Beceriksizliğin tebliğleri
Yönetimdeki beceriksizlik, tam kapanmada devam ediyor. 43 iş kolunun muaf tutulduğu, milyonlarca emekçinin işine gitmek zorunda kaldığı kapanmanın birinci haftasında iktidarın plansız uygulamalarının faturası geniş halk kesimlerine kesildi.
Havva Gümüşkaya
İktidarın hiçbir şeyi planlamadan aldığı 17 günlük tam kapanma kararı tam anlamıyla beceriksizlik tebliğlerine dönüştü. Ülke genelinde 29 Nisan’da başlayan tam zamanlı sokağa çıkma kısıtlaması 17 Mayıs’ta sona erecek. 17 günlük tam kapanmanın ilk haftası ise bugün doluyor. Kapanmada bir hafta dolmasına rağmen hükümet, tebliğlerde henüz netleşmiş değil. İçişleri Bakanlığı tarafından 26 Nisan’da ‘Tam Kapanma Tedbirleri Genelgesi’ adı altında 81 il valiliklerine gönderilen genelge ile kapanmanın detaylarını duyuruldu. Ancak kapanmayla geçen bir haftada Bakanlığın genelgesine ek olarak çok sayıda yeni tebliğler çıkarıldı. Genelgenin ilk halinde kapanma kararları ve muafiyet alanları açıklansa da kapsamı ve yarattığı kaos yeni tebliğlerle giderilmeye çalışıldı. Plansızlık nedeniyle İçişleri Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bir haftada çok sayıda tebliğ yayımladı.
Kapanma beceriksizliklerinin faturasını ise yine yurttaş ödemek zorunda kaldı. Yurttaş tepki gösterdikçe yeni tebliğler çıkarıldı, uygulamalar değiştirildi.
1- Tarladan çöpe gitti
Pazar yerlerinin kapalı olması nedeniyle çiftçi hasatını satacak yer bulamadı. Kapanmanın 3’üncü gününde sosyal medyada üreticilerin isyanı yankılandı. Topladıkları ürünlerle hale giden çiftçiler, ürünlerini maliyetinin altında dahi satamadı. Hal böyle olunca tonlarca salatalık, domates ve biber çöpe gitti. Tonlarca ürün çöpe gittikten sonra yayımlanan yeni tebliğ ile semt pazarlarının haftada bir gün açılacağı duyuruldu.
8 ve 15 Mayıs 2021 tarihlerine sadece yaş sebze/meyve ile fide satışı yapan pazar yerleri açık olacak. Antalya’nın Serik ilçesinde halcilik yapan Mustafa Gündoğdu, “Tarımsal üretimin yüzde 80’i pazarlarda satılır, yüzde 20’si de marketlerde. Her şey çok plansız. Çiftçiyi düşünen yok” ifadelerini kullandı. Öte yandan bayramda 2 gün boyunca üreticiden süt de alınmayacak. Henüz üreticinin elinde kalacak sütle ilgili bir düzenleme yapılmadı.
2- Ödeme sistemi çöktü
Kapanma tebliğinin yayımlanmasının ardından hükümet skandal bir karara da imza attı. 30 Nisan günü Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre 30 Nisan ve 31 Mayıs dönemine denk gelen çeklerin ibrazı 1 Haziran’a kadar ertelendi. Ancak düzenleme piyasada adeta kaosa neden oldu. Düzenleme yapılırken bazı alanların eksik bırakılmasıyla yaşanan kargaşada sektörler arasında ciddi bir belirsizlik ortaya çıktı. Bankacılık sektörünün çalışmaya devam ettiği, ödemelerin tahsil edildiği dönemde çok sayıda şirket çekini tahsilatını alamayınca ödemesini de yapamadı. Ardından Ticaret Bakanlığı yeni bir tebliğ yayımlayarak geri adım attı. Bakanlık “Çeklerin belirtilen tarihler arasında bankaya ibrazı halinde çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunması kaydıyla çekin ödenmesi, aksi takdirde 1/6/2021 tarihinden önce karşılıksızdır işlemi yapılmaması gerekmektedir” denildi.
3- Kuru soğan elde kaldı
Alınan tedbirlerin yarattığı ekonomik kriz tüm sektörlere yayıldı. Lokanta ve kafelerin bir açılıp bir kapanması, sadece paket servis yapmaları patates ve soğan talebini düşürdü. İhracatın 19 Temmuz’a kadar ön izinle bağlanmasıyla üreticiler ihracat pazarını da kaybetti. Hal böyle olunca soğan ve patates üreticinin elinde kaldı. Üreticinin isyanını duymayan iktidar iş işten geçtikten sonra patates ve soğanı toplama kararı aldı. İktidar tarafından patates ve soğan dağıtımı şova dönüştürülürken yeni hasadını satamayan çiftçi mahsulünü toplamadan tarlasını sürdü. Soğanın fiyatı 60 kuruşa düştü.
