(Fotoğraf: Kenan Çakanel)

HAZIRLAYANLAR: SEMİH GÜVEN - SEMİN SEZERER

Türkiye 2014 yılında dış politikada attığı tüm adımların başarısız olması üzerine 'değerli yalnızlığına' gömülürken, dünyada ise 2014 savaş, çatışma ve protestolarla dolu geçti. Suriye'de muhaliflere destek adına beslenip büyütülen cihatçı IŞİD, Irak ve Suriye'de katliamlara girişti, ele geçirdiği bölgelerde hilafet bile ilan etti. 

Ukrayna'da Rusya yanlısı hükümetin ABD-AB yanlıları ve faşistler tarafından kurulan ittifakla devrilmesi üzerine Rusya ile ABD arasında 'soğuk savaş'ı andıran günlere giriş yapıldı.

İsrail'de Filistinlilere dönük katliamlar, ABD'de siyahlara dönük ırkçılık 2014'te de hız kesmedi.

2014'te umudu yine Latin Amerika büyüttü. Uruguay ve Venezuela'da halkın tercihi yine sosyalizm oldu. Küba'da emperyalizme karşı direniş yine hız kesmeden sürdü.

Bir bakışta 2014'te dünyada yaşanan önemli gelişmeler şöyle oldu:

2014: Hukuksuzluk ve pişkinliklerle dolu bir yılın kronolojisi

BirGün Almanak | Ekonomide 'Gerileme Devri'

Nurtopu gibi bir IŞİD krizimiz oldu

Irak ve Suriye’deki ilerleyişini Musul’u ele geçirmesiyle bir anda tırmandıran IŞİD tüm yıla damga vuran unsur oldu. Türkiye’nin tabiri caizse maddi-manevi her türlü desteği verdiği örgüt, bizim de vazgeçilmez gündemimiz oldu. İsmini İslam Devleti olarak değiştiren İslamcı örgüt, ele geçirdiği topraklarda hilafet ilan etti. Şengal’de Ezidileri adeta soykırıma uğratan örgüt, kaçırdığı Ezidi kadınları da seks kölesi olarak kullandı. IŞİD tarafından Şengal Dağı'na kıstırılan ezidiler günler sonra peşmerge güçlerinin sayesinde kurtulabildi. Radikal İslam kurallarını her yerde uygulayan örgüt; yabancı gazetecilerin başını kestiği, Irak askerlerine toplu infaz yaptığı ve hatta kestiği kafalarla futbol oynadığı görüntüleri bile dünyaya servis etti. Suriye'de Beşar Esad yönetimine karşı ABD tarafından da destek gören örgüt, Kobane ablukasıyla şiddetin doruk noktasına çıktı. Ardından ABD liderliğindeki koalisyon tarafından hava bombardımanına tutuldu.

Ocak: Ebola kâbusu

Batı Afrika’da Ebola virüsü yayılmaya başladı. Gine’de başlayan salgın kısa zamanda Liberya ve Sierra Leone’ye yayıldı. Bu yıl Ebola nedeniyle 7 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

29 Ocak: Suriyeli Kürtler artık resmen özerk
Kürtler, Kuzey Irak’tan sonra ikinci özerk yönetimlerini Suriye’de tamamladı. 21 Ocak’ta Cizire’de, 27 Ocak’ta Kobane’de ve son olarak 29 Ocak’ta Efrin’de özerklik ilan eden Kürtler, 2014’ün ilerleyen günlerinde radikal İslamcı IŞİD’in saldırıları nedeniyle özellikle Kobani ciddi bir savaş vermek durumunda kalacaktı. Kürt internet sitelerinde yayımlanan özerklik haritasında, Türkiye sınırı boyunca Irak’tan Hatay’a uzanan bölge ‘Batı Kürdistan’ olarak gösteriliyordu.

24 Şubat: Ukrayna'da AB yanlılarıyla faşistler birleşti, Rusya yanlısı hükümet devrildi

Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç’in Rusya’ya daha fazla yaklaşma adına Avrupa Birliği entegrasyon planını iptal etmesi isyana neden oldu. Kasım 2013’te başlayan olaylar Şubat 2014’te doruk noktasına ulaştı. Belarus’un başkenti Minsk’te halk milisleri ile Ukrayna arasında ateşkes anlaşması yapılsa da hâlâ çatışmalar sürüyor.

