Biz kime yeteriz?

OZAN GÜNDOĞDU

Türkiye 10 Mart’tan beri ülkeyi kasıp kavuran Covid-19 salgınıyla savaşıyor. Mücadelenin sağlık boyutu kadar ekonomik boyutu da gün geçtikçe önem kazanıyor. Bu kapsamda ekonomik önlemler ilk olarak 18 Mart’ta “istikrar kalkanı” adıyla Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından sunuldu. Paketten akılda kalanlar konut kredisinde tüketiciye sağlanan avantajlar, uçak biletlerinde KDV indirimi ve Erdoğan’ın Rifat Hisarcıklıoğlu’na hitaben “keyfin yerinde” demesi oldu. Paketten çalışanları ve iflasın eşiğindeki esnafı ilgilendiren bir düzenleme çıkmayınca 30 Mart’ta politik bir adım geldi. Erdoğan o akşam yaptığı konuşmada #bizbizeyeteriz kampanyasını tanıttı ve kendisinin de 7 maaşla kampanyaya katıldığını duyurdu.

Kampanyada toplanan paralar bizbizeyeteriz.gov.tr adlı hesaptan gün gün duyuruluyor. Buna göre kampanya beklenen etkiyi yaratmış değil. 8 Nisan itibariyle kampanya ile elde edilen bağışlar toplam 1 milyar 488 milyon lira. Bunun yanında SMS ile de 47,9 milyon lira toplanabildi. Böylece yaklaşık olarak 1,5 milyar lira kaynak toplanmış oldu. Peki bu bağışları kim yaptı ve toplanan kaynak kamu maliyesi açısından ne anlama geliyor?

EN İYİ İHTİMALLE AKP ÜYELERİNİN YARISI SMS ATTI

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı verilerine göre AKP’nin 4 Şubat itibariyle toplam 10 milyon 195 bin 904 üyesi bulunuyor. Buna karşılık kampanyaya atılan SMS adedi 4 milyon 788 binde kalmış durumda. Başka bir deyişle, destek veren herkes tek bir SMS atmış olsa ve SMS atanların tümünün AKP üyesi olduğu düşünülse dahi parti üyelerinin bile sadece yüzde 47’si telefonlarıyla Korona yazıp 8119’a göndermiş durumdalar.

EN YÜKSEK BAĞIŞLAR KAMU KURUMLARINDAN GELDİ

Kampanyayla duyurulan hesap numaralarına toplam 470 bin 826 adet bağış yapıldı. Bu şekilde toplam 1 milyar 488 milyon lira toplanabildi. Öte yandan kamuoyunda da tepki çeken bir gelişme de rekortmen bağışçıların hali hazırda kamu kurumları olması. Listede başı 100 milyon lirayla Merkez Bankası çekiyor, bunu 62,3 milyon lirayla Ziraat Finans Grubu takip ediyor. 3’üncü ve 4’üncü sırada da yine kamuya ait Halkbank ve Vakıfbank bulunuyor. Halkbank’ın bağış tutarı 56 milyon lira iken, Vakıfbank ise 50 milyon lira ile kampanyaya katılmış durumda. Böylece Merkez Bankası da dahil 4 kamu bankası bağışların yüzde 18’ini tek başına üstlenmiş oldu. Kamuya ait Kredi Garanti Fonu’nun da 1 milyon lira ile kampanyaya katılması ise dikkat çekici diğer bağışlardan. Emlak Katılım Bankası, Aselsan, Türkiye Futbol Federasyonu vb. kamu kurumlarının da para transferleri düşünüldüğünde toplanan bağışların her 5 lirasının 1’ini kamu kurumları yapmış oldu. Kamu bir cebinden diğerine koydu. Üstelik bu uygulamanın mevzuata uygun olup olmadığı da tartışmalı.

