Google Play Store
App Store

‘Hizmetçiler’ oyunu, işçi ve burjuvazinin güç mücadelelerini ve baskı altında şekillenen kimlikleri keşfe çıkarıyor. Aydoğan, “Yeni toplum yeni algılamalarla mümkün. Bu da yeni bir görme rejimiyle. O da yeni bir zihniyetle” diyor.

Cinsiyetler üstü bir sınıfsal mesele
28 ocak – 13 Şubat -14 Şubat saat 20.30’da Moda Sahnesi’nde.

Ümit GÜÇLÜ

Jean Genet’nin 1933 yılında Fransa’da yaşanan, hizmetçi olarak çalıştırıldıkları evin sahibesini öldüren Papin Kardeşler hadisesinden yola çıkarak kaleme aldığı Hizmetçiler (Les bonnes), ilk kez 1947 yılında yayımlandı ve Paris’te sahnelendi. İki kadın hizmetçinin, işvereni olan madamı öldürmeye yönelik bir plan etrafında şekillenen oyun, sınıf farklılıkları, iktidar ilişkileri, kimlik ve sistem eleştirisi üzerine derinlemesine bir inceleme sunuyor

Moda Sahnesi, Kemal Aydoğan yönetiminde tiyatro tarihinde önemli bir yer tutan bu eseri sahneye taşıyor ancak bu kez hizmetçileri iki erkek canlandırıyor. Yılmaz Sütçü, Kerem Fırtına ve Dilan Düzgüner’in performanslarıyla Hizmetçiler, sınıfsal yönü güçlü bir hikâye sunuyor. Biz de yönetmen Kemal Aydoğan ile bir araya gelerek bu önemli eserin sahneye yansıyan yönlerini konuştuk.

Kemal Aydoğan

Öncelikle yazar Jean Genet'den başlayalım. Genet, eserlerinde toplumun dışına itilmiş figürleri, işçi sınıfını ve tabu olan konuları işleyerek, edebiyatı ve sanatı geleneksel ahlaki değerlerden farklı bir biçimde yeniden şekillendiriyor. Jean Genet'yi siz nasıl tanımlarsınız?

Genet’i yi ben tanımlayamam. Kendisi de bunu istemezdi, izin vermezdi. Tanım gibi çerçeveleyen bir işlemden hep uzak durmuştur. Bize hatalı, kirli, bozuk, yamuk, çapraşık, sapkınca gelen şeyleri kolayca yapmış, benimsemiş bir varlıktır. Onun yoluna çıkmak pek mümkün değil. Onun yaşantısını anlamak olası değil. O aydınlığa çıkmıyor, ışık altında beklemiyor. Karanlık içinde duruyor. O nedenle onun karanlığa bakmaya cesaret edenler dikkat kesilirse belli belirsiz onun ışığına temas edebiliyor. Belli belirsiz ama güçlü. Işık göze değdiği an gözler koruma altına alınmazsa ondan gelen ışık ile gözlerimiz kör olabilir. Kendimize göreceğimiz bu Genet aynası güzelliğimizi, bozmak, konforumuzu dağıtmak için o karanlıkta duruyor.

Foucault ve Spinoza'nın düşüncelerini ortak bir paydada buluşturan Hizmetçiler, ilk sahnelendiğinde ağır eleştiriler almıştı. Ancak bugün tiyatro dünyasında bir başyapıt olarak kabul ediliyor. Siz bu dönüşümü nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Avangard, aykırı eserler ilk belirdiklerinde olmayan bir halk talep ediyorlar Deleuze’ün dediği gibi zaar. Henüz onları seyredecek gözler yok. Dolayısıyla bu tür sanat eserleri önceliyorlar yeni bir toplumu. Yeni toplum yeni algılamalarla mümkün. Bu da yeni bir görme rejimiyle. O da yeni bir zihniyetle.

Jean Genet, Hizmetçiler oyununda seyircilerin rahatsızlık hissetmesini amaçlamış ve kadın rollerinin erkekler tarafından canlandırılmasını istemiştir. Oyunun yönetmeni olarak, bu tercihin izleyiciye nasıl bir etkisi olduğunu düşünüyorsunuz?

Rahatsızlık vermesi gerektiği hakkında bir bilgiye sahip değilim. Evet kadın rollerini erkeklerin oynamasını istiyor. Bu tercih oyunun sınıfsal meselesinin anlaşılmasına büyük katkı sağlıyor. bir kadına ait mesele gibi görünmesini bertaraf edip cinsiyetler üstü sınıfsal bir mesele olarak anlaşılmasını sağlıyor.

Bu tercihin oyuncu performanslarına yansımasını nasıl değerlendiriyorsunuz? karakterlerin içsel çatışmalarını/duygusal değişimlerinin izleyicide bıraktığı etkiyi nasıl yorumlarsınız?

Cinsiyeti oynamak yerine hizmetçilerin sınıf içi yaşantısını oynamak baskınlaşınca, hizmetçilerin efendi ile yaşadıkları nefret ve hayranlık gibi çapraşık, girift, çelişik haller görünürleşiyor. Hizmetçileri oynayan Kerem Fırtına ve Yılmaz Sütçü bir kadını taklit etmiyorlar. Bir fikri, bir duyguyu bedenleştiriyorlar. Kerem ve Yılmaz’ın hizmetçi olmasıyla birlikte ezme-ezilme ilişkisi belirginleşiyor.

∗∗

Bakanlık, reddiyle iyi bir işi kaçırdı

Son olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından dağıtılan ‘Özel Tiyatrolara Devlet Desteği’ne ‘Hizmetçiler’ oyunu ile yaptığınız başvurunuz reddedildi. Bu konudaki yorumunu öğrenebilir miyiz?

Keşke reddetmeselerdi. Reddetmeselerdi başarılı bir oyunun afişinin altında bakanlığın adını görür bununla gurur duyabilirlerdi. Neymiş destek veren bir bakanlık olursan hizmetçiler afişinin altında ismini görebilirdin. Bu imkânı kaçırdı bakanlık. Üzülmesin ama seneye görebilir.