Borsa İstanbul’da Açığa Satış nedir? Açığa satış yasak mı? Açığa satışın riskleri nelerdir? Neden açığa satış yapılır?

Borsa İstanbul'un en tartışmalı konularından biri olan, bazı dönemlerde 'açığa satış yasaklansın' denilen açığa satış ne demek? Açığa satış işlemi nasıl yapılır? Açığa satış işlemine küçük yatırımcılar neden karşı çıkıyor? Açığa satış ile ilgili detaylara bakalım:

AÇIĞA SATIŞ NEDİR?

Açığa satış, yatırımcıların sahip olmadıkları bir hisse senedini borç alarak satışını gerçekleştirdikleri bir yatırım stratejisidir. Amaç, fiyatın düşeceğini öngörerek, hisseyi yüksek fiyattan satıp, daha düşük fiyattan geri alarak kâr elde etmektir. Bu strateji, genellikle kısa vadeli fiyat düşüşlerinden kazanç sağlamak için kullanılır. Açığa satış, yüksek riskli bir işlem olmasına rağmen, yatırımcılar için fiyat dalgalanmalarından yararlanmanın etkili yollarından biridir.

AÇIĞA SATIŞ NASIL ÇALIŞIR?

Açığa satış işlemi, yatırımcının bir aracı kurumdan hisse senedi ödünç alarak bu hisseleri piyasada satmasıyla başlar. Yatırımcı, bu ödünç aldığı hisseleri ilerleyen bir tarihte daha düşük bir fiyattan geri almayı ve aradaki farktan kâr elde etmeyi amaçlar. Örneğin, bir yatırımcı hisse başına 100 TL’den açığa satış yaparsa ve hisse fiyatı 80 TL’ye düşerse, 20 TL kâr eder. Ancak fiyat beklenilenin aksine yükselirse, yatırımcı zararla karşılaşır ve ödünç aldığı hisseleri daha yüksek bir fiyattan geri almak zorunda kalabilir.

AÇIĞA SATIŞIN RİSKLERİ NELERDİR?

Açığa satış yüksek risk içerir çünkü fiyatların düşmesi kadar artma ihtimali de vardır. Teorik olarak, hisse fiyatları sınırsızca yükselebilir ve bu durum yatırımcının sınırsız zarar etmesine yol açabilir. Örneğin, açığa satışı yapılan bir hisse senedinin fiyatı aniden yükselirse, yatırımcı bu hisseleri çok daha yüksek bir fiyattan geri almak zorunda kalabilir. Ayrıca, açığa satış yapan yatırımcıların belirli bir süre sonunda borçlandıkları hisseleri iade etme zorunluluğu vardır, bu da ani fiyat hareketlerinde büyük kayıplara neden olabilir.

AÇIĞA SATIŞIN YAPILDIĞI DURUMLAR NELERDİR?

Açığa satış genellikle piyasada düşüş beklentisi olduğunda ya da kısa vadeli spekülasyon yapıldığında tercih edilir. Yatırımcılar, belirli bir şirketin ya da sektörün yakın zamanda kötü haberler alabileceğini düşündüğünde açığa satış yaparak bu düşüşlerden faydalanmayı hedeflerler. Ayrıca, genel piyasa trendinin aşağı yönlü olduğu zamanlarda da açığa satış stratejisi kullanılabilir.

BORSA İSTANBUL’DA AÇIĞA SATIŞ NASIL YAPILIR?

Borsa İstanbul’da açığa satış yapmak için yatırımcıların belirli kriterlere uyması gerekir. İlk olarak, açığa satış işlemi gerçekleştirmek isteyen yatırımcıların SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) tarafından belirlenen kurallar dahilinde hareket etmesi zorunludur. Borsa İstanbul’da açığa satışa konu olan hisse senetleri, SPK tarafından belirli dönemlerde açıklanır ve yatırımcılar yalnızca bu listede yer alan hisselerde açığa satış yapabilirler. Ayrıca, açığa satış işlemi gerçekleştiren yatırımcılar, bu işlemi gerçekleştirdiklerini açıkça bildirmek zorundadırlar.

AÇIĞA SATIŞ VE YATIRIMCI PSİKOLOJİSİ

Açığa satış, sadece piyasaların düşüş eğiliminde olduğu durumlarda değil, yatırımcıların piyasa dalgalanmalarından faydalanma stratejisi olarak da kullanılır. Ancak açığa satışın psikolojik etkileri de vardır. Birçok yatırımcı, açığa satış yaparken fiyatların beklenenden farklı hareket etmesi durumunda paniğe kapılabilir ve işlemlerini erken sonlandırabilir. Ayrıca, piyasanın genel psikolojisi üzerinde de etkili olabilir; toplu açığa satış işlemleri piyasa üzerinde olumsuz bir hava yaratabilir ve fiyatların hızla düşmesine yol açabilir.

AÇIĞA SATIŞIN AVANTAJLARI

Düşüşten Kazanç Sağlama: Yatırımcılar, hisse senedi fiyatlarının düşeceğini düşündüklerinde bu stratejiyi kullanarak kâr elde edebilirler.

Portföy Koruma: Yatırımcılar, portföylerinde sahip oldukları diğer yatırımları açığa satış yaparak riskten koruyabilirler.

Likidite Artışı: Açığa satış işlemleri, piyasadaki likiditeyi artırarak daha fazla alım-satım fırsatı yaratır ve piyasa derinliğini geliştirir.

AÇIĞA SATIŞIN DEZAVANTAJLARI

Sınırsız Zarar Riski: Hisse fiyatları teorik olarak sınırsız bir şekilde yükselebileceği için, açığa satış işlemlerinde yatırımcılar büyük zararlar edebilirler.

Zamanlama Riski: Hisse fiyatlarının düşeceği beklentisi her zaman gerçekleşmeyebilir ve beklenmedik piyasa gelişmeleri zararları artırabilir.

Faiz ve Ücret Maliyetleri: Ödünç alınan hisseler için belirli bir faiz ya da ücret ödenmesi gerekebilir. Bu da yatırım maliyetini artırır.

AÇIĞA SATIŞ KISITLAMALARI

Borsa İstanbul ve dünya genelindeki diğer borsalar, piyasanın aşırı volatil hale geldiği dönemlerde açığa satışa kısıtlamalar getirebilir. Özellikle ekonomik kriz dönemlerinde ya da piyasa çöküşlerinde, piyasa düzenleyicileri açığa satış işlemlerini sınırlandırarak fiyatların daha da düşmesini engellemeye çalışır. SPK, zaman zaman belirli hisse senetlerinde veya genel olarak açığa satış işlemlerine geçici yasaklar getirebilir.