4- Sağlıkçıların tartışmalı bayram tatili
Sağlık Bakanlığı, Şeker Bayramı tatilinde aile hekimlerinin çalışacağını duyurmasının ardından Aile Hekimliği Çalışanları Sendikası (AHESEN) ile Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu (AHEF), “Bayram tatilinde aile hekimliklerine gitmeyeceklerini ve aile hekimliklerinin kapalı olacağını” duyurdu. Aile hekimlerinin iş bırakma kararının ardından uzmanlar, bayram tatilinde yaklaşık 680 bin yurttaşın ikinci doz aşılarının olması gerektiği belirtilerek aşı kaosu yaşanabileceği uyarısında bulurken Sağlık Bakanlığı da geri adım attığını açıkladı. Aile hekimlerinin, kendilerine kayıtlı yurttaşların aşı planlamasını hastaneye alarak ya da erteleyerek idari izinlerini kullanabileceği bildirildi.
5- Nöbetçi optik düzenlemesi
Tam kapanma dönemi boyunca uygulanacak olan sokağa çıkma kısıtlamaları sırasında optisyenlerin yani gözlükçülerin de faaliyetlerine geçici olarak ara verildi. Ancak Cumhurbaşkanlığı kararı ve Sağlık Bakanlığı tebliğleri bu konuda birbirlerine uymadı. İçişleri Bakanlığı’nın araya girmesiyle yeni bir kargaşa ortaya çıktı. Bakanlık tarafından göz hekimleri tarafından düzenlenen reçetelerin geçerlilik süresinin 10 gün olması ve tam kapanma süresi içerisinde gözlükleri zarar gören yurttaşların mağduriyet yaşamaması amacıyla valilikler tarafından her ilçede bir nöbetçi optisyenlik müessesenin açık olması sağlanacağı duyuruldu. Ancak optisyenler büyük ilçelerde tek bir optikçinin yeterli olmayacağı düşüncesiyle karara tepkili.
6- Muafiyet belgesi zulüm oldu
İçişleri Bakanlığı kapanma başlamadan yayımladığı genelgede 43 maddede sokağa çıkma kısıtlamasından muaf olan sektör ve çalışanları sıralandı. Muaf sektörlerde çalışan emekçilerin sayısı yaklaşık 16 milyon civarında. Başka bir ifade ile toplam istihdamın yüzde 62’si. Bakanlık, kapanma döneminde işe gidecek olanların muafiyet belgesini yanlarında taşımaları gerektiğini açıkladı. Çalışanlar muafiyet belgesi için e-devlete yönlendirildi fakat sistem, yoğunluğu kaldıramadı. Önce işyerleri tarafından manuel hazırlanan belgenin pazartesi itibarıyla geçersiz olacağı belirtildi. Sistem düzelmeyince çarşamba gününe ertelendi. Son olarak da cuma gününe kadar uzatıldı. E-devlet üzerinden Salı akşamına kadar 7 milyondan fazla çalışma belgesi düzenlendi.
7- Marketler ne satacak?
Sokağa çıkma kıstılamalarında marketler hiç bu kadar tartışma konusu olmamıştı. İçişleri Bakanlığı’nın ilk genelgesinde zincir marketlerin ve süper marketlerin kapanma süresince pazar günleri kapalı olacağı açıklandı. Genelgede içki satışıyla ilgili herhangi bir ibare olmamasına rağmen fiili olarak kapanma boyunca içki satışlarının yasaklandığı belirtildi ve bazı illerde valiliklerce içki yasağına ilişkin kararlar alındı. Bakanlık tartışmalar sürerken önceki gün market tedbirleri genelgesi ile yeni bir skandal karara daha imza attı. Market genelgesine göre yarından itibaren (zincir ve süper marketler dahil temel gıda ve temizlik ürünlerinin yanı sıra sadece hayvan yemi, mamaları ile kozmetik ürünleri satılabilecek. Alınan kararların salgına dair nasıl bir tedbir olduğu ise yanıtsız.
8- Önce ertelediler sonra geri adım attılar
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın BioNTech aşısının iki dozunun uygulanması arasındaki sürenin 6-8 hafta olarak uygulanmasına karar verildiğini açıklamasının ardından BioNTech aşısı için alınan ikinci doz randevular hakkında erteleme kararı alındı. Tepkilerin ardından karar, daha önce ilk dozu yaptıranlar yönünden bozuldu. İlk dozu yaptırmış olanların dört hafta sonraya randevu alabileceği açıklandı.