Çalışanlar esneklik değil gerçek destek bekliyor

Koronavirüsün dünya ve ülkemiz insanlarının sağlığına olumsuz etkilerini giderek artan bir kaygıyla izliyoruz. Ülkeler sağlık konusunda yeni ve daha etkili önlemler almaya çalışıyor. Görünen o ki bu defa kuşağımızın daha önce görmediği ve insanlığı her yönüyle tehdit eden çok ciddi bir tehlike ile karşı karşıyayız.

Bu tehlike karşısında dünya ülkeleri sağlığa ilişkin tedbirlerin yanı sıra ekonomilerinin ve elbette çalışanlarının işlerini korumak amacıyla da çeşitli tedbirler alıyorlar. Bunlar arasında nakit destek, çalışılmadığı sürece iş güvencesi, yani işten çıkarmamak, evden çalışmayı yaygınlaştırmak gibi örnekler sıralayabiliriz. Sosyal devlet olmak da zaten bu tedbirleri gerektiriyor. Bizim Anayasamıza göre biz de sosyal bir devletiz. Dolayısıyla bizim vatandaşımız da böyle bir tehlike karşısında devletinden korunmayı ve gözetilmeyi bekliyor.

Bu bağlamda bu olağanüstü döneme ilişkin Cumhurbaşkanı tarafından önceki gün açıklanan tedbirlere baktığımızda sosyal devlete ilişkin izler aradık. Uzmanlık alanım itibariyle beni daha çok çalışma yaşamı ve çalışanlar ilgilendirdiğinden bu alana yönelik açıklamalara değineceğim.

KREDİYE TEŞVİK KRİZİ DERİNLEŞTİRİR

>> “Perakende, AVM, demir-çelik, otomotiv, lojistik-ulaşım, sinema-tiyatro, konaklama, yiyecek-içecek, tekstil-konfeksiyon ve etkinlik-organizasyon sektörleri için muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin nisan, mayıs ve haziran ödemelerini 6'şar ay erteliyoruz.”

Bu kriz sadece yukarıda sayılan sektörleri değil, ülkedeki tüm sektörleri derinden etkileyecektir. Dolayısıyla sektörel bir ayrım uygulanmaksızın özellikle ücrete ilişkin vergi, sigorta ve fon ödemelerinin genel olarak ertelenmesi gerekirdi.

>> “Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank'a olan kredi borçlarının, nisan, mayıs ve haziran anapara ve faiz ödemelerini 3 ay süreyle ve faizsiz olarak erteleyeceğiz.”

Esnaf ve sanatkâr zaten geçen yıldan beri içinde bulunduğumuz ekonomik kriz döneminden son derece kötü etkilenmiş durumdadır. Korona nedeni ile aldıkları ve alacakları son darbe ile çok daha kötü duruma düşecekleri aşikâr. Dolayısı ile 3 aylık erteleme süresi yetersizdir.

>> “Vatandaşlarımız için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketleri devreye alınmasını teşvik edeceğiz.”

Özellikle de ücretli olarak çalışan vatandaşımızın önemli bir kesiminin geçim güçlüğü yüzünden ücretleri üzerinde haciz vardır. Böyle bir ortamda onları krediye teşvik etmek bu konudaki olumsuzlukları daha da derinleştirecektir.

KRİZ FIRSATÇILIĞI YAPILIYOR

“Mevzuatımızdaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesini temin edeceğiz.”

Esnek çalışma modelleri emek tarafının sürekli soğuk baktığı ve işverenlerin talebi olan uygulamalardır. Şimdi böylesi bir kriz döneminde bu uygulamaları devletin gündeme getirmesi bir tür kriz fırsatçılığıdır. Uzaktan çalışma, kriz dönemi için tedbir amaçlı elbette ki yaygınlaştırılabilir.

>> “Kısa çalışma ödeneğini devreye alacak, bundan faydalanmak için gereken süreçleri kolaylaştırılacak ve hızlandıracağız. Böylece faaliyetine ara veren işyerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verirken, işverenlerin de maliyetini azaltmış olacağız.”

Bu tür kriz dönemlerinde işin kısmen ya da tamamen durduğu hallerde devreye girebilen ‘kısa çalışma ödeneği’nden yararlanma prosedürünün yumuşatılması olumlu bir adımdır. Ancak bu ödenekten yararlanma şartları esnetilmeli, yararlanma süresi de uzatılmalıdır. Bunun yanında İş Kanunu’nda yer alan ve zorunlu hallerde işin durması sebebiyle işçiye ödenmesi gereken yarım ücret, miktar yönünden artırılmalı ve 1 haftayla sınırlı olmamalıdır.

İŞÇİ DEĞİL, İŞVEREN GÖZETİLİYOR

>> “En düşük emekli maaşını 1500 liraya yükseltiyoruz.”

Ülkemizde en azından asgari ücretin altında emekli aylığı olmamalıdır.

>> “İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresini 4 aya çıkartıyoruz.”

Telafi çalışması işçinin çeşitli sebeplerle çalışmadığı hallerde işverene iş görme bakımından borçlanması ve bu borcu daha sonra çalışarak ödemesi uygulamasıdır. İşveren işçiden bu çalışmayı 2 aylık süre içinde talep etmelidir. Bu 2 aylık sürenin 4 aya çıkarılmasının istihdama sürekliliği ve katkısını doğrusu anlayamadık. Bu işçiden çok işverenleri gözeten ve onların istediği esnek uygulamalar içinde yer alan bir düzenlemedir.

Sonuç itibariyle iktidarda olduğu 17 yıldır çalışanın, esnafın, emeklinin yanında olmayı bırakın, sürekli onların aleyhinde yasalar üreten bu hükümetin açıkladığı tedbirler doğrusu bizi çok şaşırtmadı diyebiliriz. Ancak ülkemiz çalışanları esnafı, emeklisi ile bu zor dönemde kendilerini koruyup gözetecek gerçek sosyal devlet uygulamaları ve destekleri bekliyor.

Asgari ücret 2 bin 600 liraya çıkarılmalı

Koronavirüse karşı ekonomik önlem paketine muhalefetten de tepki geldi. CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, “Açıklanan 100 milyar liralık pakette çalışanların hakları işverenlere verilen desteğe göre cılız kalmıştır. Çalışanlar için acilen ek kararların alınması gerekmektedir. Asgari ücret 2 bin 600 liraya çıkarılmalı, asgari ücretliden vergi kesintisine son verilmelidir” dedi. Ağbaba, çalışanlar için alınması gereken diğer önlemleri ise şöyle sıraladı:

>> Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için son 3 yılda 600 gün prim ödeme koşulu 120 güne, son 120 gün hizmet süresi şartı ise 60 güne indirilmelidir.

>> Memurlara 2020 yılı için toplu sözleşmede öngörülen zam oranları yeniden gözden geçirilmeli, 3600 ek gösterge hakkı verilmelidir.

>> İşsizlik sigortasından yararlanan işsiz yurttaşlarımızdan işsizlik ödeneği kesilenlerin ödeneği 6 aya kadar tekrar uzatılmalıdır.

>> İstihdamın korunması ve işçilerin işten çıkarılmaması için sendikaların da dâhil olacağı kurullar oluşturulmalı ve işyerlerinde istihdam kaybını engelleyecek denetimler sıklaştırılmalıdır.

>> İşçi çıkaran işletmelerin bu süreçte alacağı destek ve teşviklerin derhal kesileceği kesin olarak belirtilmelidir.

>> İşçi sağlığı ve güvenliği hükümleri 50 den az işçi çalıştıran işyerleri için derhal yürürlüğe girmelidir.