8 Mart - 28 Aralık: Malezya'nın hava kâbusu: Uçakları ya düştü, ya da 'kayboldu'
2014 yılı Malezya için tam anlamıyla 'kâbus dolu günlere sahne oldu. 8 Mart tarihinde Malezya'nın başkenti Kuala Lumpur'dan Çin'in başkenti Pekin'e gitmek üzere havalanan Malezya Havayolları'na ait Boeing 777 tipi uçak radardan kayboldu. Son teknoloji kullanılarak yürütülen arama çalışmaları sonuç vermedi.

Henüz bulunamayan kayıp uçağın ülke üzerinde yaratmış olduğu tahribat sürerken bu kez de 28 Aralık tarihinde ülke yine uçak kazasıyla sarsıldı. Endonezya'dan Singapur'a gitmek üzere havalanan Airasia havayollarına ait Malezya uçağı, kötü hava koşulları nedeniyle rotasını değiştirmek istediğini bildirdi. Ardından ise radardan kaybolan uçakla iletişim kesildi. İlk gün bulunamaması üzerine 'yine mi kayboldu' soruları gündeme gelirken, kötü haber 30 Aralık'ta geldi. Uçağın enkazına ait parçaların Cava Denizi'nde bulunduğu açıklandı.

21 Mart: Ukrayna Rusya'dan gitti, Kırım Rusya'nın oldu
Ukrayna'da Rusya yanlısı hükümetin devrilmesi üzerine harekete geçen Rusya, Kırım'ı işgal etti. Ardından yapılan referandum sonucu Kırım, Rusya'ya bağlanmayı kabul etti. ABD ve AB karara sert tepki gösterdi. Ardından ise ABD ve AB, Rusya'ya günümüze kadar süren ve  Rusya ekonomisini krize sürükleyen ekonomik yaptırımlar uyguladı.

14 Nisan: Boko Haram 276 kız çocuğunu kaçırdı

İsmi "Batı tarzı eğitim haramdır" anlamına gelen Nijerya merkezli radikal islamcı örgüt Boko Haram, yaşları 16 ila 18 arasında değişen 276 kız çocuğunu kaçırdı. 57 çocuk kendi imkânlarıyla örgütün elinden kaçarken 219 kız öğrenci ise  Boko Haram'ın elinde kaldı. Nijerya hükümetinin çabaları sonuç vermedi. Örgüt daha sonra yaptığı açıklamada kızları evlendirdiğini duyurdu.

16 Nisan: Güney Kore'de feribot faciası 304 can aldı
Güney Kore’de 325’i öğrenci olmak üzere 476 kişiyi bir okul gezisine götüren Sewol isimli binlerce feribot, Kore yarımadasının güneybatı açıklarındaki Jindo Adası yakınlarında battı. 304 kişinin yaşamını yitirdiği faciaya geç müdahale ettiği gerekçesiyle eleştirilen Başbakan Chung Hong-won istifasını etti. Kazadan kurtulan okul müdürü yardımcısı ise intihar etti. Yolculara yardım etmek yerine kaçarak kendini kurtaran geminin kaptanı ve hayatta kalan diğer üç  mürettebat cinayet suçlanıyor ve idam cezası talebiyle yargılanıyor.

22 Mayıs: Tayland'da darbe

Ülkede yedi aydır süren Hükümet karşıtı gösterilerin ardından Tayland'da ordu darbe yaparak yönetime el koyduğunu açıkladı. Yapılan darbe, ülkenin 1932'de parlamenter monarşiye geçişten bu yana yaşadığı 12'nci darbe oldu. Yapılan 7 darbe girişimi ise başarısız oldu.

Yedi aydır yapılan gösterilerde toplam 28 kişi yaşamını yitirmiş, 700'ün üzerinde kişi ise yaralanmıştı. 

8 Temmuz: Yine İsrail, yine katliam
12 Haziran'da Batı Şeria'da kaybolan 3 İsrailli gencin cesedinin El Halil kenti yakınlarında bulunmasının ardından İsrail, Gazze’ye yönelik ‘koruyucu hat’ operasyonuna başladı. 2 bin 200’den fazla kişi hayatını kaybederken 10 binden fazla insan da yaralandı.

