Çocuk Edebiyatı ve direniş: Yazarlar hayalgücü satmazlar

AYDIN İLERİ

Okurunun çocuk olduğu bir edebiyatın kendisi bir direniştir. Çocuğu tek bir kalıba sokmaya uğraşan, erkin çocuk kitaplarındaki müdahalesi ve tek düze yetiştirilmeye kurulan eğitimin bir parçası haline getirilmeye çalışılan, çocuk edebiyatında ezberci müfredatın dışında bir üslupla, özgür ve yaratıcı metinleri yaratmak kolay bir iş değildir. Özgürlük, barış, çevrecilik, ayrımcılığa karşı mücadele, insan hakları, yaratıcı düşünme, hayal kurma çocuk edebiyatının direniş temalarıdır.

Çocuk edebiyatında, suya sabuna dokunan edebiyat üretmek, 'direnişi' yazmak ve yayınlamak cesaret işidir yazarlar ve yayıncılar için. Okullarda çocuklarla söyleşememek, satın alınacak kitaplar listesine girememektir, fuarlara katılamamaktır. Çoğu zaman engellemelere ve sansüre maruz kalmaktır.

Azıcık zaman ayırıp kitap fuarlarını, kitap günlerini dolaşsanız yayıncılıktaki, özellikle çocuk edebiyatındaki tahakkümü görmeniz hiç zor olmayacaktır. İktidarın diliyle yazılan, dikte eden, parmak sallayan, ötekileştiren, cinsiyetçiliği öven, mutfağı kadının görev alanı olarak tanımlayan, dini moti erle örülmüş bir edebiyatın çocuklara 'edebiyat' diye servis edildiğini rahatlıkla görürsünüz. Oysa aşağıda başlıklar halinde sıralayacağımız gibi, çocukların edebiyatla tanışmaları onları daha güzel bir gelecekle tanıştırmanın ilk adımıdır.

Yazar öğretmen değil

Yazarların öğretmen rolünü benimsemeleri, kendi doğrularını çocuklara benimsetmeye çalışmaları edebiyat değildir. Edebiyat metninde kurgu gereği bilgi verilebilir ancak kitapla öğreticilik ana amaç olmamalıdır. Edebiyatı didaktik bir öğreti aracı olarak gören otoriter anlayışa Köy Enstitülü yazar Adnan Binyazar'ın şu güzel sözü iyi bir cevap olacaktır. "Edebiyat öğretmez, ama edebiyatın öğrettiğini de hiçbir şey öğretmez."

İyi edebiyat direniştir!

Okul tarzı eğitimin yaratılıcılığı törpülediği herkesçe biliniyor. Edebiyat metni, 'kitaplar' yardımcı ders kaynağı muamelesi görüyor. Zorunlu okumalar, özet çıkarmalar çocukları edebiyattan uzaklaştırıyor. Kitabın, okumanın çocukça sevilmesi için iyi edebiyat, iyi yazarlar ve ders dışı, zorunlu olmayan okumanın özendirilmesi öğretmenin, ailenin, yazarın görevidir.

Dil ve direniş

Yazarlar metinlerindeki özgünlük ve özgürlüklerini dili iyi kullanarak çocukların dil konusundaki beslenmelerine yardımcı olurlar, dilin akıcılığı ve zenginliği ile tanışan, okumayı sürdüren çocukların kelime zenginliği artacak, okuyan, yazan, sorgulayan, bağımsız düşünme alışkanlığını kazanmış bireyler yetişecektir.

Hayal gücünün eğitimi!

Hayal gücünün eğitimi keşke bağımsız bir ders olsa ilk öğretim zamanlarında. Çocuk edebiyatı ve direniş bağlamında hayal gücü bir mihenk taşı. Çocukları yaratıcılığa ve kalıpları kırmaya özendirecek bir edebiyat var oldukça direniş var olacak

Yazar Nella Larsen "Yazarlar hayalgücü satmazlar, okurların hayalgücüne sahip olmasını ve bunun kullanmasını beklerler" sözünü referans alarak hayal kurmayı öğretmek en güzel direniş olacaktır okurlar ve yazarlar için.

İyi edebiyat aydınlatır

Değerli hocam akademisyen Prof. Dr. Sedat Sever nitelikli çocuk kitapları için "Çocuğun yazılı ve görsel kültürle iletişimini başlatan araçlardır. Çocukların hem görsel hem de dilsel algılarının gelişmesine katkı sağlayan uyaranlardır. En yalın belirlemeyle, çocuklar 1-2 yaşından başlayarak sanatçı duyarlılığıyla buluşturan, onlarda estetik bilinçlenmeyi sağlayan araçlardır" der. Estetik ve sanatsal bilinçlenme bütün bir yazı için anahtar kelimelerimiz olabilir. Dilin zenginliği ve sanatın estetiği ile buluşan, iyi edebiyat metinleri ile büyüyen çocuklar demokratik toplumların katılımcı bir bireyi olarak toplumsal yaşamda yerini alacaktır.

İyi edebiyat çocukluk çağında bireyleri aydınlatır. İyi edebiyatla büyüyen nesiller bağımsız düşünür, demokratik yaşamı savunur, sorun çözmede etkilidir, analitik düşünür, eşitlik, özgürlük, barış, kardeşlik ve adalet gibi kavramları özümseyerek demokratik toplumun yurttaşı olur.