Brexit, Ankara Antlaşması'nı nasıl etkiler? Yeni bir antlaşma yapabilir

Didem Mercan

İngiltere, 31 Ocak itibariyle Avrupa Birliği’nden (AB) resmen ayrıldı ancak "geçiş dönemi" olarak adlandırılan 2020 sonuna kadar AB kurallarını uygulamaya devam edecek. İngiltere’nin Avrupa birliğinden ayrılması ile bugünlerde en çok sorulan sorular arasında Ankara Antlaşmasının akibeti yer alıyor. Türkiye’nin 1963 yılında ortak pazar ülkeleri ile imzaladığı Ankara Anlaşması, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen iş kurma vizesidir. Türk vatandaşları Ankara Antlaşması ile serbest meslek vizesi başvurusunda bulunarak İngiltere’de ticaret yapma ve yerleşim hakkı elde edebiliyordu. Türk girişimcilerin en kolay aldığı vize türü olan Ankara Antlaşması’nın Brexit’ten nasıl etkileneceğini ve Ankara Antlaşması’nın geleceğini İngiltere’de 5 yıldır Göçmen Hukuku Uzmanı olarak çalışan Ecem Dibek ile konuştuk.

► 31 Ocak’ta Brexit resmen onaylandı. Önümüzde bir yıllık geçiş süreci olacak. Bu süreçte İngiltere’de iş kurmak isteyenler Ankara Antlaşması yapabilecek mi veya Ankara Antlaşması’nı uzatmak isteyenler geçiş sürecinde bunu yapabilecek mi?
Brexit’in onaylanmasının ardından, daha önce de konuşulan geçiş sürecinin tamamlanma tarihi 31 Aralık 2020 olarak belirlendi. Geçiş süreci sonuna kadar, Avrupa Birliği hukukundan doğan diğer vize ve oturum kategorilerinde de olduğu gibi Ankara Antlaşması başvuruları da devam ediyor olacak. Bu süre boyunca yeni bir değişiklik olmadığı takdirde, 31 Aralık 2020 tarihine kadar, Anlara Antlaşması’nın ilk yıl başvurularını yapacak olan Türk vatandaşlarının başvuruları değerlendirilecek ve başvuru hakları devam ediyor olacak. Ankara Antlaşması kategorisinde hali hazırda bir yıllık vizesini almış kişiler ise şartları yerine getirdiği takdirde, uzatma başvurularını ve 5 yıllık süreçlerini tamamladıklarında da süresiz oturum başvurularını gerçekleştirebilecekler.

► Hali hazırda 31 Ocak öncesi başvuruda bulunanları etkileyen bir durum söz konusu mudur?
31 Ocak öncesi Ankara Antlaşması’na başvuran Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının haklarının korunacağına dair Büyük Britanya otoriteleri açıklamalarda bulundular ve süreçte herhangi bir değişiklik bulunmamaktadır. Başvuru sonuçları haklarda herhangi bir değişiklik olmadan olumlu gelmeye devam etmektedir.

► 1 yıllık geçiş süreci tamamlandıktan sonra ve Brexit tam anlamı ile gerçekleştiğinde, Ankara Anlaşması’nın geleceği ne olacak? Ankara Antlaşması yerine Türkiye İngiltere arasında yeni bir antlaşma yapılabilir mi?
Ankara Antlaşması vize başvuru hakkı 1963 yılında Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık yaratan bir antlaşmadan doğmaktadır. Bu nedenle 31 Aralık 2020’de tamamlanması beklenen geçiş sürecinin ardından İngiltere’nin Ankara Antlaşması’nı devam ettirmek gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır. Geçiş sürecinin tamamlanmasından sonra Ankara Antlaşmasının akıbeti ile ilgili 2 farklı görüş bulunmaktadır.

Birincisi, Ankara Antlaşması tamamen ortadan kalkabilir ve yeni başvuruları kabul etmeyebilir. Geçiş süresi boyunca yapılmış olan başvurular ve başvurulardan kazanılmış haklar böyle bir değişiklikten etkilenmeyecektir. Kişilerin gerekli şartları yerine getirmeleri durumunda, vize uzatımları ve kalıcı oturum başvuruları etkilenmeden devam edecektir.

İkinci bir görüş ise; Birleşik Krallık Türkiye Cumhuriyeti ile yeni bir antlaşma yapabilir. Yeni bir vize kategorisi açılabilir veya Ankara Antlaşması’na yeni düzenlemeler getirilebilir ve şartları değişebilir.