18 Temmuz: Malezya uçağı Ukrayna'da düşürüldü

Malezya Havayolları 2014’te belki de tarihinin en kötü yılını yaşadı. Amsterdam'dan Kuala Lumpur’a giden ve 298 kişi taşıyan yolcu uçağı, tam da Ukrayna-Rusya krizinin alevli günlerinde Ukrayna’nın doğusunda Rusya yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki Donetsk bölgesinde karadan fırlatılan füzeyle düşürüldü. Uçakta Avustralya'daki AIDS konferansına giden tanınmış araştırmacılar bulunuyordu.

Olayla ilgili Rusya ve Ukrayna birbirlerini suçlarken, Ukrayna Güvenlik Bakanlığı, ayrılıkçılarn arasında geçtiği iddia edilen “Sivil uçak vurmuşuz” ifadelerinin geçtiği konuşmalarını servis etti.

9 Ağustos: ABD'de ırkçılık kaldığı yerden...

Ferguson’da 18 yaşındaki silahsız genç Michael Brown polis memuru tarafından vuruldu. Brown'u vuran polisin yargılanmasına bile gerek görülmedi. Ülkede protestolar Ardından çıkan olaylarda halk polis şiddetine isyan etti.

ABD polisi, Brown’ın ardından da öldürmeye devam etti.

12 yaşındaki Tamir Rice isimli siyah gencin elindeki oyuncak silahı gerçek sanan polisler, 12 Kasım tarihinde Rice'i vurdu. Rice 13 Kasım'da yaşamını yitirdi.

Yetmedi, bu kez de 25 Aralık'ta ABD'nin Missouri eyaletinde 18 yaşındaki Antonio Martin isimli genç polis tarafından vuruldu. Olay Ferguson kentinden birkaç kilometre uzaklıktaki Berkeley kasabasındaki bir benzin istasyonunda gerçekleşti.

17 Temmuz tarihinde de ABD’de polis tarafından kaçak sigara sattığı gerekçesiyle gözaltına alınmaya çalışılırken hayatını kaybeden Eric Garner’ın son sözü ‘’Nefes alamıyorum" olmuş ve Garner'ın son sözü kamuoyunda polise dönük tepkiyi artırmıştı.

12 Eylül: Pistorius 'kusurlu cinayetten' suçlu bulundu

Ampüte atlet Oscar Pistorius, kız arkadaşı Reeva Steenkamp'ı 'kusurlu cinayetten' suçlu bulundu. Pistorius'a verilecek ceza miktarı ise 13 Ekim'de açıklandı. Pistorius'a kasıtsız cinayetten 5 yıl ceza verildi. Afrikalı ampute atlet, cezasının altıda biri olan 10 ayı cezaevinde geçirecek.

15 Eylül: Bilim insanları ilk kez atom sesi duydu
ABD'nin Columbia ve İsveç'in Chalmers Üniversiteleri’nin ortak çalışması sonucunda atomun sesi ilk kez duyuldu. Atoma enerji yükledikten sonra özel bir çip kullanan biliminsanları akustik dalgaları mikrodalgalara dönüştürmeyi başardı.

18 Eylül: 'Cesur yürek' İskoçya'da kazanamadı

İskoçya, İngiltere’den bağımsızlığını kazanmak için referanduma gitti. Referandum sürecinde İngiltere, ülke üzerinde siyasi ve ekonomik baskısını sıklaştırdı. Ülkedeki refahı artırmak için kaynak aktarma sözü veren İngiliz hükümeti, sağlık harcamalarının da artırılacağı vaadinde bulundu. İngiltere'nin girişimlerinin ardından ülkedeki bağımsızlık yanlılarının gücü zayıfladı. Yapılan referandum sonucu  İskoçların yarısından fazlası İngiltere’ye bağlı kalmaktan yana oy kullandı.

26 Eylül: Hong Kong, Çin'e karşı ayaklandı
Hong Kong demokrası protestoları. On binlerce genç, Çin yönetiminin Hong Kong’da yapılacak seçimlere sadece onaylayacağı adayların katılabileceğini açıklamasının ardından eylemlere başladı. Şemsiye Hareketi şeklinde adlandırılan eylemler yılın son günlerinde bitme noktasına geldi.

