Bunaltan yanlışlar

Bugünlerde hangi gazeteye, hangi haber sitesine el atsam, hepsi elimde kalıyor!

BirGün’deki dil yazılarımda, bilgisunar üzerinden yayın yapan haber sitelerini konu etmiyorum. Oralara girersek, işin işinden hiç çıkamayız. Ama Cumhuriyet gazetesinin bilgisunar sayfası cumhuriyet.com.tr’ye Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nce “en iyi internet sitesi” ödülü verildiğini öğrenince bu kuralı bozmak zorunda kaldım. “En iyi site” diye ödüllendirilen o sayfada bazen öyle başlıklar görüyoruz ki, “Bu kadarı da olmaz!” demekten kendimizi alamıyoruz. Birkaç örnek verirsem, abartmadığımı siz de göreceksiniz…
İşte 13 Mart 2016 günlü cumhuriyet.com.tr’den bir haberin görüntüsü: Başlıkta Füsun Önal, fotoğrafta Füsun Demirel! Üstelik başlıkta yazım yanlışı var: “Gerilla rolü oynamak istiyorum” yerine “oynak istiyorum” denmiş…

Bu haberi benimle paylaşan meslektaşım, “Okuyunca kulağını çınlatmadan edemedim. Haberin görselinde Füsun Önal yazıyor ama fotoğraf, tiyatrocu Füsun Demirel’in. ‘Gerilla rolü ‘oynak’ istiyorum’ diyor. İki satırlık başlıktaki yazım yanlışlarına bak! Hey gidi koca Cumhuriyet!” diye yazmış. Benim bu yoruma ekleyecek sözüm yok…

• • •
Yine aynı siteden bir başka haber başlığı (9 Nisan 2016):
“Davutoğlu: Taliman verdim, o kafatasını bulun”
“Başbakan Davutoğlu, Mimar Sinan’ın 1935 yılında incelenmek üzere alınan kafatasını bulmak için çalışma başlattığını söyledi.” (http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/512774/Davutoglu__Taliman_verdim__o_kafatasini_bulun.html)
Görülüyor ki, “Talimat” sözcüğü, başlıkta iri puntolarla “Taliman”a dönüşmüş. “Taliban” da olabilirdi, Tanrı korumuş!
“Futurist” değil fütürist!
4 Nisan 2016 günlü Cumhuriyet gazetesinin 16. sayfasında Figen Atalay imzasıyla yayımlanan haberin başlığı şöyle: “Japon futurist Kaku’dan geleceğe yönelik tahminler”.
Haberin spotunda da geçiyor aynı sözcük: “Yaşayan en zeki insanlardan biri olarak anılan Japon futurist Prof. Michio Kaku, Ankara’da Eğitim Forumu’nda konuştu.”
Fransızcadan dilimize giren ve “gelecekçi” karşılığında kullanılan “fütürist” sözcüğü, başlıkta ve haberin spotunda yanlış ama metin içinde doğru… Demek ki yazım yanlışı muhabirden değil, sayfa sekreterinden kaynaklanmış. Bu tür yanlışların Cumhuriyet gibi köklü bir gazeteye yakışmadığını yinelemek zorundayım.

Tanıtım özensizlikleri
Yayınevlerinin gazete ve dergilerde yayımlanan kimi tanıtım spotlarındaki yazım yanlışları da sürüyor. Profesyonel tasarımcıların hazırladığı bu tanıtımlarda çoğu zaman düzeltme ya da kesme imi kullanılmıyor. Bazen de sözcükler yanlış yazılıyor…
Yapı Kredi Yayınları’ndan yeni çıkan Paul Theroux’un “Aşağı Nehir” adlı romanının tanıtımında da böyle önemli bir yazım yanlışı var. Tüm yayın organlarına dağıtılan reklam metninin başlığında kocaman harflerle şöyle yazıyor: “Hayatının son perdesinde sığındığı köyün, içinden çıkamadığı bir tuzağa dönüşeceğini nederen bilebilirdi?”

Marka olmuş bir yayınevinin reklam spotunda, “nereden” sözcüğünün “nederen” diye yazılması hoş görülebilir mi?
Mehmet Kurukahveci Kültür Merkezi yayını olarak piyasaya sürülen “Üç Şehir Bir Kahve: Kahire, İstanbul, Viyana” adlı kitabın tanıtım metni de sorunlu: “Üç Şehir Bir Kahve Kitabı, doyurmadan, bunaltmadan merakınızı çoğaltmayı, sohbetinizi koyulaştırmayı, keyfinize keyif katmayı vadediyor.”

“Etmek” yardımcı eylemi alan kimi birleşik sözcüklerde ünlü düşmesi olabilir. Sözgelimi “sabır ediyor” denmez, “sabrediyor” denir. “Şükür ediyor” denmez, “şükrediyor” denir. Ama “vadediyor” kalıbı bu örneklere uymaz. Burada ad soylu “vaat” sözcüğü, “etmek” yardımcı eylemiyle kullanıldığında ayrı yazılır. Yani “Üç Şehir Bir Kahve Kitabı”nın tanıtımında geçen “vadediyor” sözünün doğru yazımı “vaat ediyor”dur.

Metin yazarlarının, Türkçenin bu inceliklerini bilmeleri gerekiyor.