Mao, İleri Doğru Büyük Atılım projesini açıkladığında, Sovyet planlamacılar ve akademisyenler ağır sanayi yerine kırsal bölgelerde hafif sanayi geliştirmeyi amaçlayan bu politikayı eleştirirler. Bunun ütopik, akıl dışı ve Marksizm ile tutarsız olduğunu iddia ederler. Bence SBKP’den gelen bu sert eleştirilerin asıl nedeni, o yıllarda ÇKP-SSCB ilişkilerinin bozulmaya yüz tutmuş olmasıdır. Oysa bu atılım projesinin özellikleri ve devrimci yenilikleri ancak kapitalist yoldan kalkınma modeli bakış açısından akıl dışı bulunabilir. Yani kapitalizmin sömürü, toplumsal eşitsizlikler ve kırsal kalkınmanın kentlere göre ikinci derece önemli olması gibi “akılcılığı/akla uygunluğu” açısından.

İki yıllık uygulama sonunda İleri Doğru Büyük Atılım beklenen sonuçlara ulaşamaz ve sonlandırılır. Sonuçları arasında ilk akla gelenler, tahıl-gıda ürünleri sıkıntısı, sanayi için hammadde sıkıntısı, çok miktarda düşük kaliteli mal (özellikle çelik) üretimi, kötü yönetim nedeniyle sanayi tesislerinin zarar görmesidir.

Bu dönemde altmış milyon insanın açlıktan öldüğüne dair yalanın sahibi ise anti-komünist ideologlar Jung Chang ve Jon Halliday’dir. Bu konuda “Yeni ÇKP’nin (Deng Xiaoping sonrası)” de 45 milyon insanın ölmüş olabileceğine dair dedikodu içerikli bir raporu var. Amaç, tabii ki Mao’nun komünist Çinini yermek ve kapitalist dönüşümü ve yeni dönemi kutsamak. Oysa ciddi akademik araştırmalar kıtlığın ağır yaşandığı dört-beş yıl (özellikle 1959-60) boyunca doğum oranlarında çok keskin bir düşüş olduğunu söylüyor. Dolayısıyla, kayıp olduğu söylenen milyonlarca insan aslında hiç doğmamış, nüfusa eklenmemiş olanlar. O yıllara ait nüfus kayıtları pek sağlıklı olmasa bile, bu ölümleri yalanlıyor.



1959’da tahıl üretiminde ciddi bir düşüş olduğu gerçek. Fakat bu düşüşe İleri Doğru Büyük Atılımın katkısı çok küçük sayılır (Bazı köylüleri tarımsal üretimden çelik üretimine yönlendirme). Asıl neden iklim felaketi. 1959’da Çin birkaç yıldır ağır kuralık veya aşırı sellerle boğuşmaktadır. Bu felaket 1959-1960 arası çok ağır yaşanır.

Bu dönem, Çin’in kadim derdi olan kıtlık sorununu çözmek için büyük bir mücadele verilen ve başarılı olunan dönemdir. İnsanlar güçlerini birleştirdikleri komünler aracılığıyla sulama projeleri oluşturmuş, sulama kanalları inşa etmiş, arazileri ıslah etmiştir. Böylece, sulanamayan arazileri sulayarak ve ekilemeyen arazileri ekilebilir hale getirerek ürün alabildikleri gibi, sellerin ekili arazilere zarar vermesinin de önüne geçerler. Sonuçlar daha 1970’e varmadan alınır: Çin, tarihinde ilk defa yiyecek sıkıntısını, kıtlık ve kötü beslenme sorununu bu sayede çözebilmiştir.

İleri Doğru Büyük Atılımın önemli politik sonuçları da olur. Nisan 1959’da, sonuçların sorumlusu olarak görülen Mao, Devlet Başkanlığından ayrılır; fakat ÇKP liderliğini sürdürür. Bir parti konferansında Savunma Bakanı Peng Dehuai, Mao’yu, “Ekonominin kendi yasaları var. Fakat sen bu yasalar yenine doğmaları koydun” diye eleştirir ve Sovyet modelini över (Peng, konferans sonrası görevden alınır). Projenin ilk başlarında, bazı parti kadrolarının da Mao ustaya “Tek adımda komünizme geçmeye çalışıyoruz” diye bir ince hatırlatmada bulunduğu biliniyor.

Şu değerlendirme o günlerde Çin’de yaşayan bir Batılı komüniste ait: ”İleri Doğru Büyük Atılım hakkında en önemli nokta üretim seferberliği veya teknolojiyi yaygınlaştırmaya yönelik bir ekonomik strateji olması ya da dengeli ve kendine yeten bir kalkınmayı hedeflemesi değildir. İnsanlar arasındaki ilişkiler ve insanlar değişiyordu: Komünlerle oluşan yeni mülkiyet ilişkileri insanları işbirliğine açık ve dayanışmacı yaptı; birlikte çalışıyor, yaşıyor, mücadele ediyor, Marksizm hakkında bilgi sahibi olmak ve daha bilinçli şekilde değişmek için çalışmalar yapıyorlardı. Bu proje bir bilinç ve toplumsal örgütlenme atılımıydı.”

İleriye Doğru Büyük Atılımın seyrini anlamak için bu ekonomik strateji ve toplumsal seferberliğin keskin bir sınıf mücadelesi bağlamında yaşandığını bilmek önemli.
(Devam edecek…)