10 Ekim: Nobel Barış Ödülü Malala'ya gitti
Nobel Barış Ödülü’nü Pakistanlı kızların okula gitmesi için sürdürdüğü mücadele nedeniyle Taliban tarafından başından vurulan Malala Yousafzai ve 30 yılı aşkın süredir okul çağındaki çocukların çalıştırılmaması için mücadele veren Kailash Satyarthi paylaştı.

13 Ekim: Bolivya'da yeniden Morales devri
Bolivya'da yapılan devlet başkanlığını Sosyalizme Doğru Hareketi'nin adayı sosyalist lider Evo Morales yüzde 60 oyla kazandı. 2006'dan bu yana Bolivya Cumhurbaşkanlığı görevini sürdüren Morales, böylelikle üçüncü dönemine girmiş oldu.

31 Ekim: SpaceShipTwo yere çakıldı
Ünlü milyarder Richard Branson’ın Virgin Galactic şirketiyle parasına para katmak için adım attığı uzay turizm füzesi olan "SpaceShipTwo" (Uzay Gemisi 2) test uçuşunda bilinmeyen bir nedenden dolayı yere çakıldı. ABD California’da meydana gelen kaza sonucunda pilotlardan biri yaşamını yitirdi, diğeri ise ağır yaralandı. Uzay macerası bir başka bahara ertelendi.

5 Kasım: Obama 'topal ördek' oldu
Son yıllarda yürüttüğü politikalar nedeniyle tepki toplayan ABD Başkanı Barack Obama için beklenen son yaşandı. Temsilciler Meclisi’nden sonra Senato’da da çoğunluğu muhalefetteki Cumhuriyetçilere kaptıran Demokrat Obama artık son iki yılını ‘topal ördek’ olarak sürdürecek. Cumhuriyetçiler 2006'dan beri Senato'da ilk kez çoğunluğu ele geçirirken, Obama’nın tabiri caizse ‘eli kolu bağlandı’. Rutin icraatlar dışında Obama Beyaz Saray’dan pek ‘gürleyemeyecek’.

12 Kasım: Philae, kuyruklu yıldıza iniş yaptı

Rosetta uzay aracına bağlı Philea modülü 67P Churyumov-Gerasimenko Kuyruklu Yıldızı'na başarılı bir şekilde inmeyi başardı. Philea'nın kuyruklu yıldıza inmesinden sonra Avrupa Uzay Ajansı ESA'da büyük bir coşku yaşandı. Yapılan ilk açıklamada "Burada muhteşem bir iş başardık. Şu anda kuyruklu yıldızdayız" ifadelerine yer verildi.

Kuyruklu yıldıza inan Philea'nın gelecekte Mars'ta yaşamın mümkün olup olmayacağına dair önemli veriler elde edilmesi bekleniyor.

20 Kasım: Meksika'da 43 öğrenci yakıldı
Meksika'da çete-politikacı-polis üçgeninde yakılarak katledilen 43 öğretmenlik okulu öğrencisi için aylar süren eylemler yapıldı. Raul Isidro Kırsal Öğretmen Koleji’nin düzenlediği bir gezide otobüsleri polis tarafından durdurulan öğrencilere ne olduğunun ortaya çıkması için başlayan eylemler, ne olduğu ortaya çıkınca daha da büyüyerek tüm ülkeyi sardı. Öğrenciler Guerreros Unidos adlı uyuşturucu çetesi tarafından kamyona doldurularak bir çöplüğe götürülmüş, burada işkenceyle öldürülmüş, cesetler parçalara ayrılarak yakılmıştı. Olayın ardından başlatılan soruşturmada bulunan çok sayıda toplu mezar başka katliamları aydınlatırken öğrencilere hâlâ ulaşılamadı.

28 Kasım: Almanya 'cesur yürek' Tuğçe'ye ağladı
Almanya’nın Offenbach kentindeki bir restoranda 15 Kasım’da Sırpların tacizine uğrayan iki Almanyalı kadına yardım etmek isterken saldırıya uğrayan ve beyin kanaması geçiren Tuğçe Albayrak, tam da doğumgününde yaşamını yitirdi. Binleri birleştiren ve ‘cesur yürek’ olarak anılan Tuğçe, 3 Aralık’ta toprağa verildi. Tuğçe’ye liyakat nişanı verilmesi için büyük bir kampanya başlatıldı.

