Beyaz bastona erişim de zor
Bugün Beyaz Baston Görme Engelliler Haftası’nın ilk günü. Bakanlığın görme engellilere ödediği beyaz baston desteği ise sadece 32 lira. Bağımsızlık talebinin sembolü olan beyaz bastonlar en az 650 liradan satılırken görme engellilerin buna erişimi de artık zor.

Tuğçe ÇELİK
Dünyada ocak ayının ikinci haftası Beyaz Baston Görme Engelliler Haftası olarak anılıyor. Her yıl 7-14 Ocak tarihleri arasında yapılan etkinliklerle görme engelli yurttaşların yaşadığı sorunlara dikkat çekilerek toplumda farkındalık yaratmak amaçlanıyor. Türkiye’de ise yüksek enflasyon ortamı ve alım gücünün gittikçe düşmesi nedeniyle görme engelli yurttaşların zor olan hayatları daha da zorlaştı. Eşitlik taleplerini her fırsatta dile getiren görme engelliler eğitimde, çalışma hayatında var olmayı sokakta bağımsız hareket edebilmeyi istiyor. Görme engellilerin dernek yöneticileri BirGün’e yaşadıkları zorlukları ve taleplerini anlattı.
BEYAZ BASTON DESTEĞİ 32 TL
Altı Nokta Körler Derneği Başkanı Avukat Fermani Kurtel, görme engellilerinin örgütlenmesi ve hak mücadelesi için çabaladıklarını ifade ederek, “İstihdam, eğitim, sağlığa erişim ve tedavilerde kullanılan ürünlere ücretsiz erişim gibi sorunlarımız var” dedi. Kurtel şunları kaydetti:
“Bugün beyaz baston için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 32 lira ödeme yapıyor. 32 liraya baston mu var? Günün ekonomik koşullarına göre bu paranın güncellenmesi gerekiyor. Fiziki çevreye erişilebilirlik kapsamında sarı kılavuz çizgileri ülke genelinde yapılmalıyken sadece belirli yerlere var. Bunların bazıları görme engellileri ağaca, duvara ya da direğe götürüyor. Bunu yapanlar hiç mi denetlenmez? Kamuda 8 bin engelli açığı varken sınırlı sayıda engelli istihdam ediliyor. 2025 bütçesi açıklandı ve engellilere ayrılan pay yüzde 1’i bile bulmuyor. Gelişmekte olan ülkelerde ve Avrupa Birliği ülkelerinde bu pay çok daha büyük. Bütçede ayrılan payın gerçekten engellilere harcandığı da şüpheli.”

Altı Nokta Körler Derneği Başkanı
DAHA DA YOKSULLAŞTIK
“Yoksulluk engelliliği engellilik de yoksulluğu doğuruyor” diyen Kurtel şöyle konuştu: “Yetersiz beslenme sorunu var, istihdam ve eğitim sorunu var. Engelliler yoksul ailelerden oluşuyor. Gerçek enflasyonun çarşıya, pazara çıktığımızda Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığından çok daha fazla olduğunu anlıyoruz. 1 yumurta olmuş 5 lira. Bu ortamda engelliler daha da yoksullaştı. Yaşam koşullarımız zaten zordu artık daha da perişan olduk. İktidar da kimseyi dinlemiyor, bildiğini okumaya devam ediyor. 2022 Sayılı Yasada konulan ücretlerin ve evde bakım ücretlerinin güncellenmesini istiyoruz. Aynı zamanda yolların, parkların ya da kamu kurumlarının erişilebilir hale getirilmesini talep ediyoruz.”
ÖZEL EĞİTİM OKULLARI AÇILMALIDIR
Türkiye Görme Engelliler Derneği Genel Başkanı Ramazan Koçak, “Bu hafta siyasiler tarafından hatırlansak da bugün hiç olmadığı kadar yalnızız” dedi. Koçak şu ifadeleri kullandı: “Bakanlığın beyaz baston için verdiği destek, baston fiyatının 20’de biri kadar. Türkiye’de bunu yazacak göz doktoru bile bulamayabilirsiniz. ABD gibi ülkelerde beyaz baston ya da bilgisayar gibi özel ürünler ücretsiz olarak verilirken temmuzda geçirilen bir torba yasayla beyaz baston veya destek teknolojisi ürünlerinde KDV, gümrük vergisi gibi vergiler alınmaya başlandı. Engellilik pahalı bir yaşamı mecbur kılıyor, gider kalemlerimiz çok fazla. 25 Aralık’ta ÖTV kanununda yapılan bir değişiklikle muafiyetle alabileceğimiz araçlarda yüzde 40 yerlilik oranı istendi; 5 yılda satabileceğimiz bir aracı ise artık 10 yılda satacağız. TOGG bile yüzde 51 yerli iken yüzde 40 yerli araç seçmemiz isteniyor. Oysa engelli bireylerin kullanabileceği araçların belli nitelikleri olması gerekiyor. Özellikle ortopedik veya görme engeli olanlar kendilerine uygun bir araç bulamıyor. Zar zor parayı denkleştirip kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecekken bu da elimizden alındı. Sessiz sedasız yapılan bu düzenleme yangından mal kaçırır gibi yasalaştı. Özel eğitim okulları kapatılarak engelli çocuklar altyapısı yeterli olmayan okullara gitmek zorunda bırakılıyor. Tüm engelliler alanında özel eğitim okullarının açılmasını istiyoruz. “