► Geçiş süreci tamamlanınca Ankara Antlaşması ile henüz oturum veya vatandaşlık almamış olanları etkileyen bir durum olacak mı? Söz gelimi 2021 yılında Ankara Antlaşması ile 1 yılını dolduran bir kişi yine aynı yıl 3 yıllık vize uzatma hakkına sahip olacak mı?
Büyük Britanya otoritelerinden yapılan en son açıklamalar ışığında ilerde yeni bir düzenleme olmadığı takdirde, geçiş süreci boyunca yapılacak Ankara Antlaşması başvurularının ve haklarını kazanmış kişilerin, gerekli şartları yerine getirmeleri durumunda, 31 Aralık 2020’den sonra da uzatma, süresiz oturum ve vatandaşlık başvuru hakları devam edecektir.

► Ankara Antlaşması’nın 2 türü var. Birincisi Girişimci Vize türü, diğeri ise daha çok beyaz yakalıların kullandığı İşçi Vizesi türü dediğimiz Turkish Worker vizesi. Girişimci Vize türünde bunlar yaşanırken, Ankara Antlaşmasının İşçi Vize’si türünde ne gibi değişiklikler olacak?
Bilindiği gibi İşçi vizesi türünde 10 yıl kesintisiz çalışma koşulu vardı ancak daha sonra bu 5 yıl kesintisiz olarak değiştirilmişti. Eskiden 10 yıl kesintisiz çalışma koşulu olmuş olmasından dolayı bu vize türü çok tercih edilmiyordu, yerine daha çok 5 yılda İngiltere’de oturum hakkı almak mümkün olduğu için Ankara Antlaşması’nın Girişimci Vizesine başvurular oluyordu. Ancak Brexit ile Ankara Antlaşmasının İşçi Vizesi türünde de değişiklikler olmasını bekliyoruz.

► Brexit sizce Türkiye İngiltere arasındaki ticareti güçlendirecek mi yoksa olumsuz mu etkileyecek?
Birleşik Krallığın, Avrupa Birliği’nden çıktıktan sonra farklı ticari antlaşmalara kapısını açacağı konuşulmakta. Güncel olarak özel bir ticaret antlaşması bulunmuyor ancak Türkiye, Birleşik Krallık ile ticaret yapan ülkeler arasında 11. sırada yer alıyor. İlerleyen zamanda, her iki ülkenin de ticaret hacmini düşürmeden, fayda sağlayabileceği yeni bir antlaşma yapılabileceği kanaatindeyim.

► Türk Göçmenler bundan sonraki süreçte hangi vize türleri ile Birleşik Krallık’ta yaşama hakkı edinebilir?
Büyük Britanya’nın genel göçmenlik hukuku kurallarınca; iş, yatırım, evlilik, öğrenci, turist, olağanüstü yetenek, start up vizeleri gibi birçok vize türü mevcut. Türk vatandaşları da gerekli şartları sağlayarak bu vize kategorilerinden başvuru yapabilir ve İngiltere’de yaşama şansı elde edebilir.

► Sizin bahsettiğiniz bu vize türlerinden daha çok beyaz yakalıların tercih ettiği Olağanüstü Yetenek – Yatırım – Start up ve diğer vize türleri Brexit’ten etkilenecek mi?
Brexit sürecinde göçmenlik kurallarına da yeni düzenlemeler getiriliyor ve bununla birlikte yeni vize kategorileri ortaya çıkıyor. Gelecek olan göçmenlerin ülkeye yapacağı katkıyı arttıracak kategoriler gündemde. Bu kapsamda Skilled Worker ( Yetenekli İşçi) dediğimiz taban puanlı kategorilerin uygulanmasındaki düzenlemeler daha çok konuşuluyor.

► Beyaz yakalı çalışan Brexit sonrası İngiltere’ye nasıl gelebilir ve burada nasıl çalışma hakkı kazanabilir?
Özellikle İngiltere’de ayağı bulunan global şirketlerin orta ve üst düzey seviyesinde çalışan beyaz yakalılar, İngiltere’deki şirketlerin vizelerine sponsor olmasıyla, şirket içi transfer ( Intra – Company Transfer) yaparak veya Skilled Worker olarak Tier 2 vize kategorisinde başvuru yapıp İngiltere’de çalışma hakkı alabilirler.

► Ankara Antlaşması sadece İngiltere’de mi yapılabiliyor? Yani şansını diğer ülkelerde denemek isteyen girişimciler veya beyaz yakalılar farklı Avrupa ülkelerinde de Ankara Antlaşması yapabilir mi?
Ankara Antlaşması vize başvuruları, Avrupa Birliği’nden doğan bir sözleşmeye bağlı olduğu için teknik olarak İngiltere dışındaki diğer Avrupa ülkelerinde de uygulanabilir. Bu antlaşma kapsamında İngiltere’de birçok mahkeme sürecinden geçildi ve binlerce başvuru yapıldı. Bu nedenle pratikte en çok uygulanan ülke İngiltere. Diğer Avrupa Birliği ülkelerindeki başvuru talebi daha az olduğu için pratikte çok fazla ülke yok ancak teknik olarak evet mümkün.