Bu hafta ne bulduk, ne öğrendik? ‘İstanbul Sokaklarında’ ilk sesli film gösterimi

Türkiye'de ilk sesli film gösterimi, 1 Aralık 1931 günü gerçekleştirildi. İstanbul Sokaklarında filminin yönetmenliğini Muhsin Ertuğrul ve İhsan İpekçi üstlenmişti.

29 Kasım: Edison fonografı buldu

Thomas Edison, fonograf cihazının tanıtımını 29 Kasım 1877 günü yaptı. Fonograf, bir plağa ya da benzeri özel bir madde üzerine önceden saptanmış olan sesleri istendiğinde yineleyen mekanik düzenekli aygıttır. Edison, ilk deneylerinde,sesleri tespit için madeni bir silindire sarılı ince kalay bir levha kullanmıştır. Silindir, çevrilen bir kolla, yavaşça ileri geri hareket ediyordu. Silindire karşı konulmuş borumsu bir ağızlıktan kelimeler kuvvetlice söylenince meydana gelen ses titreşimleri, ağızlığın önündeki ince ve hassas tablaya çarpıyor, böylece, o tablaya iliştirilmiş olan çelik iğne, seslerin titreşimine göre kımıldanarak kalay levhada çizgiler meydana getiriyordu. Bu silindirin yeniden hareket ettirilmesi ile de tespit edilmiş sözler, yemden duyuluyordu. İlk zamanlarda çok basit olan fonograf, daha sonraları geliştirilerek yerini gramofona ve diktafona bırakmıştır.

1 Aralık: İlk sesli Türk filmi gösterildi
Yönetmenliğini İhsan İpekçi ve Muhsin Ertuğrul’un yaptığı, Türk Sineması'nın ilk sesli filmi “İstanbul Sokaklarında”, ilk kez 1 Aralık 1931’de gösterildi. Film, aynı kadına âşık olan iki kardeşin başından geçen olayları anlatır. İstanbul Sokakları'nda sessiz olarak çekilmiş ve daha sonra dublaj işlemiyle seslendirilmiş olması nedeniyle de bir ilk film olarak değerlendirilebilir. Filmin seslendirmesi Paris’teki Espinay Stüdyosu’nda yapılmıştır. İstanbul Sokakları'nda aynı zamanda Türk Sineması'nın ilk ortak yapımı olan filmdir. Film, Mısırlı ve Yunan yapımcı ve sinemacıların işbirliğiyle çekilmiştir. Filmin başrollerinde Bedia Muvahhit, Talat Artemel, Hazım Körmükçü, Behzat Butak, Galip Arcan, Semiha Berksoy gibi Türk oyuncuların yanı sıra; Azize Emir gibi Mısırlı ve Gavrilides gibi Yunan oyuncular yer almıştır. Bu arada ekstra bilgi: Filmin yönetmenlerinden İhsan İpekçi, eski Dışişleri Bakanı İsmail Cem İpekçi’nin babasıdır.

2 Aralık: Chicago’da ‘atomik’ hamleler

Chicago’lu bilim insanları, 2 Aralık 1942’de ilk kontrollü Zincirleme Atomik Reaksiyonu gerçekleştirdiler. Bu olaya, ‘Zincirleme Çekirdek Tepkimesi’ de denir ve basit olarak şöyle açıklanabilir: Uranyum atomlarının bölünmesi bir zincirleme reaksiyonla sonuçlanabilir. Uygun ortam hazırlandıktan sonra, hareket eden nötron, uranyum kütlesindeki atomların çekirdeklerine isabet edecek şekilde bombardıman edilir ve bu kütledeki atomlardan en azından birinin çekirdeğinin iki parçaya bölünmesi yeterlidir. Bu bölünmede çekirdeğin kütlesinden ortalama iki ya da üç nötron açığa çıkar. Açığa çıkan bu nötronlar kütlenin içindeki diğer uranyum çekirdeklerine çarparak zincirleme reaksiyon başlatırlar. Her yeni bölünen çekirdek de ilk baştaki uranyum çekirdeği gibi davranır. Böylece zincirleme çekirdek bölünmeleri gerçekleşir. Bu zincirleme hareketler sonucu çok sayıda uranyum çekirdeği parçalandığı için ortaya olağanüstü büyüklükte bir enerji çıkar.. İşte bu duruma Zincirleme Çekirdek Tepkimesi (reaksiyonu) adı verilir. Bir zincirleme reaksiyonda, her saniyede milyarlarca fisyon reaksiyonları oluşabilir.