Türkiye Görme Engelliler Derneği Genel Başkanı
∗∗∗
ENGELLİ KOTASI DOLMAYANA CEZA VAR
Türkiye’de engellilerin istihdamı için çıkarılan yasalar olsa da bu alanda hala sorunlar yaşanıyor. Ülkede engellilerin işçi olarak istihdamı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30’uncu maddesinde öngörülen kota sistemi ile sağlanmaya çalışılıyor. Buna göre 50 veya daha fazla işçi çalıştırılan özel sektör işyerlerinde yüzde 3 engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde 4 engelli yurttaş meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırılmalı.
İşverenin engellileri işe almayarak yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda işverene özel ya da kamu kurumu fark etmeksizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 101’inci maddesine istinaden çalıştırmadığı her engelli ve çalıştırmadığı her ay için idari para cezası uygulanmalı.
∗∗∗
NASIL BAŞLADI?
Beyaz Baston Görme Engelliler Haftası’nın başlangıç noktasını İngiliz fotoğrafçı James Bigss’in geçirdiği trafik kazası sonrası görme yetisini yitirmesiyle evinin çevresindeki trafik yoğunluğundan tedirgin olup sürücüler tarafından net görülebilmek için bastonunu beyaza boyaması oluşturdu. 1931’de Fransa’da görme engellilerin katıldığı ulusal beyaz baston hareketi olarak bir kampanyaya dönüştü ve görme engelliler için bir bağımsızlık sembolü halini aldı.
∗∗∗
YASALAR YETERLİ UYGULAMA EKSİK
Parıltı Görmeyen Çocuklara Destek Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ayşe Hale Bacakoğlu, “Görme engelli çocukların eğitim ortamlarında kabartma yazılı kitaplar olmalı. Aynı zamanda kullanacakları teknolojik aletlerin ekran okuyuculu ve kabartma ekranlı bilgisayarlar olması gerekiyor. Türkiye’de eğitime ilişkin yasalar yeterli olsa da uygulamada eksiklikler yaşanıyor. Öğretmenler arasında farkındalığın arttığını söylemek mümkün ancak hala yeterli düzeyde değil. Aileler, öğretmenler, okul yönetimleri, engelli çocuklar katılım gösterdikçe toplumda farkındalığın artacağını düşünüyorum” diye konuştu.

Parıltı Görmeyen Çocuklara Destek Derneği
Yönetim Kurulu Başkanı
∗∗∗
İŞSİZLİK ORANLARI ARTTI
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, "Yeni yılla beraber bizim de bir müjdemiz olacak engelli bireylerimize yönelik. 1830 engelli vatandaşımızın EKPSS üzerinden kamuda istihdamını sağlayacağız" dedi. Ancak araştırmalar Göktaş’ın engelli yurttaşların istihdamı için verdiği sayının ne kadar yetersiz olduğunu ortaya koydu. TÜİK tarafından Ekim 2024’te yayımlanan Türkiye Sağlık Araştırması’nda engellilerin çalışma hayatındaki varlığına yönelik çarpıcı veriler yer aldı.