Çocuklar okusun, gülsün, kıkırdayarak büyüsün

Geçen aylarda ‘Gülme, Komiğin Anlamı Üstüne Deneme’ adlı kitabı okudum. Yazarı Henri Bergson’un ‘komik olan şeylerin yol açtığı gülme’ üzerine düşüncelerini paylaştığı kitapta dikkat çeken ifadelerden biri, komiğin tadının tek başına alınamayacağıydı. Kitapta beklenti dışında gelişen rastlantılar, tümcelerin yinelenmesini de aşan durum ve koşullar, edebiyatta yöntem, sahnede eylem olarak komik algısı, sözün ve devinimlerin etkisi, komiğin yayılma gücü ve işlevi gibi zihin açan konular vardı. Neleri gülünç bulduğum, nelere karşı önyargılı olduğum üzerine düşünme fırsatı buldum. Komikle didiştiğim, kendimce çeliştiğim noktalar olduğunu fark ettim. Yazar, doğal anlatımın tonu değiştirildiğinde her zaman komik sonuçlar elde edilebileceğini söylüyordu. Komiğin arı zekâya seslendiği doğru muydu? Abartmanın gülme üzerine işlevi tahmin ettiğimizden karmaşık olabilir miydi? Komiğin karakterini anlayabilmek, içinde bulunduğu durumun komikliğini fark etmeyen karakterlerin varlığına mı bağlıydı? Yaşamın özündeki duyguların ciddiyetine karşı gülme devrimini gerçekleştiren insanlık için konunun toplumsal bir anlamı, şaşırtıcı sınırları vardı. Kitabın zihnime yerleştirdiği aynayı çocuklarıma tutma şansım oldu. Çocukların gün içinde yetişkinlere oranla daha fazla güldüğüne dair çeşitli bilimsel açıklamalar okumuşsunuzdur. Temel ihtiyaçlarının eksiksiz ve abartısız karşılandığı, koşulsuz sevgiden mahrum kalmadıkları, yaşıtlarıyla serbest oyun oynadıkları ortamlarda gülümseyişleri dikkat çekici biçimde ışıldar. Onların dünyasında biz yetişkinlerin unuttuğu nice komik hal ve durum var. Komiği belki de en kolay çocuklar fark eder, en yalın biçimiyle yine onlar açıklar. Resimli çocuk kitaplarındaki ‘komik’ çocuğa ayrı bir neşe katar. Okumak için seçtiğimiz kitabın içindeki karakterlerin ve sözcüklerin komiği, çocuğumuzun komiğe verdiği tepkinin komiği ve ona sesli kitap okurken keşfettiğimiz dilin komiği… Hepsi bir araya gelirse ne olur? Cevabını aramak ister misiniz? İçinde bulunduğumuz koşullarda çocuklarımızın ve bizlerin moralini yükseltecek, okuma anında güldürüp kıkırdatacak, neşeyi sözünde, çizgisinde ve en önemlisi samimi niyetinde taşıyan kitaplardan örnekler vermek istiyorum bugün. Komiğin tadını çocuklarımızla birlikte alalım istiyorum.

►Sıradışı Bir Gün kitabı eğlenceli, karikatürize ve maceracı. Okurunu yalnız sözcüklerle değil çizimlerin ayrıntılarında sakladığı ipuçlarıyla da neşeli sona hazırlayan bir kitap. Renkler etkileyici, resmedilen çocuklar çok mu çok şirin. Çocukların öğretmeni içinde bulunduğu durumun komikliğini fark etmeyen karakterlerden. Bayan Petsec öğrencilerinden okula önemsedikleri bir şey getirmelerini ister. Her çocuk yanında getirdiği şeyi heyecanla göstermek istemektedir. Petsec onları söz almadan konuşmamaları konusunda uyarır. Bu esnada birden ayağının üstündeki tüylü örümceği görür. Çığlık atar ve panikle kitaplığı devirir. Beraberinde öğrencilerin hepsi çığlık atar. “Neredeyse hepsi!” İşte öykünün minik anahtar deliği burada belirir. Anahtarın kendisini bulabilmek için sınıfın kopan zemini üstünde çocuklar ve öğretmenleriyle birlikte çılgın bir maceraya çıkmanız gerekir. Bütün sınıfı boğaların otladığı çayıra sürükleyen şey nedir? Tebeşire alerjisi olan balinanın midesinden uzay gemisine uzanan serüvende, Petsec ve öğrencileri uzaylıların liderinden ne şekilde kurtulmuş olabilir? Örümceğin varlığını unutturan curcuna boyunca parmağı havada olan Küçük Kevin nihayet söz alır. Söylediği şey gerçekten bizi güldürdü. Ah Bayan Petsec! Attığınız çığlığa değdi mi diyecekken vazgeçtik ve iyi ki çığlık atmış diye düşündük. Yoksa heyecanla dolu maceraya nasıl dahil olacaktık!

