinin 106 milyon TL’lik limitleriyle ligde geçen sene mücadele eden 8 takımdan daha fazla limite sahip olması. Kurallara göre her ne kadar doğru olsa da işin doğasına aykırı olmakla birlikte düzenleme yapılması gerekmekte.

TFF Başkanı Nihat Özdemir eleştiri oklarının hedefinde.

► Özellikle Fenerbahçe'nin limitlere sert bir itirazı söz konusu. Taraftarlar kulübün Bankalar Birliği'yle anlaşmayı reddettiği için bilerek zor duruma sokulduğunu düşünüyor, bu görüşe katılıyor musunuz?
Bilerek zor durumda bırakıldığı fikrine katılmıyorum. Mevcut kurallar var ve limitleri hesaplamak matematik işi. Fenerbahçe’nin bugün yaşadığı sorunun en büyük kaynağı kredilerini yapılandırmaması gibi görünüyor ama sorunun temeli kulüplerin finansal durumu. O kadar kötü durumdalar ki artık iflas noktasına geldiler.

Ayrıca bu limitler geçen sene sayın Ali Koç’un ‘Bizim de büyük emeklerimiz oldu’ dediği talimatlara göre hesaplanıyor.

► Bankalar Birliği'yle yapılan anlaşma uzun vadede ne getirecek? Bu anlaşmanın kulüplerin geleceğine ipotek koyduğu görüşüne katılıyor musunuz? Sizce bu anlaşma kulüpleri ekonomik refaha ulaştıracak anlaşma mı yoksa tam aksine takımlar devlete daha çok bağımlı hale mi gelecek?
Bankalar Birliği anlaşması bütünüyle yanlış kurgulanmış ve kulüplerin finansal düzelişine hizmet etmiyor. Anlaşma sadece bankaların borç tasfiyesine hizmet ediyor. Bu konuda hem Sayın Koç hem Sayın Çebi’nin haklı itirazları var ve anlaşmalar revize edilmeli. Bu şekilde kalması halinde kulüpleri çok daha kötü günler bekliyor. Revize edilirken en az 12-13 yıl vadeli olmakla birlikte parasal olmayan kısıtlama hükümlerinin de esnetilmesi gerekiyor. Anlaşma şartlarının kulüplerin sürdürülebilir bir yapıya kavuşması için gerekli kısıtlamalarla birlikte günlük ihtiyaçları da karşılayabilecek esnekliğinin de sağlanması gerekiyor.

► Pandeminin de etkisiyle normal şartlarda bile altından kalkışması güç olan borçlar daha da büyüdü. Türk futbolunun geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Türk futbolunun sil baştan uzun vadeli planlamaya ve tesisleşmeye ihtiyacı var. Tesisleşme dediğimizde stad anlaşılıyor ancak burada bahsettiğim stad değil altyapı tesisleridir. Bununla birlikte futbolu ve kulüpleri bu işin uzmanlarının yönetmesinin zamanı geldi de geçti dile. Yapılan işlerin alınan görevlerin hem federasyon hem de kulüplerde yöneticilerin menfaatine değil, kulüp ve kurumların menfaatine olmalıdır. Son zamanlarda sıklıkla dile getirdiğim bir söz var. Futbolu batıranlar mı kurtaracak?

► TFF aldığı kararları değerlendirdiğimizde sizce bağımsız bir kurum mudur?
TFF’nin bağımsızlığı tartışılabilir ama başarısızlığı tartışılmaz bir gerçek. Her alınan kararda tartışma oluyor. Takım sayısını arttırma, harcamala limitlerinde hem şimdi hem de geçen kış döneminde yaşananlar, lig devam ederken alınan kararlar... Aslında bakarsanız bu kadar kısa sürede bu kadar hatalı işler yapmak ve kararlar almak büyük başarı ve özveri ister.

► Son olarak dünyada futbolun ekonomisinin küçüleceğini düşünüyor musunuz?
Dünyada da Türkiye’de de futbol ekonomisi küçülecek. Beklediğimiz üzere ülke ekonomilerinden ardı ardına daralma haberleri almaya başladık. Bu daralmanın bir eğlence aracı olan futbola da yansıması kaçınılmaz olacaktır. Ki ilk etkilenecek sektörlerin içerisinde futbol başta diğer spor branşları olacaktır.