Bütçenin kayıp tablosu

Geçen hafta 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Teklifi’nin Meclis’te kabul edilerek yasalaşmasının ardından BirGün’den arkadaşım Burcu Cansu’ya yaptığım değerlendirmede vergi harcamalarına ve Hazine’nin borçlanma yetkisinin artırılmasına dikkat çekmiştim. Bu yazıda vergi harcamaları konusunu biraz daha açmak istiyorum.

Hatırlanacaktır, 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Teklifi’nin değerlendirilmesine ilişkin çok sayıda yazı yazdım. Bu yazılarımdan 26 Kasım tarihini taşıyan yazıda ‘’Vergi harcamalarının kanuni dayanaklarına ilişkin bilgiler çarşaf çarşaf verilirken(sayfa 138-169) bu listenin verilmeyişi oldukça manidardır’’ deniliyor ve ardından milyarca liralık vergi istisna ve muafiyetlerden oluşan bu harcamalarla ilgili tutarların yer aldığı tablonun hem Meclis’ten hem de halktan gizlenmiş olduğu vurgulanıyordu. Gerçekten de bütçe hakkı açısından bu tablo bütçenin olmazsa olmaz belgelerinden biri konumunda bulunuyor. Bu durum 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 15’inci meddesinde açıkça ifade ediliyor. İfade şöyle:’’… Merkezî yönetim bütçe kanununda; yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, varsa bütçe açığının veya fazlasının tutarı, açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın nasıl kullanılacağı, vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları, bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, bağlı cetveller, malî yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak hükümler yer alır. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her birinin gelir-gider tahminleri, merkezî yönetim bütçe kanununda ayrı bölüm veya cetvellerde gösterilebilir’’.

5018’in bu amir hükmüne rağmen vergi harcamalarına ilişkin tabloya Teklif’te vergi harcamalarının kanuni dayanaklarına ilişkin bilgilerin yer aldığı sayfaların ardından (yukarıda ifade edilmişti. Bu bilgilers.138-169 arasında yer alıyor) gelen 170’inci sayfada yer verilmemiş olması, bütçe hakkının ihlali anlamına geliyor. Oysa 5018 sayılı Kanun gereğince, 2006 yılından itibaren gelir, kurumlar, katma değer, özel tüketim,  banka ve sigorta muameleleri, motorlu taşıtlar ve özel iletişim vergilerinde yer alan istisna, muafiyet ve indirimlerden vergi harcaması niteliğinde olanlara ilişkin hesaplanan toplam vazgeçilen vergi tutarı her yıl düzenli olarak Bütçe Kanunu ekinde kamuoyuna duyuruluyordu. Duyurulmakla yetinilmeyip ayrıca vazgeçilen vergi tutarlarının üç yıllık öngörüleriyle ilgili Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü tarafından ayrıntılı bir rapor hazırlanıyordu. Her nedense ilki 2007’de ‘’Vergi Harcamaları Raporu’’ başlığıyla yayımlanan raporların uzun bir süre devamı gelmedi. Söz konusu raporlar 2016’da yeniden yayımlanmaya başladı. Son rapor 2018 tarihini taşıyor. Ancak ilginçtir, raporların hiç birinde yayımlandığı ayın bilgisi yer almıyor. Gerek 2017 yılı gerekse önceki yıllara ilişkin(önceki yıllar 2007 ve 2016 ile sınırlı) Vergi Harcamaları Raporlarına elektronik olarak www.gep.gov.tr adresinden ulaşılabiliyor. 2016 ve 2017 Yılı Raporları ayrıca İngilizcesi de mevcut. Maalesef Yeni Rejim’in ilk bütçe teklifinde  söz konusu tabloya yer verilmeyerek hem 5018’e aykırı hareket edilmiş hem de bütçe hakkı gasp edilmiştir.

26 Kasım tarihli yazımızın ardından kısa bir süre sonrasında eleştirimiz veya bir başka nedenle olsa gerek, 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Teklifi’nin yer aldığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün (BÜMKO) web sayfasından silindiği görülüyor (www.bumko.gov.tr sayfasında yer alan bütçe tıklandığında bütçe belgeleri arasında bütçe kanunu ve ekleri çıkıyordu. Burası tıklandığında sol tarafta 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Teklifi ve ekleri sağ tarafta ise önceki yılların bütçe kanunları yer alıyordu. Artık Teklif sol tarafta yer almıyor). Teklif’e ancak  googel taraması yapıldığında ulaşılabiliyor. Ancak erişilen Teklif’in kitaplaştırılmış hali oluyor. İkisi arasında çok önemli bir fark bulunuyor. İlkinde yer almayan duyurulması zorunlu olan vergi muafiyeti ve istisnaların Teklif’in kitap versiyonuna eklendiği görülüyor. Tabi bu ekleme yapıldığında 282 sayfa olan Teklif, kitap haline getirildiğinde 283 sayfaya yükseliveriyor. Böylece kayıp sayfa sorunu çözülüvermiş oluyor. Ama şunu belirtelim, artık iş işten geçmiştir. Çünkü, bu kitapta olan yeni bilgi Meclis’e sunulan teklifte yer almıyordu. Bu yeni durum, çok önemli bir bilginin bütçe hakkı ihlaline neden olunarak TBMM’den gizlenmiş olduğu gerçeğini değiştirmiyor.

Bütçe kanun tasarılarında ve teklifinde (2019 öncesindekiler tasarı 2019 yılındaki bütçe teklifi olarak nitelendiriliyor) üç yıllık vergi harcama tutarlarına ilişkin öngörülere yer verilmesi, bütçe hakkı açısından zorunlu ama yeterli değildir. Yeterlilik koşulunun sağlanması o yılın bütçesinde yer alan üç yıllık öngörülerin birbirleriyle tutarlı olması gerekiyor. Oysa her seferinde hem gerçekleşmeler öngörülenlerden ciddi bir şekilde sapıyor hem de öngörüler neden gösterilmeksizin değiştiriliyor. Örneğin 2017 bütçe tasarısında 2017 için öngörülen tutar 102,2 iken gerçekleşme 126,7 milyar TL olmuştur.2018 ve 219 yılları için öngörülen tutarlar sırasıyla,114,3 ve 126,6 milyar TL’dir.2018 bütçe tasarısında  2018 için öngörülen tutar 132,1 iken gerçekleşme tahmini 151,1 milyar TL olmuştur. 2019 ve 2020 yılları için öngörülen tutarlar sırasıyla 148,0 ve 165,2 milyar TL’dir. 2019 bütçe teklifinde ise öngörülen üç yıllık tutarlar sırasıyla 178,7,205,4 ve 229,2  milyar TL’!dir. 2018 Yılı Vergi Harcamaları Raporu’nda bu konuya hiç değinilmemiş olması düşündürücüdür. Düşündürücü olan bir diğer nokta, BÜMKO’nun web sayfasında yer alan vergi harcamalarına ilişkin word ve pdf dosyası şeklinde verilen liste ve tabloların sorunlu olmasıdır. Örneğin söz konusu tablo bazen ilk dosyada bazen ikincisinde veriliyor. Aralarında bir uyum bulunmuyor. Bazen de söz konusu tablo kanun tasarısında verilmesine rağmen sözü edilen dosyalarda yer almıyor.

Yeni yılınız kutlu ve gönlünüzden geçenler gerçek olsun dileği ile…