►Küçük Kaptan Arsenio’nun Hayalleri İcatlar Günlüğü kitabı genelde kazananların yazdığı mucitler tarihine farklı bir bakış getiriyor. Okurun dikkatini hayal kırıklıklarıyla döşeli olan yollara yöneltiyor. Kaza ve talihsizliklere uğramış mucitlere bir örnek olarak düşsel mucit Arsenio’nun çocuklara kahkaha attıran icatlarını anlatıyor. Kitaba 1756 tarihli bir günlük sayfasını okuyarak başlıyoruz ve küçük mucidin hayallerine konuk oluyoruz. At arabasının yerine geçecek hızlı bir araç hayal eden Arsenio’nun hesaplamalarını, Boğasiklet ile motosiklet arasındaki sistematik benzerliği, bugünkü çim biçme makinesinin Ot Yiyen adındaki ilkel halini ve hesaplama hatasına kurban giden büyük özverileri okuyoruz. Mikro dalga fırının atası Isıtmaskop’un adının Yakmaskop olarak değişmesine neden olan devasa alet hangisi? Apartobüs ve Yoldaçal hangi ihtiyacı karşılıyor? Arsenio’nun doksan dokuz icadından sekizinin ayrıntılı çalışma notlarını okurken çok eğlendik. Aşama aşama geliyorum diyen tehlikelere karşı gösterdiği müthiş kararlığa şaştık. F16 fırlatma koltuğunu aratmayan İnekli Makara tasarımı gibi beklentisiyle sonucu örtüşmeyen deneylerin absürt sonuçları bizi güldürdü. Tüm yaşananların sonunda Arsenio çok önemli bir karar alıyor. Bu kararın sadeliği, denemekten yılmayan ve hiçbir koşulda eğlenceyi ıskalamayanlar için kitabın baş ucu kitabı olabileceğini işaret ediyor.

►Gülme Makinesi Muhteşem Tuhaf Şiirler. Bir okul tuvaletinin, sifon sesinin, dağılmış kâğıt rulosunun, çocuk duygularına sırdaş olan klozetin bir yetişkine komik şiirler yazdırabileceği aklınıza gelir mi? Bahsettiğim yetişkin, ilkokul dünyasının nabzını çok iyi tutan bir yazar. Eğlenceli öğrenme biçimleri üzerine kafa yoran bir eğitim tasarımcısı. Yazar kitabını kendisinde hayranlık uyandıran yirmi beş eğitimciye ithaf etmiş. Kitap çocukların bitmek bilmeyen eğlence arayışına katkı sunan sıradışı şiirlerle dolu. “Hayat, kafiyesini kaybetmiş bir şiire dönüştüğünde” çocuklar nereye gider? Lavabo ve klozetin çocuklarla anıları üzerine sohbeti, tuvalet duvarına asılan bilmeceli şiir, vıcık vıcık sümüksü yeşil cüce, tuvalet dansı ve düşünen tuvalet kâğıdı okurları eğlenceye davet ediyor. Tuvalette sörf yapabilmeniz mümkün olmasa da şiirler vasıtasıyla saçmalığın yelkenini açarak Singapur’a ulaşabilir, içinizdeki balerini ortaya çıkarabilir, çocuğunuzun kıkırtılarına eşlik edebilirsiniz. Kitabı Foşşş, Sssss, Iğğğ, Öğğğ sesleri eşliğinde okurken sıkıcı bir ders sırasında öğretmeninizden tuvalet izni almış kadar muzip bir keyif alabilirsiniz.

Bugün 23 Nisan. Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramımız kutlu olsun. Çocuklar neşeyle okusun, gülsün, kıkırdayarak büyüsün.