İLK 70’İN 13’Ü İNŞAAT 10’U ENERJİ ŞİRKETİ

En yüksek bağış yapan şirketlere bakıldığında bir diğer dikkat çeken şey kamu ihalelerinde sık sık boy gösteren enerji ve inşaat şirketlerinin listede de boy göstermesi oldu. Kampanyaya 3 milyon lira ve üzerinde bağış yapan 70 adet şirketin 13’ü inşaat şirketi, 10’u enerji üretim ya da dağıtım şirketinden oluşuyor. Enerji şirketlerinin doğalgaz veya elektrik faturalarını 3 ay almamak yerine kampanyaya milyonlar bağışlaması ise dikkat çekiyor. Örneğin, kampanyaya 5 milyon lira ile katılan AKSA Çukurova Doğalgaz Dağıtım Şirketi bu tutar ile Adana’daki yaklaşık 30 bin hanenin 165 liralık doğalgaz faturasını silebiliyordu. 4 milyon lira ile katkıda bulunan Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. ise bu tutar ile 42 bin hanenin 95 liralık elektrik faturasını tahsil etmeyebiliyordu.

1,5 MİLYAR TL NE ANLAMA GELİYOR?

10 gündür toplanan paraların toplamı 1,5 milyar TL oldu. Bu tutarın kamu maliyesi açısından anlamı örneklerle şu şekilde;

►2019’da tüketicilerin cebinden çıkıp Hazine’ye giren toplam ÖTV’nin yüzde 1’i (2019 ÖTV tahsilatı 147 milyar lira)

►Yerli ve ithal mallardan toplanıp Hazine’ye giren toplam KDV’nin binde 8,3’ü (2019 KDV tahsilatı 180 milyar lira)

►Sadece 2020 yılının Şubat ayında toplanan vergi gelirlerinin yüzde 2’si (2020 Şubat ayındaki vergi tahsilatı 71,7 milyar lira)

►Sadece 2020 yılının Şubat ayında sigaralardan toplanan ÖTV’nin yüzde 40’ı ( 2020 Şubat ayında sigaralardan toplanan ÖTV tahsilatı 3,7 milyar lira)

►2019 yılında merkezi idarenin harcadığı paranın binde 1,5’i (2019’da merkezi idare toplam 999 milyar lira harcadı)

►2020 yılının ilk 2 ayında merkezi idarenin harcadığı paranın binde 7,7’si ( 2020 yılının ocak ve şubat ayında merkezi idare toplam 194 milyar lira harcadı)

►2020 yılının ilk 2 ayında merkezi idarenin borcuna karşılık ödediği faizin yüzde 8,8’i (2020 yılının Ocak ve Şubat ayında merkezi idare toplam 17 milyar lira faiz ödemesi yaptı)

GSM OPERATÖRLERİ ŞOV YAPTI

Kampanyaya Vodafone 10 milyon lira, Türk Telekom 40 milyon lira, Turkcell ise 4 milyon 818 bin lira bağışladı. Bağışlanan bu tutarla 1 milyon 96 bin abonenin 50 liralık faturası silinebiliyordu.

Öte yandan 7 Nisan’da Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş sosyal medya hesabından bu şirketlere çağrı yaparak şöyle dedi:

“@Turkcell, @VodafoneTR, @TurkTelekom yetkililerine çağrımdır. Sosyal yardım alan ve bu süreçte gelirini kaybeden hemşehrilerimizin eğitim gören çocuklarına destek olmak üzere Belediyemize teklif ettiğiniz fiyatı lütfen indirin. Gün bu gündür.”

BAĞIŞ REKORTMENİ KAMU BANKALARI

Kampanyaya en yüksek bağışı yapan ilk 10 şu şekilde;

► Merkez Bankası: 100 milyon lira

► Ziraat Finans Grubu: 62,3 milyon lira

► Türkiye Halk Bankası: 56 milyon lira

► Türkiye Vakıflar Bankası: 50 milyon lira

► Türk Telekomünikasyon AŞ: 40 milyon lira

► Eti Bakır AŞ: 24 milyon lira

► Kuveyt Türk: 20 milyon lira

► TİSK Mikrocerrahi Vakfı: 20 milyon lira

► Doğuş Holding: 15 milyon lira

► Türkiye İhracatçılar Meclisi: 15 milyon lira