Baskı geçen yıla göre arttı
Kültür Sanat Servisi
Sanat Özgürlüğünü İzleme Platformu, son 6 ayda Türkiye’de yaşanan sanatsal ifade özgürlüğü ihlallerini, konuyla ilgili kurumların özgürlük adına attığı adımları ve kazanımları raporlaştırdı. Raporda, Türkiye’de kültür sanat alanındaki tüm sektörlerde sansür, hukuksal engeller, etkinlik iptalleri/yasakları, hedef gösterme ve saldırılar, cinsiyetçilik ve toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırılık, vize engelleri, ekonomik/siyasi baskılar ve iş güvenliği ihlallerinin yanı sıra alandaki örgütlü hak mücadeleleri de takip edildi.
Rapora göre 2024’ün ilk 6 ayında, sansür, hedef gösterme, cinsiyetçilik, ekonomik ve siyasi baskılar dahil toplam 126 sanatsal ifade özgürlüğü ihlali yaşandı. Bunların 22’si hedef gösterme/saldırı, 21’i sansür/otosansür ve yasak, 21’i etkinlik iptali, 21’i ekonomik/siyasi baskı, 21’i hukuksal engel, 13’ü toplumsal cinsiyete dayalı ihlal ve 2’si vize engeliydi. Geçtiğimiz yıl yayınlanan 2023’ün ilk 6 ayına yönelik raporda toplam 95 ihlal varken 2024’te bu sayı, 126’ya çıktı. Rapordan öne çıkan başlıklar şöyle:
EN BÜYÜK BASKI DİZİ-FİLM VE SİNEMA SEKTÖRÜNE
2024’ün ilk 6 ayında dizi-film ve sinema sektöründe 29, müzik sektöründe 27, edebiyat/yayıncılık alanındaysa 17 ihlal raporlandı. Festival/şenliklere yönelik baskı ve hak ihlalleri de artış gösteriyor. 2024’ün ilk yarısında 13 festival/şenliğe yönelik hak ihlali raporlarken görsel sanatlar alanında 9, komedi alanındaysa 4 ihlal söz konusu oldu. Raporda, “Komedinin ayrı bir başlıkta değerlendirilmesini gerektirecek denli yoğun bir baskının söz konusu olduğunu da eklemek gerekiyor” denildi.
EN ÇOK YAYINCILIK SANSÜRE UĞRUYOR
Raporlanan 21 sansür haberinin yedisi yayıncılık, dördü dizi ve TV şovları, ikisi sinema, ikisi tiyatro, ikisi müzik, ikisi sergi, biri festival - şenlik ve biri de komedi alanlarında gerçekleşti. 2023’ün ilk 6 ayında 11 sansür haberi raporlanırken 2024’te bu sayının 21’e çıkması, kültür-sanat alanında baskının arttığına yönelik bir veri olarak karşımıza çıkıyor.
SANATÇILAR HEDEFTE
22 hedef gösterme - saldırı haberinin 10’u dizi/televizyon sektöründe çalışan sanatçılara yönelikti. 5 olayda da müzik sektöründe çalışan sanatçılar hedef alındı. Rapora göre, dizi ya da tiyatro oyuncuları, oynadıkları rol ya da siyasi görüşleri nedeniyle hedef haline gelirken, festival/şenliklerin de siyasetçiler tarafından hedef gösteriliyorlar. Bu hedef göstermeler, festivallerin iptal edilmesi/yasaklanması gibi sonuçların ilk adımı olarak karşımıza çıkıyor.
İPTAL VE YASAKLAR ARTIYOR
2023’ün ilk 6 ayında 13 etkinlik iptali/yasağı raporlanırken 2024’ün ilk yarısında bu sayı 21’e çıktı. 21 etkinlik iptali/yasağının 10’u müzik sektöründe gerçekleşirken 6’sı festival/şenlikler oldu.
TİYATRO, SİNEMA VE EKONOMİK KRİZ
Türkiye’de yaşanan ekonomik kriz, kültür sanat alanını da etkiliyor. İş güvenliği de dâhil olmak üzere, sektörde yaşanan ekonomik ve siyasi baskı ihlalleri, 2024’ün ilk yarısında 21 kere yaşandı. 21 ihlal haberinin 5’i tiyatro, 4’ü sinema, 4’üyse festival/şenlik alanında gerçekleşti. Sanatçılar, eserlerinin izinsiz kullanımı ya da telif haklarının ödenmemesi gibi hak ihlalleriyle de karşılaşıyorlar. 2024’ün ilk 6 ayında yaşanan 8 telif hakkı ihlalinin 3’ü sinema, 4’ü müzik, 1’iyse yayıncılık alanında gerçekleşti.
