Çirkin kral ile sefil kralın masalı

Cahil, işsiz güçsüz, r’leri bastıra bastıra “Gece sinemaya minemaya gitmek yok dedim, anladın mı?! Yoksa bacaklarınızdan asarım tavana!” diyerek evdeki kadınlara zorbalık yapmaktan başka numarası olmayan bir kabadayı, Kasımpaşalı Recep. Yılmaz Güney’in ilk dönem filmlerinden Kasımpaşalı Recep’e (1965) adını veren bu anti-kahramanın tasarlanışında Godard’ın 1959 tarihli Yeni Dalga başyapıtı Serseri Aşıklar’ın etkisi çok açık: Kadınlar üzerinde ‘şeytan tüyü’ etkisine sahip, eğitimsiz, şiddete meyilli bir kriminal karakter -şapkasını da bazen Belmondo gibi takıyor.

Kasımpaşalı Recep bir gece meyhanede yaşlı bir adamdan şu nasihati alır: “Gücün varsa kullan onu, baş ol, kral ol!” Recep özellikle ‘kral olma’ meselesine takılır, kendi kendine “Kral! Kral!” diye mırıldanır. Ertesi gün Kabakçı Süleyman adlı bir kabadayıya meydan okuyarak krallığa doğru ilk adımını atacak, oluşturduğu küçük çeteyle etraftan haraç toplamaya başlayacaktır.

Filmin ilginç yanlarından biri ‘köprü’ sözcüğü üzerinde çok durması: Recep krallık yolunda ilerlerken gözüne kestirdiği işletmecilerden mahalleye köprü yaptırdığını söyleyerek haraç istiyor. Bir seferinde aynen şu cümleyi kuruyor: “Köprü yaptırıyorum. Aynalı! Her geçenden de vergi alıyorum!”

Bende filmin 2003’te restorasyondan geçirildiğinin belirtildiği bir VCD baskısı var, bildiğim kadarıyla piyasaya sürülmüş tek versiyon. Garip olan şu ki, filmdeki tüm ‘Kasımpaşalı’ ve ‘Recep’ sözcükleri kesilmiş durumda… Gerçi filmde birçok kopukluk ve sıçrama var; bazen bir sahne tamamlanmadan bir diğerine atlanıyor, bir cümle bitmeden başka bir cümleye geçiliyor ama bu iki sözcük etrafında yaşanan durum farklı: Film boyunca Kasımpaşa ve Recep isimleri bir kerecik bile duyulmuyor. Mesela haraç almaya başladıktan sonraki sahnelerin birinde gittiği bir kahvede Recep’in hayranları uzaktan kendi aralarında konuşurken adamın ismini söyledikleri belli oluyor, ama o diyalog burada yok.

Daha ileri bir örnekte, Recep’in genelevden kurtardığı kız bariz biçimde “Gitme Recep abi!” diyor, ama biz sadece “Gitme ...bi!” diye bir şey duyuyoruz. Daha aşırısı da var: Filmin iki sahnesinde bazı konuşmalar yeniden seslendirilmiş, karakterin ismi değiştirilmiş... Özellikle ilki çok tuhaf: Kötü adamlar Recep’e kumpas kurma planı yaparken söylenen “Arap Hayriye’nin yanındaki kız Recep’in süt kardeşiymiş” cümlesi yeniden dublaja sokulmuş, Recep ismi Yılmaz’a dönüştürülmüş! Böylece film boyunca baş karakterin adını iki kez duyuyoruz, onlar da filme ismini veren karakterin adı olmuyor...

Bir başka acayiplik de şurada ortaya çıkıyor: Dağıtımcı firmanın sitesinde, VCD olarak piyasaya sürdükleri Yılmaz Güney filmleri listesinde 15 film var fakat Kasımpaşalı Recep yok… Balatlı Arif (1967) bile var, Kasımpaşalı Recep yok! Filmin içinde ve dışında bunca kesme-biçmenin, bunca değişikliğin korku yüzünden yapıldığını düşünebilirsiniz rahatlıkla; öyle tuhaf bir ‘Kasımpaşalı Recep’ korkusu ki, tarihi Orwell’ın 1984’ündeki gibi yeniden yazmak mümkün olsa filmin adını bile değiştireceklermiş neredeyse!

Oysa böyle bir korkuya hiç gerek yok; Kasımpaşalı Recep ‘kabadayılık’ konulu bir Kemal Sunal güldürüsünde olsa belki işe yarayabilecekken kendini bu kadar ciddiye alan bir dram filminde çok kötü bir etki yaratan saçma mizansenler, ayağı yere basmayan karakterler, kopuk olay örgüsü, inandırıcılıktan uzak karakter dönüşümleri, kötü diyaloglar üzerine kurulu, ciddiye alınamayacak kadar sıkıcı ve kötü bir film...

Yılmaz Güney’in sinema kariyerindeki en berbat rollerden biri olabilir Kasımpaşalı Recep; ama Yılmaz Güney 1965’ten sonra çok yol kat etti, Kasımpaşalı kabadayı Recep’ten ailesini geçindirmekten başka derdi olmayan Arabacı Cabbar’a çok muhteşem bir geçiş yaptı. Kabadayı Recep ise hâlâ aynı noktada duruyor, çünkü o iyi bir filmin kötü karakteri bile değil, kötü bir hayatın nasıl davranacağını bilmeyen sefil karakteri…