Çin’den AUKUS’a karşı çifte hamle

Dış Haberler Servisi

ABD, İngiltere ve Avustralya'nın nükleer faaliyetli denizaltıların inşa edilmesine ilişkin imzaladığı "AUKUS" isimli anlaşmanın yankıları sürerken bu anlaşmayı Hint-Pasifik'teki çıkarları için bir tehdit olarak gören Çin karşı hamlede bulundu. Pekin yönetimi, Asya-Pasifik bölgesindeki kapsamlı bir ticaret anlaşmasına katılmak için başvuru yaptı.

Çin Ticaret Bakanı Vang Ventao, başvuru için gerekli mektubun Yeni Zelanda Ticaret Bakanı Damien O'Connor'a gönderildiğini, iki bakanın da sonraki adımlar için bir telefon konuşması gerçekleştirdiğini açıkladı. Vang Ventao, bu kararın AUKUS anlaşmasıyla ilgisi olmadığını öne sürse de söz konusu başvurunun, Avustralya'ya nükleer faaliyetli sekiz denizaltı inşa etme olanağı veren anlaşmanın açıklanmasından bir gün sonra yapılması dikkat çekti.

ONAY BEKLENİYOR

Pekin yönetiminin başvuruda bulunduğu Trans Pasifik Ortaklığı için Kapsamlı ve Aşamalı Anlaşması'nın (CPTPP) kökeni, Barack Obama döneminde ABD'nin inisiyatifinde olan Trans-Pasifik Ortaklığı'na (TTP) dayanıyor. 2018'de Avustralya, Kanada, Japonya, Yeni Zelanda, Brunei, Şili, Malezya, Meksika, Peru, Singapur ve Vietnam tarafından imzalanan anlaşma, "Çin'in bölgedeki nüfuzunu dengelemek" hedefini içeriyor. Pekin'in yaptığı söz konusu başvuru ise Trans-Pasifik Ortaklığı üyeliğinin hemen gerçekleşmesine olanak vermiyor. Çin'in üyeliğinin kabul edilmesi için 11 üye ülkenin de onayı gerekiyor. Financial Times gazetesi, Trans-Pasifik Ortaklığı Anlaşması'nda gümrüklerin daha düşük ve sermaye akışının daha rahat olduğunu yazmıştı.

AUKUS anlaşmasına yönelik "son derece sorumsuzca ve dar görüşlü bir anlaşma" tepkisi veren Çin'in yanı sıra Endonezya da bu anlaşmaya karşı çıkan ülkelerden biri oldu. Endonezya Dışişleri Bakanlığı, "Bölgede devam eden silahlanma yarışı ve güç projeksiyonu konusunda derin endişe duyuyoruz" açıklaması yaparken Avrupa Birliği (AB) ve Fransa'dan da farklı nedenlerle tepkiler gelmişti. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, "AB’nin ortağı olan Avustralya’nın denizaltı kararı hakkında kendilerine bilgi vermediği" için anlaşmayı eleştirdiğini açıklamıştı. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ise Avustralya hükümetinin Fransız firmasıyla 12 denizaltı yapılmasını içeren 90 milyar dolarlık anlaşmayı hiçe saydığını belirterek "Sırtımızdan vurulduk" demişti.

MUHALEFET RAHATSIZ

Avustralya Başbakanı Scott Morrison tarafından imzalanan anlaşmaya ülke muhalefetinden de tepkiler yükseldi. İşçi Partisi lideri Anthony Albanese, "Önerilen programın maliyetinin ne olacağını da bilmemiz gerekiyor" açıklaması yaparken Yeşiller Partisi lideri Adam Bandt ise anlaşmayı, "Çin ile gerilimi azaltmaktan ziyade ağırlaştırma riski taşıyan yanlış bir adım" olarak yorumladı. Bandt, "‘Bu, büyük şehirlerimizin kalbine yüzer Çernobilleri yerleştirerek, Avustralya'yı daha az güvenli hale getirecek tehlikeli bir hareket" ifadelerini kullandı. İşçi Partisi'nden 1991-1996 yıllarında Avustralya Başbakanı olarak görev yapan Paul Keating ise anlaşmanın Avustralya’yı ABD’ye bağımlı hale getirebileceğini savundu.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken 24 Eylül'de Beyaz Saray'da yapılacak görüşmeye de gözler çevrilmiş durumda. ABD Başkanı Joe Biden, 24 Eylül'de Avustralya Başbakanı Scott Morrison, Japonya Başbakanı Yoshihide Suga ve Hindistan Başbakanı Narenda Modi ile Beyaz Saray’da bir araya gelecek. Görüşmede, Çin'in Hint-Pasifik'teki hakimiyetinin ele alınması bekleniyor.

***

ŞANGHAY GRUBU TOPLANDI: İRAN ÜYE ÜLKE OLDU

Asya’nın en kapsamlı ittifak grubuna İran da katıldı. Çin, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Rusya ve Tacikistan’ın yer aldığı Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) İran’ın da üye olduğu açıklandı. Kararı duyuran İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, "Dünya yeni bir döneme girdi. Hegemonya ve tek taraflılık ortadan kalkıyor. Uluslararası sistemdeki güç bağımsız devletler lehine değişiyor. Bölge ülkeleriyle ve komşu ülkelerle ilişkilerin güçlendirilmesi İran’ın en temel önceliği" açıklaması yaptı. ŞİÖ üyesi ülkelerin temsilcileri dün Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de bir araya geldi. Toplantıya video-konferans yöntemiyle katılan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Afganistan’daki gelişmelere değinerek "Moskova ve Pekin’in Taliban’ın sözlerini tutmasını sağlamaya liderlik etmesi gerektiğini" söyledi.