30 Kasım: Kuzey Kore ile ABD arasında 'The Interview' krizi

Kim Jong-un’un öldürüldüğü ‘Interview’ filmi Kuzey Kore ve ABD arasında diplomatik kriz çıkardı. Filmin gösterime girmesini engellemek için Sony Pictures’ı hacklemekle suçlanan Kuzey Kore, bunu reddetmiş. Hatta “Biz CIA gibi işkence de yapmayız” diyerek ortak bir soruşturma yürütmeyi de önerdi.

Kuzey Kore’nin Beyaz Saray ve Pentagon gibi stratejik noktalara saldırı düzenleme tehdidini savurunca ülkede yaklaşık 10 saat süren bir internet kesintisi yaşandı. Kore’yi tekrar terör listesine alma tehdidine karşılıksa Kim Jong-un Barack Obama için ‘tropik bir ormandaki bir maymun gibi‘ ifadesini kullandı.

1 Aralık: Uruguay soldan vazgeçmiyor, bu kez Vazquez başkan seçildi
Mütevazi yaşamı ve halkçı politikalarıyla tüm dünyanın sevgisini kazanan Devlet Başkanı Jose Alberto Pepe Mujica'nın görev süresinin dolmasının ardından Uruguay'da yapılan devlet başkanlığı seçimini sol cephenin adayı Tabare Vazquez yüzde 53,5 oyla kazandı
 
Daha önce de 2005 - 2010 yılları arasında devlet başkanlığı görevini yürüten Vazquez, görevini 10 Mart 2015’te Jose Mujica’dan devralacak.

Vazquez'in seçilmesiyle birlikte sol cephenin ülkedeki iktidarı 2019 itibarıyla 15 yılı bulacak.

7 Aralık: Yunanistan'da Alexis'i anma gösterileri yine sokakları alevlendirdi
Yunanistan’da altı yıl önce polis kurşunuyla öldürülen Alexis Grigoropulos’u anma gösterileri yine Atina’nın Sintigma Meydanı’ndan başlayarak tüm ülkeye yayıldı. Alexis polis tarafından vurulduğunda yanında olan en yakın arkadaşı, banka soygunundan tutuklu bulunan Nikos Romanos’un açlık grevine de destek verilen eylemlere polisin yanıtı yine çok sert oldu. Romanos’un eğitim hakkı için başlattığı grev sonuç verdi ve okuluna devam etmesi kararı alındı.

10 Aralık: Bu da oldu: İsrail, Filistinli bakanı öldürdü
Batı Şeria'da Turmusiya köyünde İsrail'in ördüğü duvarı protesto eden Filistinli gruba, İsrail askerleri göz yaşartıcı gazla müdahale etmesi sonucu Filistin'in yerleşimcilerden sorumlu Bakan Ziyad Ebu Ayn yaşamını yitirdi. 55 yaşındaki bakanın otopsi işlemini yapan Ürdünlü ve Filistinli doktorlar Ebu Ayn’ın ‘darp edildiği, biber gazı soluduğu ve tıbbi müdahale geciktiği için’ öldüğünü belirtti.

14 Aralık: Haiti'de protestolar Başbakan'ı yerinden etti
2011 yılından bu yana seçim yapılmasını bekleyen Haiti halkını öfkesi sonunda sokaklara taştı. Başkent Port-au-prince başta olmak üzere sokağa dökülen binlere polis saldırdı. Protestolar nedeniyle Başbakan Laurent Lamothe istifa etti, yerine Sağlık Bakanı Florence Duperval Guillaume atandı.

16 Aralık: Rusya'ya Kırım'ın bedeli Ruble krizi

Ukrayna'da AB yanlısı hükümetin iktidara gelmesinin ardından Rusya'nın Kırım'a müdahalesi üzerine ABD ve AB'den Rusya'ya gelen ekonomik yaptırımlar ülkeyi zora soktu. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz ihracatçısı Rusya, petrolün varil fiyatının 50 dolara kadar düşmesi üzerine gelirinin büyük bir kısmını kaybetti. 16 Aralık'ta ise Ruble, Dolar karşısında yüzde 20 gerileyerek dolar karşısında tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 80.1’ gördü.

