Başkanlığın hukuk karnesi yerlerde
Başkanlık sistemine resmen geçilen 2018’den bugüne AYM’nin Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yasalarla ilgili iptal kararları artıyor. AYM, iptal kararlarında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a “Meclis’in yetkisini kullanamazsın, kullandığın yetkinin yasal dayanağı yok” dedi.
Nurcan Gökdemir
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Meclis’i bypass ederek ülkeyi yönettiği Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile AKP’nin Meclis’teki parmak çoğunluğuna dayanarak çıkarttığı düzenlemelere ilişkin iptal kararları artıyor. İptal kararlarının gerekçeleri, rejimin ruhunu yansıtan “keyfilik, hukuk dışılık” ile ilgili ifadeler içeriyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin resmen başladığı 2018 yılından bu yana muhalefet, yayımlanan kararname ve yasalarla ilgili norm denetimi için birçok kez Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kapısını çaldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yürürlüğe konulan kararnameler ile TBMM’den AKP ve MHP ortaklığının çıkarttığı yasalar “İptal davası” ve “itiraz yolu” kullanılarak Anayasa Mahkemesi’ne taşındı. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açabilme hakkı, TBMM’de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti olan CHP ve HDP’de bulunuyor.
165 İPTAL BAŞVURUSU
AYM’nin açıkladığı istatistiklere göre, Başkanlık sisteminin uygulandığı 2018, 2019 ve 2020 yıllarında toplam 165 iptal başvurusu yapıldı. AYM’nin norm denetimi sonuçlarını açıklamaya başladığı 2019 yılında başvurulardan 10’u hakkında, 2020’de de 13’ü hakkında iptal kararı verildi. Anayasa Mahkemesi’nin Başkanlık döneminde verdiği iptal kararlarından bazıları şöyle;
Anayasa Mahkemesi, Devlet Arşivleri Başkanlığı, İletişim Başkanlığı, Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığının genel bütçe kapsamına alınmasına ilişkin 19 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ni “kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmanın TBMM’nin görev ve yetkileri arasında olduğu” gerekçesiyle iptal etti. Kararnamenin dayanağı olan Yetki Kanunu’nun amacının Anayasa’da yapılan değişikliklere uyum sağlanması olduğu, nükleer enerjiye ilişkin faaliyetleri düzenlemek üzere Nükleer Düzenleme Kurumu’nun (NDK) kurulmasının ise Anayasa’da yapılan değişikliklere uyum sağlanması şeklindeki amacın kapsamında bulunmadığı belirtilerek Anayasa’ya aykırılık hükmü verildi.
AA’YI DENETLEME YETKİSİ
CHP’nin başvurusu üzerine Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın Anadolu Ajansı’nın (AA) “faaliyet” ve “örgütlenme ve insan kaynakları yönetimi” üzerindeki denetim yetkisini anayasaya aykırı bularak iptal etti. “Türkiye’nin tanıtımına yönelik yurt dışında yapılacak mal ve hizmet alımlarında Kültür ve Turizm Bakanı’nın onayı ile yüklenme tutarının tamamına kadar yükleniciye bütçe dışı avans olarak ön ödeme yapılabilmesine olanak sağlayan kararname, “kanunda yeri yok” denilerek iptal edildi.
GÜVENLİK SORUŞTURMASI
AYM güvenlik soruşturması ile ilgili kanunu , kişisel veri niteliğindeki bilgilerin ne şekilde kullanılacağına, hangi mercilerin soruşturma ve araştırmayı yapacağına, bu bilgilerin ne surette ve ne kadar süre ile saklanacağı gibi konulardaki belirsizlik nedeniyle iptal etti.
Ahlat’ta Cumhurbaşkanlığı Köşkü yapılmasına izin veren yasa iptal edildi. Kıyı Kanunu’na aykırı bulunan bu düzenleme farklı bir şekilde ancak aynı amaçla yeniden Meclis’e geldi ve yasalaştı. CHP bunun için de iptal başvurusu yaptı.
TOBB’A ÖZEL DÜZENLEME
Milletvekili ve yerel seçimlerde aday olmak için görevinden ayrılan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) başkanı ve yönetim kurulu üyeleri ile oda ve borsa yönetim kurulu başkan ve üyelerine seçilemedikleri takdirde eski görevlerine dönme imkânı tanıyan kanun hakkında da eşitlik ilkesine aykırılık gerekçesiyle iptal kararı verildi.