Krizin ardından açıklamada bulunan Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya'nın krizden en geç iki yıl içinde çıkacağını söyledi ve halktan dişini sıkmasını istedi.

17 Aralık: Küba ile ABD arasında 'normalleşme' adımı
ABD Başkanı Barack Obama ile Küba Devlet Başkanı Raul Castro, aynı anda kameraların karşısına geçti ve milyonların ağzını açık bırakan tarihi ‘normalleşme’ adımlarını açıkladı. Karşılıklı elçilik açılması, ‘Küba Beşlisi’ dahil olmak üzere mahkûmların serbest bırakılması ve ambargonun kalkması gibi unsurları içeren tarihi hamle sosyalist ülkeler tarafından ‘direnişin zaferi’ olarak yorumlandı.

22 Aralık: Yolsuzluklar bitmedi, İspanya'da Kral, ailesinin hediye kabul etmesini yasakladı
Türkiye tarihinin en büyük yolsuzluğu AKP eliyle kapatılırken, İspanya’da  İspanya’da eski kralın kızı, yeni kral 6’ıncı Felipe’nin kız kardeşi Prenses Cristina de Borbon’un dolandırıcılık suçlamasıyla mahkemeye çıkarılmasına karar verildi. Prensesin eşi Palma Dükü Inaki Urdangarin kara para aklamak ve yolsuzluk suçlamalarından yargılanıyor ve hakkında 19 yıl altı ay hapis cezası isteniyordu. Eşine yardım ettiği için suçlanan Prenses Christina, ‘bir an önce aklanmak’ için ifade vereceği tarihi öne çektirmişti.

Yolsuzluk skandalı ve ekonomik krizin de etkisiyle Kral Felipe, aile üyelerine 1 Ocak 2015’ten akabinde pahalı hediyeleri kabul etmeyi, ayrıcalıklı verilmekte olan hizmetlerden faydalanmayı, bedava uçağa binmeyi ve bankadan faizsiz ya da düşük faizle kredi çekmeyi yasakladı.

24 Aralık: Almanya'da faşistler sokağa çıktı, katılım rekor kırdı
Avrupa’da son yıllarda giderek artan faşizm ve milliyetçilik eğilimi somut olarak meydanlara dökülmeye başladı. Almanya’da ekim ayında başlayan ve kendilerine ‘Batı’nın İslamlaşmasına Karşı Vatansever Avrupalılar’ adını veren ‘PEDIGA’ hareketi her geçen gün meydanları biraz daha fazla doldurdu. Her pazartesi göçmen ve İslam karşıtı eylem yapan 'PEDİGA' hareketinin Dresden’deki son protestosuna katılım 17 bin 500’e ulaşarak, ‘rekor’ kırdı.  

28 Aralık: Norman Atlantic feribotunda yangın çıktı: En az 12 kişi yaşamını yitirdi

Yunanistan'ın Patra Limanı'ndan İtalya'ya yol almak üzere hareket eden "Norman Atlantic" adlı feribot Ariyatik Denizi açıklarında alev aldı. 478 kişiyi taşıyan feribotta kurtarma çalışmaları güçlükle sürdürülebildi. İçinde 54 Türkiyeli yolcunun da bulunduğu feribotta çıkan yangın sonucu en az 12 kişinin yaşamını yitirdiği açıklandı.

29 Aralık: Yunanistan Parlamentosu Cumhurbaşkanını seçemedi, ülke erken seçime gidiyor

Yunanistan'da Cumhurbakanı üçüncü turda da seçilemedi. Başbakan Antonis Samaras 25 Ocak'ta erken genel seçim yapılacağını açıkladı. Parlamento'nun 10 gün içinde feshedilmesi gerekiyor.

Mayıs ayında yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde ülkede birinci parti olarak çıkan Aleksis Çipras liderliğindeki Radikal Sol Koalisyon, seçimlerin mutlak favorisi olarak görülüyor.

SYRIZA'nın ülkedeki yükselişinde IMF'nin kemer sıkma önerilerine boyun eğmemesi de önemli bir rol oynuyor.